USD -
3.8249
EUR -
4.2693
GBP -
5.0728
DKK -
0.5723
Wielowiekowa tradycja powiada o tym, że zwierzęta w wigilijną noc potrafią przemówić ludzkim głosem. Bydło, konie i czasami psy bywały tymi, które miały gospodarzom przekazywać niezbędne informacje. Ale przecież jednak wśród zwierząt najlepiej oddających niuanse ludzkiej mowy są ptaki, zatem czy i one mogłyby znaleźć się pośród wigilijnej menażerii? Ile w stwierdzeniu o ludzkiej mowie zwierząt jest prawdy i czy to w ogóle możliwe z biologicznego punktu widzenia?
Człowiek niemal od zawsze chciał zrozumieć mowę zwierząt, często z całkiem praktycznej potrzeby, by wiedzieć co im dolega, jak sprawić by wydajniej pracowały. Proszę pamiętać, że jeszcze całkiem niedawno, każde zwierzę hodowlane to był olbrzymi majątek decydujący niemal o możliwościach przeżycia rodziny. Jednak, choć były potrzeby takiej komunikacji, to wybrane obiekty zwierzęce nie były dobrane najtrafniej. Ze zwierząt gospodarczych, czy raczej powinniśmy powiedzieć towarzyszących, jeślibyśmy poszukiwali nici porozumienia, zarówno werbalnego, jak i nie werbalnego to pewnie najlepszym kandydatem byłby pies. I to zapewne rasy pasterskie, które przekazywane komunikaty musiały rozumieć doskonale, a i same musiały jasno formułować swoje potrzeby.
Ryc. Rasy pasterskie – tutaj owczarek podhalański – to zapewne te psy, które nawiązywały najlepsze relacje komunikacyjne z ludźmi. Fot. Łucja Tryjanowska
Nowe badania pokazują, że psy potrafią reagować na 15 do 215 wyrażeń, co dawało średnio 89 komunikatów na osobnika. Prawie wszystkie psy reagowały na klasyczne komunikaty: „siad”, „chodź”, „zostań” i oczywiście na swoje imię. Jednak to podejście do zagadnienia komunikacyjnego od drugiej strony. Chociaż de facto to badania pokazujące, jak psy rozumieją naszą mowę, a nie my psią. Samo zagadnienie jest jednak bardzo interesujące, bowiem do tanga trzeba dwojga. W komunikacji ważny jest nie tylko odbiorca, ale i nadawca, no i ich wzajemna relacja.
Jednak prawdziwie ludzką mową – jej odtwarzaniem, a nawet elementami składni – charakteryzują się niektóre gatunki ptaków. Pamiętajmy jednak, że ich naśladownictwem mowy ludzkiej rządzi się pewien paradoks. Jeśli chcemy usłyszeć z ptasiego gardła i krtani naszą mowę, to musimy je tego po prostu nauczyć, albo choćby dać wzorce do naśladowania, które za nami nieco bezwiednie powtórzą. Wśród nich mamy prawdziwych mistrzów – papugi, gwarki, czy z naszej rodzimej fauny – szpaki. Jednak to właśnie wśród papug znajdujemy prawdziwych mistrzów. Są takie, jak wyszkolone osobniki żako, które znają nawet 850 słów. Przypominam, że językoznawcy twierdzą, iż zasób 1000 słów wystarcza na w miarę dobrą codzienną komunikacje u ludzi. Choć, przepraszam wkrada się tutaj delikatna złośliwość w mój wywód, wydaje mi się, że to i tak mocno zawyżony dla wielu poziom. Otwartym pozostaje pytanie, czy mówiąca papuga jest świadoma znaczenia wypowiadanych słów i potrafi je łączyć w struktury gramatyczne. To już większe wyzwania – tak przed samymi ptakami, jak i analizujących ich wypowiedzi naukowcami.
Ryc. Z krajowych gatunków, największymi zdolnościami naśladownictwa mowy ludzkiej charakteryzuje się szpak, na zdjęciu młody osobnik, nauka dopiero przed nim. Fot. Krzysztof Chomicz
Gospodarz, który zrozumiał zwierzęcą mowę umierał
Ważnym pozostaje kwestia – czy naprawdę musimy rozumieć wszystko o czym psy szczekają, koty miauczą, krowy muczą, a ptaki śpiewają, by cieszyć się tymi dźwiękami. Ostatni przykład z Australii pokazuje, że zdecydowanie nie. Dosłownie parę tygodni temu na australijskie listy przebojów z impetem wdarł się album Songs of Disappearance zawierający głosy 53 rzadkich i ginących gatunków ptaków Australii. Zaskakuje to, że album pokonał znanych artystów, w tym Michaela Buble i Mariah Carey. Można? Można!
Z przyjemnością słucham tych australijskich dźwięków i nawet troszkę zazdroszczę mieszkańcom Antypodów słońca i ciepła w Boże Narodzenie. Nie myślę nawet co śpiewające ptaki chcą nam przekazać, po prostu głosy te działają niemal terapeutycznie – wyciszają, przenoszą w inną rzeczywistość. A jakie niosą informacje? Biologicznie pewnie najprostsze o zajęciu terytorium, o jakości samca, o sposobach współpracy w parach. Jednak czy musimy to wszystko rozumieć? Pewnie chcielibyśmy – i w tym momencie zamyśla się poznański naukowiec, ale po chwili dodaje – jednak czy warto to już inna kwestia? Bo przypomnę tylko, że jedna ze starych polskich legend głosi, że gospodarz, który zrozumiał zwierzęcą mowę umierał. Może to bożonarodzeniowy przekaz dla nas , o tym że trzeba dobrze rozróżniać pomiędzy naukową ciekawością, a bezgranicznym wścibstwem? Słuchać, a nie wyłącznie podsłuchiwać. Warto i nad tym zagadnieniem się zamyślić. A Boże Narodzenie wszak powinno sprzyjać refleksji.
Literatura:
Kładoczny, P. (2020). Co łączy i dzieli nazwy odgłosów zwierząt i ludzi. ZOOPHILOLOGICA. Polish Journal of Animal Studies, (6), 271-286.
Osiejuk, T. S. (2005). Jesteś w fatalnym stanie, czyli o kosztach i ograniczeniach w komunikacji dźwiękowej. Notatki Ornitologiczne, 46(2), 105-120.
Reeve, C., & Jacques, S. (2021). Responses to Spoken Words by Domestic Dogs: A New Instrument for Use with Dog Owners. Applied Animal Behaviour Science, 105513.
Rode, B. (2017). Czy zwierzęta mają język? ZOOPHILOLOGICA. Polish Journal of Animal Studies, (3), 129-142.
https://www.abc.net.au/news/2021-12-16/nt-birdsongs-album-top-five-aria-charts/100693128?fbclid=IwAR1DsdL8ChmAHkej05HsryvK5BQatFnOqTysuZ8CaAmtejxwhN6WBg5tvYg
