USD -
3.8249
EUR -
4.2693
GBP -
5.0728
DKK -
0.5723
„Ukraińcy to spokojni, pracowici ludzie, którzy ciężko pracują. U mnie tylko śpią i gotują. W weekend nie chodzą do pracy, to najwyżej piwko wypiją” - mówi Magdalena - właścicielka hoteliku dla pracujących u nas ludzi ze wschodu.
Tylko czy ci pracowici ludzie nadal podejmą się każdej pracy? Czy zwiększyły się ich wymagania odnośnie zatrudniających, umów o pracę, wynagrodzeń? Ile w zeszłym roku zatrudniono pracowników bez umowy? Jakich byli narodowości? Między innymi o tym przeczytają Państwo w dzisiejszym artykule.
Do refleksji i napisania tego artykułu skłoniło mnie kolejne makabryczne doniesienie, o którym niedawno głośno było prawie we wszystkich mediach:
„Makabryczne odkrycie w lesie pod Skokami (woj. wielkopolskie)! Zwłoki mężczyzny w roboczych rękawicach i ubraniu obsypanym wiórami zauważył leśniczy. Natychmiast wezwał pogotowie, a po ustaleniach policji okazało się, że to 36-letni Ukrainiec, który pracował w zakładzie stolarskim produkującym trumny. Mężczyznę do lasu miała zawieźć jego szefowa”.
Źródło: https://www.se.pl/wiadomosci/polska/
Postanowiłam sprawdzić na ile w świetle tych okrutnych zajść nadal jesteśmy edenem dla przyjeżdżających do pracy z zagranicy. Kiedyś licznie emigrowaliśmy w poszukiwaniu pracy. Teraz my mamy okazję przyjąć ludzi z innych krajów. Co możemy i chcemy im zapewnić? Czy znajdują również pracę w rolnictwie? Dużo dowiemy się ze statystyk.
POCZĄTEK CIEKAWYCH INFORMACJI TO MINISTERSTWO
Pisząc o zatrudnianiu cudzoziemców w Polsce bardzo chciałam dowiedzieć się ilu ich pracuje na terenie naszego kraju. O odpowiedzi na krótkie, a tak ważne pytania zwróciłam się do Wydziału Prasowego, Biura Promocji Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Ilu pracowników z zagranicy pracuje w Polsce na umowę o pracę?
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej posiada dane odnośnie umów, w oparciu o które cudzoziemcy wykonują pracę w Polsce w przypadku, gdy praca wykonywana jest na podstawie zezwoleń na pracę, zezwoleń na pracę sezonową oraz oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.
I tak w 2018 r. ok. 170 tys. zezwoleń na pracę wydano w związku z wykonywaniem pracy cudzoziemca w oparciu o umowę o pracę (ogólna liczba zezwoleń w 2018 r. to 334 tys.). W przypadku zezwoleń na pracę sezonową umów o pracę dotyczyło ok. 4,8 tys. z ok. 121 tys. zezwoleń, natomiast w przypadku wpisanych do ewidencji oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi ok. 590 tys. z ogólnej liczby ponad 1,5 mln oświadczeń dotyczyło pracy w ramach umowy o pracę.
Należy dodać, że niektóre grupy cudzoziemców, np. obywatele UE, uchodźcy, osoby posiadające pobyt stały, studenci studiów stacjonarnych czy małżonkowie obywateli polskich są uprawnieni do wykonywania pracy w Polsce bez potrzeby uzyskania zezwolenia na pracę czy oświadczenia i w ich przypadku MRPiPS nie gromadzi danych odnośnie typów umów, na podstawie których pracują.
Ilu pracowało 2 lata temu?
Ze względu na zmianę przepisów w 2018 r. (nowy typ zezwolenia na pracę, zmiana zasad dot. powierzania pracy na podstawie oświadczenia) dostępne w MRPiPS dane liczbowe dot. zatrudnienia cudzoziemców z lat 2017 i 2018 nie są porównywalne. Dopiero dane za 2019 r. będzie można porównać z 2018r. – jako, że w tych latach cudzoziemcy wykonywali pracę w Polsce na podstawie tych samych dokumentów.
Od kilku lat jednak obserwuje się korzystne trendy odnośnie struktury umów, w oparciu o które pracują cudzoziemcy w Polsce (coraz mniej umów o dzieło, więcej o pracę).
