AGROEKOSYSTEM - ONE HEALTH - WSPÓLNE ZDROWIE

Kolejne ciepłe, wiosenne dni to świetna okazja, by z bliska przyjrzeć się naszym rodzimym gadom, w tym w szczególności wężom. W Polsce to zaledwie pięć gatunków, w tym dwa zaskrońce - zaskroniec zwyczajny i zaskroniec rybołów, gniewosz plamisty, wąż Eskulapa i jedyny krajowy jadowity gatunek czyli żmija zygzakowata. Szczególnie ten ostatni gatunek budzi skrajne emocje, a nagłówki medialne co roku o tej porze niestety wzbudzają dodatkowy strach wśród ludzi. Czy aby na pewno zagrożenie jest tak duże? Przyjrzyjmy się zatem żmii zygzakowatej vipera berus.

W czasach dyskusji nad Zielonym Ładem gdzieś nam umyka świetny kontekst historyczny dotyczący polskiego, a przynajmniej wielkopolskiego rolnictwa. Mowa rzecz jasna o Dezyderym Chłapowskim, znanym także jako "Bonaparte Gospodarstwa Polskiego". Był polskim generałem, uczestnikiem wojen napoleońskich, ale przede wszystkim pionierem i reformistą w dziedzinie rolnictwa. Jego myślenie o rolnictwie koncentrowało się wokół modernizacji i racjonalizacji produkcji rolnej, co było rewolucyjne w kontekście ówczesnej Polski, a także w szerszej perspektywie europejskiej.

Od kilku lat w Polsce spotkać można nowy gatunek - szakala złocistego, bliskiego krewniaka wilka i kojota. Stopniowo rozprzestrzenia swój zasięg występowania. Dlaczego się u nas pojawił i co wiemy na jego temat? Czy może atakować bydło, owce i inne zwierzęta domowe?

Przyglądając się kurzym jajom, widzimy białe i takie w różnych odcieniach brązu, a poszukując bardziej egzotycznych kolorów znajdziemy nawet takie niemalże niebieskie czy zielone. Temat wraca przed Wielkanocą, lecz ma znacznie poważniejszy charakter.

Bocian biały to jeden z tych gatunków ptaków, który jest powszechnie znany i wręcz uznawany za emblemat ochrony przyrody. Bociany budują sporych rozmiarów, imponujące przez wiele lat wykorzystywane gniazda. Okazuje się jednak, że te spore konstrukcje służą nie tylko bocianom, ale i innym gatunkom ptaków, przede wszystkim wróblom domowym. W bocianich gniazdach stwierdzano także bogaty świat roślin i bezkręgowców, co wspólnie tworzy swoisty ekosystem.

Pradawny tur, przodek bydła domowego, zniknął z naszych krajobrazów 400 lat temu. Jako gatunek najdłużej uchował się w Polsce. Obecnie, dzięki wysiłkom hodowców, wraca do życia na dzikich obszarach Portugalii. Czy "odtworzony" tur poradzi sobie w naturze?

W tym roku (2024) przypada 8. Międzynarodowy Spis Bociana Białego, przynajmniej teoretycznie mający objąć swoim zasięgiem cały areał występowania tego gatunku. Takie spisy odbywają się regularnie co dekadę, chociaż z przyczyn zawiłości politycznych i finansowych, w historii bocianich cenzusów miały miejsce drobne przesunięcia. Ostatni Spis odbył się w 2014 roku, a dzięki wysiłkowi setek wolontariuszy udało się zebrać dane pozwalające na oszacowanie populacji bociana białego w Polsce na około 45 tys. par.

W ostatnim okresie zauważamy znaczący wzrost poziomu wód w rzekach, a także zalanie obszarów nisko położonych wzdłuż cieków wodnych na obszarze całego kraju. To zjawisko jest rezultatem intensywnych opadów, mających istotny wpływ na ekosystem wodny w Polsce. Pomimo że pierwsze wrażenie może budzić niepokój, warto podkreślić, że te warunki przynoszą pozytywne efekty dla bilansu wodnego regionu.

Miasta dynamicznie rozwijają się na całej kuli ziemskiej, często kosztem naturalnych siedlisk. Nie pozostaje to bez wpływu na przyrodę. W reakcji na nowe warunki część gatunków się adoptuje i przyzwyczaja do życia w pobliżu człowieka. Jednak o tym jak dokładnie wyglądają te mechanizmy i jakie gatunki wybierają nie miasto jako całość, ale wybrane elementy szerokiego przecież ekosystemu miejskiego, ciągle pozostaje zagadką.

Co roku na całym świecie z powodu zachorowania na wściekliznę umiera ok. 60 tys. ludzi. Choroba atakuje również zwierzęta towarzyszące i gospodarskie. W ostatnich latach znowu stała się problemem w Polsce. Czy służby weterynaryjne sobie z nią radzą?

