Warunki wilgotnościowe w Polsce w zimie 2015/16

Jednym z istotnych wyznaczników plonów roślin uprawnych uzyskiwanych w danym roku są warunki wilgotnościowe w zimie, poprzedzającej okres zbioru. Do oceny tych warunków wykorzystywany jest Klimatyczny Bilans Wodny (KBW), który jest wskaźnikiem umożliwiającym określenie stanu uwilgotnienia środowiska (ocenę aktualnych zasobów wodnych). W Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach obliczono wartości KBW na podstawie danych pochodzących z 54 stacji synoptycznych IMGW-PIB oraz 1 stacji IUNG-PIB.

Analiza dotycząca okresu grudzień 2015 roku - styczeń 2016 roku wykazała, że w całym kraju występowały dodatnie wartości KBW, przy czym najwyższe wartości notowane były na północnych krańcach Polski (od 90,1 do 100 mm). Im dalej na południe tym wartości KBW były niższe. Na Pogórzu Karpackim i w Górach Świętokrzyskich KBW osiągnął najniższe wartości kształtujące się w granicach od 20 do 30 mm.

Na takie zróżnicowanie regionalne salda KBW wpływ miały opady atmosferyczne w grudniu 2015 roku oraz w styczniu 2016 roku.

Dla obiektywnej oceny warunków wilgotnościowych za pomocą KBW wskazane jest porównanie regionalnego zróżnicowania na tle ubiegłorocznej zimy. Dane z tego okresu przyjęto za 100%. Porównanie relatywne wykazało, że na Nizinie Śląskiej wartości KBW w roku 2015/16 kształtowały się w granicach od 90,1 do 100% w stosunku do analogicznego okresu z poprzedniej zimy. Natomiast w południowej części Mazowsza, w Beskidzie Śląskim oraz na Nizinie Szczecińskiej wartości KBW stanowiły od 30 do 40% wartości ubiegłorocznych.

W celu bardziej obiektywnej oceny i wyeliminowania wpływu wahań rocznych przeprowadzono porównanie zróżnicowania KBW w okresie grudzień 2015 roku - styczeń 2016 roku w stosunku do średnich z dwóch ostatnich zim, które przyjęto jako układ odniesienia za 100%. Analiza wykazała, że na Dolnym Śląsku wartości KBW w roku 2015/16 stanowiły od 100,1 do 110% względem wartości z dwóch poprzednich zim. Natomiast w południowej części Mazowsza, w Beskidzie Śląskim wartości KBW kształtowały się w granicach od 40,1 do 50% w porównaniu do przyjętych za układ odniesienia średnich wartości z dwóch poprzednich zim.

Generalnie można stwierdzić, że zróżnicowanie relacji wartości KBW zarówno w porównaniu do poprzedniej zimy jak i w relacji do średniej z dwóch ostatnich okresów zimowych było bardzo zbliżone. Największe obniżenie wilgotności mierzone KBW wystąpiło na Mazowszu, w Beskidzie Śląskim oraz na Nizinie Szczecińskiej. Natomiast na Dolnym Śląsku, na Pobrzeżu Gdańskim i na Podlasiu warunki w trzech ostatnich latach były zbliżone.

Przeprowadzona analiza wskazuje, że zasoby wodne istotne z punktu widzenia efektów produkcji roślinnej są wyraźnie zróżnicowane regionalnie. Należy przypuszczać, że w sposób wyraźny może to wpłynąć na poziom uzyskiwanych plonów, a także na efekty ekonomiczne produkcji roślinnej. Woda jest bowiem jednym z istotnych czynników decydujących o wzroście i rozwoju roślin, a co się z tym wiąże także o poziomie i jakości uzyskiwanych zbiorów. Analiza ma charakter uproszczony, ale sygnalizuje problem ograniczeń w produkcji roślinnej spowodowanych warunkami wilgotnościowymi w zimie.

Dla Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznastwa w Puławach opracowali:
dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. nadzw.
mgr Tomasz Jóźwicki