W tym kontekście warto wspomnieć, że ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2017 poz. 1543), której przepisy weszły w życie w styczniu 2018 r. wprowadziła szereg rozwiązań zwiększających motywację pracodawców do powierzania pracy na podstawie umów kodeksowych.
Czy prawdą jest, że dyskonty takie jak np. Biedronka otrzymują dofinansowanie do zatrudnienia pracowników z zagranicy?
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2018 r., poz. 1265 z późn. zm.) pracodawcy, korzystający ze wsparcia powiatowych urzędów pracy w procesie poszukiwania pracowników, mogą uzyskać wsparcie w postaci zatrudnienia subsydiowanego, m.in. w formie refundacji części kosztów zatrudnienia. Powyższe dotyczy ogółu zarejestrowanych osób bezrobotnych – zarówno obywateli polskich, jak też obcokrajowców. Należy jednocześnie zauważyć, że to, które osoby zostaną do nich skierowane, zależy od decyzji doradcy klienta, podejmowanej w oparciu o Indywidualny Plan Działań (IPD). W całym 2018 roku z różnych form zatrudnienia subsydiowanego skorzystało w skali kraju 165 581 osób bezrobotnych, w tym 29 179 osób w ramach refundacji kosztów zatrudnienia bezrobotnego. MRPiPS nie prowadzi statystyki dotyczącej zatrudnienia cudzoziemców w tym zakresie.
PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY
Jakiś czas temu napisałam artykuł o zatrudnianiu pracowników „na czarno”. Można przypuszczać, że jeśli pracownicy zatrudniani są bez umowy, to Państwowa Inspekcja Pracy ma z tym mało wspólnego. Tymczasem dzięki wielkiej życzliwości Pani Rzecznik Prasowej PIP, otrzymałam niezwykle ciekawe opracowanie, dotyczące zatrudniania osób z zagranicy bez umowy. Materiały są tak ciekawe, że pragnę zaprezentować je w całości:
Za rok 2018
Inspektorzy pracy przeprowadzili w 2018 roku ponad 7,8 tys. kontroli legalności zatrudnienia i wykonywania pracy przez cudzoziemców (o 9% więcej niż w 2017 r. i o 84% więcej niż w 2016 r.). Sprawdzono legalność powierzenia pracy 40, 4 tys. cudzoziemcom, w tym 17, 9 tys. wykonujących pracę na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi oraz 921 obcokrajowcom, pracującym na podstawie zezwolenia na pracę sezonową.
Kontrolą objęto obywateli 123 państw, w tym 97 państw trzecich, tj. krajów spoza obszaru UE/EOG i Szwajcarii. Podobnie jak w latach poprzednich największą grupę objętych kontrolą cudzoziemców stanowili obywatele Ukrainy – 33,7 tys. osób, tj. 83% sprawdzanych cudzoziemców (w 2017 r. było to 39,4 tys. osób – 86%). W dalszej kolejności obywatele Białorusi (2,7 tys. osób – 7%), Gruzji i Mołdawii (po 1%). Coraz większą grupę cudzoziemców na polskim rynku pracy stanowią obcokrajowcy z krajów azjatyckich, w tym obywatele Nepalu, Bangladeszu, Filipin, Indonezji i Tajlandii.
Nielegalne zatrudnienie cudzoziemców stwierdzono w czasie ponad 1,4 tys. spośród ponad 7,8 tys. wszystkich przeprowadzonych kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców, tj. w trakcie 18,4% kontroli prowadzonych w tym zakresie (w 2017 r. – w toku 14,8% kontroli, w 2016 r. – podczas 16,1% kontroli).
Wykazano powierzenie nielegalnej pracy 4 562 cudzoziemcom z 39 państw, w tym 4 560 cudzoziemcom będącym obywatelami 37 państw trzecich, co stanowi 11,5% objętych kontrolą cudzoziemców z tych krajów (w 2017 r. było to 5 385 cudzoziemców – 11,9%, w 2016 r. – 5 186, 17,9%).
Największą grupę nielegalnie zatrudnionych cudzoziemców stanowili obywatele Ukrainy – 3 943 osoby, tj. 11,7% obywateli tego kraju objętych kontrolą (w 2017 r. – 12,8%, 2016 r. – 19,6%), co stanowi 86% ogółu cudzoziemców, którym powierzono nielegalne wykonywanie pracy.
