Pierwsza dawka azotu w zbożach ozimych

Obecny sezon wegetacyjny jest bardzo specyficzny, wszystko przez rekordowo długą wegetację jesienną i bardzo wysoką średnią miesięczną temperaturę, z tego powodu mamy dużo plantacji przekrzywionych. Pojawia się pytanie na jaką formę azotu postawić oraz jak ustalić wysokość pierwszej dawki? W tym roku pierwsza dawka azotu w zbożach ozimych może przysporzyć bólu głowy przez obowiązujący program azotanowy.

 

Na terenie całego kraju zgodnie z prawem nawozy zawierające azot można wysiewać dopiero od 1 marca. Wcześniej takie obostrzenia obowiązywały jedynie dla części obszaru kraju, na tzw. OSN-ach. Program azotanowy wprowadza m.in. pojecie „maksymalnych ilości azotu działającego ze wszystkich źródeł” (tab. 1.), dla pszenicy ozimej jest to 200 kg czystego N na hektar, co stanowi ograniczenie dla rolników celujących w wysokie plony.

 

Tab. 1. Maksymalne ilości azotu działającego ze wszystkich źródeł dla poszczególnych upraw w plonie głównym (kg N/ha).

Uprawa	Maksymalne ilości azotu działającego ze wszystkich źródeł (kg N/ha)
Jęczmień ozimy	140
Mieszanki zbożowe na ziarno	140
Pszenica ozima	200
Pszenżyto	180
Żyto populacyjne	120
Żyto mieszańcowe	150
Rzepak	240

 

Co prawda rolnik może sporządzić plan nawożenia azotem na podstawie rzeczywistego pobrania azotu dla konkretnych pół i upraw. Wtedy rolnik musi również sporządzić plan nawożenia azotem dla pozostałych upraw w gospodarstwie i uzyskać pozytywną opinię okręgowej stacji chemiczno-rolniczej dla tego planu.

 

Pierwszego dnia marca lub jak tylko warunki na polach po tym terminie pozwolą, na polach zagęści się od traktorów z rozsiewaczami nawozów. Wcześniej trzeba dobrać formę nawozu i ustalić dawkę, dlatego nawożenie trzeba poprzedzić oceną stanu plantacji, a nawożenie azotem można wesprzeć siarką i magnezem w postaci kizerytu wysianego 1-2 tygodnie przed nawozami azotowymi.

 

Lustracja upraw

 

W początkowym okresie wegetacji zdecydowanie brakowało wody, co było widać po nierównych wschodach. Jeszcze w październiku a nawet na początku listopada wody w centralnej Polsce było jak na lekarstwo, mimo to uprawy dobrze wykorzystały niewielkie opady deszczu, które wtedy się pojawiały.

 

Bardzo ciepła i długa jesień sprzyjała silnemu rozkrzewieniu zbóż ozimych, zwłaszcza tych wysianych w terminach wcześniejszych i optymalnych. Na zachodzie kraju nie pomaga również łagodna zima, podczas której obserwujemy pełzającą wegetację, a oziminy wykorzystują część azotu mineralnego w glebie.

 

Oceniając stan plantacji ozimin należy zwrócić przede wszystkim uwagę na obsadę - ilość źdźbeł przypadającą na m². To głównie obsada będzie decydować o wielkości dawki i rodzaju nawozu azotowego. Ponadto powinniśmy zwrócić uwagę na objawy chorób podstawy źdźbła, uszkodzenia oraz objawy niedoborów składników pokarmowych.

 

Co gdy chcemy dodrzewiać?

 

Optymalna ilość rozkrzewień dla pszenicy ozimej to w zależności od stanowiska ok. 600 sztuk/m², dla jęczmienia ta wartość to ok. 700 sztuk/m². Przewrotnie rozpocznę od plantacji słabo rozkrzewionych, w tym sezonie w praktyce są to uprawy pszenicy wysiewane zazwyczaj po burakach cukrowych.

 

W przypadku upraw słabo rozkrzewionych trzeba zdecydować się na stosowanie nawozów zawierających formę azotanową, zdecydowanie najlepiej sprawdzi się w tym miejscu saletra amonowa wysiana w pełnej pierwszej dawce. Powinniśmy zastosować 60-100 kg azotu w postaci saletry amonowej (180-300 kg saletry).

 

Żyta i jęczmienia nie dokrzewimy, ale można zawalczyć o pszenice i pszenżyto. Zgodnie z sztuką niedokrzewione uprawy pszenżyta i pszenicy trzeba stymulować azotem w formie azotanowej – saletra amonowa.

 

Następnym krokiem jest zastosowanie regulatorów opartych na chlorku chloromekwatu (CCC) w dawce 200-500 g substancji czynnej na hektar wraz z nawozami mikro i fosforem. Zabieg można wykonać od fazy BBCH 25 (pełnia krzewienia, wytworzenie minimum 5 liści) w temperaturze co najmniej 8 st. C, jednak za optymalną przyjmuje się 12 st. C.

 

Jak wyliczyć pierwszą dawkę azotu dla zbóż ozimych?

