Parę lat temu w polskiej nauce powstała idea wyłonienia Krajowych Ośrodków Wiodących – Konsorcjów Naukowych, zwanych pod akronimem KNOW. W ramach tejże idei powstał projekt “Zdrowe Zwierzę – Bezpieczna Żywność”. Jak czytamy na stronie projektu, jego powstanie było próbą lepszego zrozumienia nauk weterynaryjnych i pokrewnych w dziedzinie ochrony zdrowia publicznego.
Jednak wszystko co dobre szybko się kończy. W przypadku tego KNOW-a, dla mnie wyjątkowo szczęśliwie, organizatorzy zaprosili mnie z referatem podsumowującym pewne spojrzenie na role zwierząt w ekosystemach i ich relacjach z ludźmi. Jako że miałem zupełnie wolną rękę tak w doborze tematu, jak i w zakresie prezentowanych treści, to rzecz jasna najwięcej mówiłem o ptakach. Choć temat wystąpienia był nieco inny i brzmiał: Kto ma owce, ten ma co chce! A kto ma pasję?
Parę osób naprawdę myślało, że będzie głównie o owcach, tymczasem mówiłem o… filozofii uprawiania nauki. By się nie powtarzać, a także by – głównie ku własnej pamięci zachować treść wystąpienia – poniżej wklejam jego streszczenie. Nie oddaje ono wszystkich detali, a zwłaszcza zainicjowanej przez prof. Tomasza Motyla dyskusji, jednak jest zapisem chwili.
Gospodarka pasterska dostarcza przewidywalnych źródeł pożywienia, które można wymieniać na inne dobra, a w chwili wolnego czasu i pasterz może zadumać się nad ulotnością świata i ważnymi problemami nauki. Nawet gdy jeszcze nie wie, że to nauka. Doświadczenia afrykańskiej sawanny ciągle w nas żyją i wpływają nie tylko na percepcję, ale i interpretację świata. Nasz świat, a wraz z nim afrykańska sawanna, jak i tradycyjne pasterstwo strefy umiarkowanej ulegają szybkim przekształceniom. Czy powiedzenie „kto ma owce, ten ma co chce” nadal jest prawdziwe? Czy możemy naukowo zweryfikować czy i jak dobra materialne wpływają na jakość uprawianej nauki?
Czy w świecie pogoni za wynikami, zależnymi w większości przypadków od posiadanych środków materialnych i podejmowaniu sprawdzonych, relatywnie łatwych do rozwiązania i publikowalnych tematów, jest jeszcze miejsce na prawdziwą naukową pasję – mocną, prawie, że dziecięcą? Zdecydowanie! Przytaczam przykłady, jak to może działać w przypadku największych odkryć naukowych.
Nawiązując zaś to metafory pasterskiej, to choć obserwujemy zanik tradycyjnego pasterstwa w Afryce, widzimy jak – przynajmniej jako hobby – na powrót rozwija się ono w najbardziej przekształconych krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej. Oczywiście jego skala jest znacznie mniejsza, ale nawet wówczas możemy obserwować zaskakujące interakcje pomiędzy przeżuwaczami i innymi organizmami. Są to nie tylko mutualistyczne zachowania, lecz także negatywne interakcje związane na przykład ze zmieniającą się presją drapieżniczą. Siła tych interakcji jest tak olbrzymia, że poprzez zmiany układu składników odżywczych w glebie i sposobu dyspersji nasion, może kształtować całe ekosystemy. Wzorce znane z sawanny sprawdzają się także (częściowo) na pastwiskach i terenach trawiastych innych zakątków świata. Przykładów jest aż nadto, a naszym zadaniem jest nie tylko ich badanie, ale także promocja i ochrona tradycyjnego pasterstwa. Przy współczesnej wiedzy ekologicznej i ekonomicznej to ma sens. A dobra nauka, realizowana z pasją, te subtelności potrafi opisać i wyjaśnić.
Jak czasem wyniki badań są inspirujące, acz szalenie cytowane, sugerują badania nad Homosapiens…
… tymczasem, dotyczyły one srokosza Laniusexcubitor.
To nie tylko tak, że byłem i coś tam opowiedziałem. Naprawdę z wielkim zainteresowaniem słuchałem wielu dojrzałych wystąpień doktorantów, byłem pod wrażeniem miejsca wyboru realizacji staży zagranicznych i ogólnego poziomu prowadzenia dyskusji. Zainteresowani szczegółową tematyką wystąpień więcej informacji znajdą TUTAJ.
Organizatorom raz jeszcze dziękuje za zaproszenie i możliwość spędzenia paru chwil w miejscu praktycznie bez zasięgu telefonii komórkowej. Ptaków, co prawda, nie było zbyt wiele, ale nowe pomysły same wpadały do głowy, podczas spacerów z lornetką i zbieraniem grzybów.