W dalszej kolejności wykazano nielegalne zatrudnienie obywateli Białorusi (307 osób), Gruzji (66), Mołdawii (59).
Biorąc pod uwagę odsetek skontrolowanych cudzoziemców w danej sekcji PKD, którym powierzono nielegalne wykonywanie pracy, największą skalę naruszeń przepisów wykazano w budownictwie – 16,3%, usługach administrowania i działalności wspierającej (w tym agencje pracy tymczasowej) – 15,7% oraz w handlu i naprawach – 13,3%.
Najwyższy odsetek nielegalnie zatrudnionych cudzoziemców odnotowano w mikroprzedsiębiorstwach, o zatrudnieniu do 9 osób – 18,1% oraz w podmiotach, w których świadczyło pracę od 10 do 49 osób – 12,8%.
Problemem sygnalizowanym przez inspektorów pracy jest w obecnym stanie prawnym brak możliwości podjęcia skutecznych czynności kontrolnych i stwierdzenia ewentualnych nieprawidłowości wobec rolników indywidualnych. Dotyczy to w szczególności kontroli przestrzegania przepisów w zakresie nowego typu zezwoleń na pracę cudzoziemców, którymi od 1 stycznia 2018 r. są występujące, przede wszystkim w rolnictwie, zezwolenia na pracę sezonową. To samo odnosi się do kontroli prawidłowości powierzania pracy cudzoziemcom na podstawie nowego rodzaju umowy cywilnoprawnej, tj. wprowadzonej w maju 2018 r. umowy o pomocy przy zbiorach.
Ponadto inspektorzy pracy wskazują, że w przypadku cudzoziemców nieposiadających odpowiedniej znajomości języka polskiego należy zwrócić uwagę na kwestie dotyczące przekazywania im przez pracodawców dokumentów związanych z podjęciem i wykonywaniem pracy oraz szkolenia takich cudzoziemców w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Problem ten ma istotne znaczenie zwłaszcza w branży budowlanej. Obecne przepisy zobowiązują podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi do przedstawienia mu w zrozumiałym dla niego języku tylko umowy, na podstawie której cudzoziemiec będzie wykonywał pracę. Obowiązek ten nie obejmuje innych dokumentów, w tym instrukcji bhp, informacji o warunkach zatrudnienia, regulaminu pracy.
Działa infolinia dla cudzoziemców, uruchomiona w Centrum Poradnictwa PIP w Warszawie z dniem 26 lutego 2018 r. Udzielane są porady z zakresu legalności zatrudnienia cudzoziemców w języku ukraińskim i rosyjskim.
W tym roku wstępny raport Państwowej Inspekcji Pracy wygląda następująco:
Wg wstępnych danych w 2019 r. (stan na 31 maja 2019 r.) inspektorzy pracy przeprowadzili 3 326 kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców, którymi objęto blisko 3,2 tys. podmiotów.
W co trzecim podmiocie stwierdzono naruszenia przepisów dotyczących powierzania pracy cudzoziemcom (w 37% podmiotów),
w co piątym z nich (w 654) nielegalne zatrudnienie (ujawniono wykroczenia przeciwko prawom pracownika z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz z ustawy – Kodeks pracy).
W związku z powierzeniem nielegalnego wykonywania pracy przez cudzoziemców zastosowano środki prawne wobec 546 sprawców wykroczeń. Inspektorzy nałożyli 435 mandatów karnych na kwotę ok. 595 tys. zł. Skierowali do sądu 33 wnioski o ukaranie a wobec 78 osób - na podstawie art. 41 Kodeksu wykroczeń - zastosowano środki oddziaływania wychowawczego.
Jednocześnie, w czasie kontroli, inspektorzy pracy udzielili ok. 5,9 tys. porad prawnych z zakresu prawa pracy i ok. 3,2 tys. porad dotyczących legalności zatrudnienia.
ZALEGALIZOWANIE PRACY OSOBY Z ZAGRANICY
Jak dowiaduję się w Urzędzie Pracy w Białymstoku, urząd nie pośredniczy w poszukiwaniu pracowników sezonowych.
Jeśli już ich znajdziemy, a chcielibyśmy zalegalizować ich pracę musimy udać się do urzędu w celu wydania zezwolenia na pracę sezonową.