Czasami na problemy naszych relacji pomiędzy pasterstwem, zwierzętami hodowlanymi, a dzikimi drapieżnikami warto spojrzeć z dystansu. Wtedy jest zdecydowanie mniej emocji i nieco więcej racjonalnego myślenia, a to naprawdę może pomóc wyważonej ochronie przyrody. W takiej refleksji utwierdzają mnie dwie, całkiem świeże, publikacje poświęcone psom pasterskim z południa Afryki.

Zmiany klimatu i wzrost temperatur wiosennych spowodowały, że kukułki przyspieszyły wiosenne przyloty w ciągu ostatnich 36 lat. Jednakże, kukułki i tak zmieniają terminy przylotów wolniej niż ich gospodarze, a także zmiany są wolniejsze niż te dotyczące ich pokarmu. Wszystko to sugeruje, że kukułki potencjalnie mogą cierpieć z powodu coraz większego niedopasowania terminów przylotów do swoich gospodarzy i ofiar.

Niedawno w mediach społecznościowych pojawiły się niepokojące informacje na temat choroby atakującej jelenie w europejskich i amerykańskich lasach, która zamienia je w „zombie”. Zwierzęta są wychudzone, otępiałe i kręcą się w kółko. Czym jest tajemnicza choroba?

Jednym z kluczowych pytań ekologii jest to, jak gatunki rozmieszczone są w przestrzeni? Ktoś by powiedział, że nie ma nic prostszego, jak – w przypadku ptaków – zabrać lornetkę, notatnik i udać się w teren. Ach, gdyby to było takie proste. Niestety nie jest i to z wielu względów, choćby takich, że gatunki różnią się wykrywalnością – są w różny sposób aktywne w ciągu doby, jak i sezonu. Przede wszystkim nie mamy takich możliwości, by obejść wszystkie miejsca i je dokładnie policzyć, najlepiej równocześnie i bez błędu. Stąd też musimy odwoływać się do różnego rodzaju modeli, pozwalających na pewne akceptowalne przybliżenia.

W międzynarodowym projekcie naukowym, kierowanym przez dr. Juana Diego Ibáñez-Álamo z Uniwersytetu w Granadzie, naukowcy skupili się na zagadce wpływu urbanistycznej konfiguracji terenów zielonych na zamieszkujące je ptaki. Badania przeprowadzono w dziewięciu europejskich miastach, położonych w Finlandii, Niemczech, Holandii, Czechach i Polsce. W naszym kraju badania prowadzono w Poznaniu.

Powitania Nowego Roku – z błyskami i hałasem – to pewna tradycja ostatnich dekad. Od kilku lat wywołuje jednak coraz poważniejszą debatę o znaczeniu noworocznych petard, pokazów zimnych ogni, powitań z przytupem – światłem i hałasem – dla środowiska. Powiedzmy od razu dla środowiska bardzo szeroko rozumianego, od zanieczyszczeń, aż po zdrowie ludzie i zwierząt, zarówno nam bezpośrednio towarzyszących, jak i dzikich. Przerzucanie się argumentami trwało sporo, od zaleceń zachowania ostrożności, niestety po zupełną trywializację – przecież to tylko jedna noc – dajcie się ludziom zabawić w tych ciężkich czasach. Argumenty naukowe też były raczej anegdotyczne.

Na polską scenę ptasiarską Maciej Zdziarski wpadł z przytupem bielika, elegancją zimorodka i kolorami żołny.

Klasyczne programy pomocy ptakom miały jasne wytyczne – zimą zbuduj karmnik i dokarmiaj ptaki. Świetnie wpisywało się to w odruch potrzeby serca. Czy jednak dokarmianie ptaków jest zawsze dla nich korzystne? Okazuje się, że nie. Sytuacja zaś robi się na tyle poważna, że aż 23 stanowe agencje środowiskowe w Stanach Zjednoczonych rekomendują wstrzymanie dokarmiania ptaków. Dlaczego?

Badania prowadzono na paskówce białobrewej, po angielsku nazywającej się Gambel’s white-crowned sparrow, co sugerowałaby jakiegoś wróbla. Cóż, ubogość amerykańskich nazw ptaków bywa zaskakująca. A przy okazji to ciekawie byłoby zobaczyć mózgi naszych wróbli w akcji.

Bocian biały to jeden z najbardziej znanych ptaków, uznawany wręcz za, drugi zaraz po bieliku, gatunek herbowy Polski. Nie zaskakuje więc, że w Polsce jest wielu badaczy i miłośników tego charyzmatycznego gatunku, którzy utworzyli Grupę Badawczą Bociana Białego (GBBB). Od kilkunastu lat spotykają się, dyskutują, wymieniają informacjami, a w najbliższy weekend spotykają się po raz jedenasty, tym razem w Prószkowie na Opolszczyźnie.