 

Schemat obliczania pierwszej dawki azotu dla pszenicy ozimej: Zapotrzebowanie na azot: Zn = P  Pj   Zn – zapotrzebowanie pokarmowe na azot, kg N/ha, Dn – Pierwsza dawka azotu, kg N/ha, P - zakładany plon nasion, t/ha, Pj - pobranie jednostkowe azotu, kg N/1t nasion + odpowiednia masa słomy, Nmin - zawartość azotu mineralnego w glebie, 0,66 - współczynnik korekcyjny w systemie dwóch dawek 0,5 - współczynnik korekcyjny w systemie trzech dawek dla pszenicy konsumpcyjnej   Pierwsza dawka N dla pszenicy konsumpcyjnej Dn(1/3)= Zn  0,5 - Nmin   Pierwsza dawka dla pszenicy paszowej i pozostałych zbóż ozimych Dn(1/2)= Zn  0,66 - Nmin   Przykadowo: P = 8 t/ha nasion pszenicy ozimej, Pj = 24 kg N dla pszenicy paszowej i 28 kg N dla pszenicy jakościowej Nmin = 40 kg N/ha System trzech dawek: Zn = 8  28 = 224 Dn(1/3) = 224  0,5 - 40 = 72 kg N/ha System dwóch dawek: Zn = 8  24 = 192 D n(1/2)= 192  0,66 - 40 = 96 kg N/ha

 

Optymalnie rozkrzewione

 

W przydatku upraw optymalnie rozkrzewionych powinniśmy postawić na szybko działającą formę azotanową – saletra amonowa. Nawet oziminy odpowiednio rozkrzewione ze względu na opóźniony marcowy termin powinny być nawożone nawozami szybciej działającymi, jednak poza saletrą można rozważyć jeszcze saletrzaki, saletrosany czy RSM.

 

Na południowym zachodzie ze względu na wcześniej rozpoczynającą się wegetację (która już de facto trwa) lepiej najlepiej postawić na saletrę amonową, im dalej na północ i wschód tym pole manewru dla rolników jest większe.

 

Uwaga na trawniki - jaki azot i ile sypnąć?

 

Zgodnie z sztuką zbyt duże rozkrzewienie zbóż ozimych powinno być regulowane zmniejszeniem pierwszej dawki lub zastosowaniem formy amidowej N ale z pewnym wyprzedzeniem. Niestety program azotanowy nie pozwala na wysiew nawozów azotowych przed 1 marca dlatego wśród doradców glosy są podzielone na temat tego, czy stosować.

 

Można spotkać głosy mówiące o zastosowaniu pełnej pierwszej dawki w postaci saletry amonowej, jej ograniczeniu nawet o połowę czy też zastosowanie pełnej pierwszej dawki w postaci mocznika a najlepiej RSM.

 

Przekrzywionych łanów nie powinno się zbyt mocno stymulować, a naszym celem na początku wegetacji powinno być ograniczenie ilości źdźbeł, które i tak w późniejszym momencie byłyby odrzucone. Nadmierne rozkrzewienie będzie sprzyjać chorobą grzybowym oraz konkurencji roślin o składniki pokarmowe i światło, przez co takie łany w późniejszym terminie mogą mieć tendencje do wylegania. Z tego powodu uważam, że stosowanie pełnej pierwszej dawki w postaci saletry amonowej jest niewskazane i jeśli już zakupiliśmy taki nawóz i chcemy go wysiać, to pierwszą dawkę azotu w zależności od stanu uprawy trzeba ograniczyć nawet o połowę.

 

Tej wiosny najlepszym rozwiązaniem powinno okazać się zastosowanie w pierwszym terminie mocznika lub RSM-u w pełnej pierwszej dawce. Co prawda mocznik musi przejść przemianę hydrolizy do formy amonowej, aby być dostępnym dla roślin w formie amonowej, to jednak przy dobrym uwilgotnieniu gleby powinno zając 2 tygodnie.

 

Tab. 2. Przykładowe obliczenia dawki azotu całkowitego i pierwszej dawki azotu dla żyta, jęczmienia i pszenicy paszowej.

Uprawa	Żyto		Jęczmień		Pszenica paszowa
Zakłdany plon nasion (t/ha)	4,50	7,00	5,00	7,00	5,00	7,00	9,00
Pobranie jednostkowe azotu (kg N / 1t nasion i odpowiednią ilość słomy)	22		23		24
Zawartość azotu mineralnego w glebie	30	40	30	40	30	40	50
Dawka całkowita azotu (kg N / ha) z uwzględnieniem azotu mineralnego	69	114	85	121	90	128	166
I dawko jako część dawki całkowitej	66%
I dawka azotu w pełnej wysokości (kg N / ha)	46	75	56	80	59	84	110
I dawka azotu w postaci mocznika (kg mocznika / ha)	100	164	122	174	129	184	238
I dawka azotu ograniczona o 35% (kg N / ha)	30	49	36	52	39	55	71
I obniżona o 35% dawka azotu w postaci saletry amonowej (kg saletry amonowej / ha)	87	144	107	153	114	162	209