Jak wyglądają statystyki zarejestrowanych w Urzędzie Pracy obcokrajowców, jako przykład w Białymstoku zapytałam Rzecznik Prasową tego urzędu – Jolantę Tulkis: „Pracodawca chcąc zatrudnić obcokrajowca w rolnictwie występuje z wnioskiem o wydanie zezwolenia na pracę sezonową dla cudzoziemca na terytorium RP.
W I półroczu 2019 r. do tut. Urzędu wpłynęło 16 wniosków – wydano 11 zezwoleń (10 dla obywateli Ukrainy, 1 dla obywatela Białorusi).
W I półroczu 2018 r. do tut. Urzędu wpłynęło 13 wniosków – wydano 9 zezwoleń
W 2018 r. wpłynęło 21 wniosków o wydanie zezwolenia na pracę sezonową dla cudzoziemca na terytorium RP – wydano 13 zezwoleń (4 dla obywateli Białorusi, 8 dla obywateli Ukrainy i 1 dla obywatela Rosji)”. - otrzymałam odpowiedź.
Z powyższych danych wynika, że ilość pracowników - obcokrajowców, legalnie zatrudnianych w rolnictwie rośnie, przynajmniej na terenie Białegostoku, jednak ilość wydanych zezwoleń nie jest duża.
W innej komórce tego urzędu dowiedziałam się, że do wniosku należy dołączyć:
- kopię paszportu osoby zatrudnianej,
- zaświadczenie o niekaralności,
- dysponować oryginałem dowodu osobistego,
- zaświadczenie z KRUS-u o tym, że jest się właścicielem gospodarstwa i nie zalega się ze składkami,
- dokonać wpłaty.
Powyższe dokumenty można także złożyć w odpowiednim dla miejsca zamieszkania urzędzie, przy pomocy profilu zaufanego ePUAP.
ZATRUDNIENIE PRZEZ AGENCJĘ PRACY
Pomysł na legalne zatrudnienie pracownika do pomocy przy żniwach podsunęła mi koleżanka od lat prowadząca firmę i najróżniejsze działalności. Oczywistą drogą na rekrutację pracownika z zagranicy wydawało jej się skorzystanie z usług agencji tymczasowego zatrudnienia. Z radością podchwyciłam ten pomysł i postanowiłam sprawdzić jak wygląda sytuacja z zatrudnianiem pracowników sezonowych w rolnictwie przez agencje. I tu to co niby oczywiste, okazało się nie być wcale takie proste.
Pierwszym zimnym prysznicem okazało się, że nie łatwo znaleźć agencję pracy tymczasowej oferującej pracowników dla rolnictwa, gdyż nie wszystkie się tym zajmują.
Drugą dużą trudność może dla potencjalnego pracodawcy stanowić długi okres oczekiwania na pracownika, który w tej chwili wynosi 3-4 tygodnie od momentu zgłoszenia.
„W tej chwili nasza agencja zatrudnia kilkaset pracowników z zagranicy, potrzebujemy jeszcze około 300-400” - mówi Piotr Błoczkowski z agencji OUTWORKING. ”Problem polega na pozyskaniu pracowników. W tej chwili nie ma już np. na Ukrainie potencjalnych pracowników w miastach. Jesteśmy zmuszeni do rekrutacji na peryferiach i na wsiach”.
Pracownicy agencji poszukują cudzoziemców chętnych na tymczasowe zatrudnienie na obcojęzycznych portalach internetowych lub osobiście wyjeżdżają za granicę w ich poszukiwaniu.
„Praktycznie nie mamy już w kraju bezrobocia, dlatego jesteśmy zmuszeni szukać pracowników spoza granic, bo wszyscy Polacy mają zapewnione zatrudnienie, a pracy jest dużo” - dowiaduję się.
Agencja OUTWORKING zatrudnia wielu pracowników z Ukrainy, ale także np. z Bangladeszu i Nepalu. „Rolnicy indywidualni rzadko poszukują pracowników sezonowych przy pomocy naszej agencji, natomiast duże gospodarstwa, czy hodowcy zwierząt mięsnych – zdecydowanie częściej”. - mówi mi pan Błoczkowski.
