Ptaki zachwycają ludzi od tysiącleci. Kiedyś głównie jako źródło mięsa i piór, refleksja nad zdolnością lotu i wolnością. Różne aspekty ptasiego życia i ich znaczenie dla zostało dostrzeżone przy powstawaniu koncepcji świadczeń ekosystemowych. Ostatnio jednak coraz silniej podkreślana jest rola pro-zdrowotnych aspektów obserwacji ptaków. Przebywanie i ruch na świeżym powietrzu, zapamiętywanie głosów i nazw oraz wiele innych aspektów ptasiego życia, powoduje, że kontakt z nimi staje się ważnym aspektem poprawy funkcjonowania organizmu człowieka.
W najlepszych czasopismach naukowych publikowane są dziesiątki prac, a badania bywają tak fascynujące, że postanowiliśmy się nim bliżej przyjrzeć. Wspólnie z dr. n. med., lekarzem psychiatrą, Sławomirem Murawcem myślimy nawet o książce poświęconej wyłącznie tym aspektom, czyli triadzie: ptaki – obserwacje – psychika. Przygotowując i analizując materiały do wspomnianej książki, nie możemy wszak pozostać obok wobec tego co dzieje się dookoła. Czy tego chcemy czy nie, to wiele informacji, zwłaszcza płynących z mediów dotyczy problemów związanych z COVID-19. Poruszanych jest wiele aspektów pandemii, od zdrowia publicznego, aż po stan gospodarki oraz problemy finansowe. Nawet niezależnie od naszego własnego postrzegania sytuacji, widzimy nerwowość wielu osób, czy też wpadanie w rozpacz. Choć sytuacja jest niezwykle skomplikowana, to wiemy, że czasami obserwacje natury, a zwłaszcza ptaków, naprawdę mogą pomóc w znalezieniu zdrowej równowagi. Znane, mające pochodzenie biblijne powiedzenie lekarzu, ulecz samego siebie (Łk 4,23) skłania wręcz do zadania pytania: czy obserwacje ptaków mogą pomóc tym, którzy pomagają nam w stanach największych trudności psychicznych, czyli lekarzom psychiatrom? Okazało się, co dla mnie było sporym, aczkolwiek bardzo miłym zaskoczeniem, że wielu z nich dostrzega ptaki i obserwując je poprawia także własną kondycję psychiczną.
Na podstawie prostej ankiety – szczegóły metodyczne i sposób opracowywania materiałów dostępne są w artykule zamieszczonym na łamach czasopisma Psychiatria i Psychologia Kliniczna (kliknij)
Ustaliliśmy, że ankietowani psychiatrzy wykazali się także dobrą znajomością gatunków ptaków, wymieniając w sumie aż 22 gatunki ptaków krajowych: wróbel domowy, mazurek, szpak, rudzik, kos, dzwoniec, gil, sikora bogatka, sikora modra, sikora sosnówka, czyżyk, piegża, zięba, kopciuszek, dzięcioł zielony, dudek, kaczka krzyżówka, sierpówka, grzywacz, sroka, krogulec, puszczyk. Nawiązywali do nich, opisując widok z okna domu/gabinetu, ale też próbując nadawać znaczenie ich zachowaniom (początek wiosny, a zatem i sezonu lęgowego wielu gatunków).
Jak piszemy w artykule, zwłaszcza dla osób pracujących w szpitalach obserwacja ptaków ma walor przeniesienia się w inny świat. Osoby te są przez część doby w świecie wymagającym olbrzymiego wysiłku i koncentracji, a także w zagrażającej sytuacji. Obserwacja ptaków przenosi je w świat bezpieczny, w którym można nie myśleć o tamtej rzeczywistości, lecz zanurzyć się w innej, całkowicie bezpiecznej i pozbawionej napięcia psychicznego. Wydaje się, że lekarze znacznie bardziej niż ptasiarze doceniają obecność gatunków widocznych z okna, możliwe też, że jest to też po prostu efekt czasu pandemii (kwarantanna, zalecenia pracy domowej). Jest to kolejny dowód na to, że otaczająca przyroda, w tym właśnie ptaki, ma olbrzymie znaczenie dla zachowania zdrowia psychicznego, nie tylko dla szeroko pojmowanego społeczeństwa, ale także lekarzy psychiatrów, którzy powinni umieć znajdować stosowny dystans i być wypoczęci, by móc skutecznie pełnić misję. Obserwacje ptaków zdecydowanie mogą w tym pomóc.
Literatura
Murawiec S., Tryjanowski P. (2020) Psychiatra patrzy na ptaki w czasie pandemii: pacjenci, obserwacje i interpretacje. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 20: 94–97.
Rosin Z.M., Takacs V., Báldi A., Banaszak-Cibicka W., Dajdok Z., Dolata P.T., Kwieciński Z., Łangowska A., Moroń D., Skórka P., Tobółka M., Tryjanowski P., Wuczyński A. (2011) Koncepcja świadczeń ekosystemowych i jej skuteczność w ochronie przyrody krajobrazu rolniczego. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 67(1): 3-20.
Tryjanowski, P., Murawiec, S. (2020) Terapeutyczna moc podpatrywania ptaków. Psychologia w Praktyce, III/IV: 62-67.