ROZMOWA NA TEMAT PRACOWNIKÓW Z UKRAINY Z BYŁĄ PRACOWNICĄ INNEJ AGENCJI POŚREDNICTWA PRACY
Czy dużo ludzi z zagranicy korzysta z usług agencji pracy tymczasowej?
- Bardzo dużo. Agencje pracy tymczasowej dla ludzi, którzy pochodzą z Ukrainy (bo z tego kraju miałam z nimi do czynienia) są najczęściej jedynymi opcjami do znalezienia pracy w Polsce. To właśnie agencje pracy „wyrabiają" dokumenty pracownikowi by mógł przyjechać do Polski i legalnie pracować.
Z jakich krajów pochodzą zgłaszający się do agencji pracy?
- W Agencji, w której pracowałam, mieliśmy pracowników, którzy pochodzili ze Wschodu.
Jakie wykształcenie mają obcokrajowcy poszukujący pracy w Polsce?
- Niestety przykre jest to, że często są to bardzo wykształcone osoby, które ze względu na brak odpowiednich kontaktów w swoim kraju nie mogą znaleźć pracy w zawodzie. Drugi powód jest taki, że zarobki na Wschodzie są na tyle niskie, że godne życie nie wchodzi w grę. Miałam do czynienia z ludźmi, którzy skończyli np. filologię angielską albo prawo.
Pracy o jakim charakterze poszukują u nas cudzoziemcy?
- Osoby, które przyjeżdżają do Polski ze Wschodu liczą często na jakąkolwiek pracę. Oczywiście, zdarzają się osoby, którym zwyczajnie nie da się dogodzić. Nie podobają im się warunki pracy, a często nie podoba im się też to, że muszą pracować, by mieć za co żyć. Ale tych przypadków jest niewiele. Osoby, które deklarują się na pracę poprzez agencje pracują najczęściej np. jako pracownik magazynowy albo pracownik sprzątający.
Czy w ostatnim czasie podniósł się ich poziom kwalifikacji i znajomości języka?
- Zdarza się tak, że jeżeli wyczerpią legalny pobyt w Polsce to muszą wrócić do swojego kraju by wyrobić na nowo dokumenty, by móc ponownie pracować w Polsce. Owszem, Ci którzy do nas wracają, wiedzą z czym związane jest ich stanowisko i nie trzeba ponownie przeprowadzać szkolenia. Ale ludzie ze Wschodu są bardzo podobni do Polaków. U nas też są osoby, które są bardziej pracowite lub mniej. Tak też jest u nich. Mogę jednak stwierdzić, że kwalifikacje w dużej mierze zależą od samozaparcia i chęci do pracy niż na samych umiejętnościach, gdyż sama praca nie wymaga szczególnych zdolności.
Czy w ostatnim czasie osoby z zagranicy szukają pracy za większe stawki niż kiedyś?
- Tak. Zauważyłam, że najczęściej takie wymagania co do większych zarobków mają osoby, które nie jeden raz skorzystały z pomocy agencji. Stąd zdarzają się negocjacje pracowników z agencją na temat wyższych stawek godzinowych.
- Czy do agencji przychodzą też ludzie poszukujący pracy w rolnictwie?
To wszystko zależy od tego czy Agencja podpisała umowę z osobą bądź firmą, która zajmuje się rolnictwem. Jeżeli tak, to wtedy jest możliwość pracy w rolnictwie.
Tyle mówi się o tragicznych wypadkach przy pracy cudzoziemców pracujących na czarno. Od 18 maja zeszłego roku, weszły w życie znowelizowane przepisy dotyczące ubezpieczenia społecznego rolników oraz ubezpieczenia zdrowotnego, które dały rolnikom możliwość zatrudniania pomocników rolnika, ale i nałożyły na nich obowiązek zgłaszania osób, z którymi zawarli umowę o pomocy przy zbiorach do ubezpieczeń w KRUS. Może zmiany w przepisach spowodują częstsze korzystanie z pomocy obcokrajowców? Kiedyś i my emigrowaliśmy szukając lepszego życia. Chętnie opowiedzą o tym rodzice i dziadkowie. Nie było nam lekko. Praca w rolnictwie sama w sobie należy do prac ciężkich, może warto pomyśleć o legalności zatrudnienia w gospodarstwie tych pracowników, którzy z tak wielkimi nadziejami przyjechali do naszego kraju, wierząc w polskie Eldorado.
