Mikroelementy w uprawie roślin

Celem większości rolników jest osiągnięcie maksymalnego plonu roślin. Związane jest to z ponoszeniem przez rolnika równie wysokich kosztów takich jak paliwo, nawożenie mineralne, nasiona, środki ochrony roślin, amortyzacja sprzętu czy wreszcie rata kredytu lub dzierżawy za użytkowanie gruntu. Nie powinno się przez to oszczędzać dodatkowych kilkunastu złotych na nawożenie mikroskładnikami, których nieodpowiednia ilość w glebie może limitować plon.

Rośliny do wzrostu potrzebują 16 pierwiastków: węgiel, wodór i tlen (3 składniki tworzące związki organiczne), azot fosfor i potas (3 podstawowe makroskładniki), wapno, magnez i siarka (3 drugiej kolejności makroskładniki) oraz mangan, cynk, miedź, bor, molibden, chlor i żelazo (7 mikroskładników). Zgodnie z prawem Liebiga wzrost organizmu jest ograniczony przez ilość składnika, którego w glebie jest najmniej, także tego, którego roślina potrzebuje najmniej.

Współcześnie poświęca się więcej uwagi mikroskładnikom niż jeszcze kilkanaście lat temu, a to za sprawą uprawy roślin wysokoplonujących, wymagających większej staranności w nawożeniu. Gleby są naturalnie zasobne w mikroelementy, ale ich dostępność dla uprawianych roślin jest różna. Do czynników odpowiedzialnych za to należą: rodzaj gleby, kwasowość ziemi, zawartość materii organicznej, temperatura.

Odczyn gleby jest najważniejszym czynnikiem decydującym o ilości przyswajalnych mikroelementów przez rośliny. Wraz ze spadkiem pH rośnie ilość dostępnych mikroskładników. W glebie o właściwym odczynie ilość mikroskładników jest wystarczająca do uzyskania 7-8 ton pszenicy na glebach mocnych i 5- 6 ton na glebach słabych. Typ gleby odpowiada ponadto za składniki, które w naturalny sposób są dostępne dla rośliny. Gleby piaszczyste ubogie są w bor i miedź. Ciężkie, o niewłaściwej strukturze wykazują słabą dostępność dla roślin cynku i manganu. Gleby z małą zawartością materii organicznej wykazują niską zawartość boru i cynku, zaś jej duża ilość blokuje miedź.

Najlepszym sposobem na poznanie zawartości naszej gleby w mikroskładniki jest wykonanie analizy chemicznej. Oznaczanie mikroskładników jest droższe niż badanie podstawowych pierwiastków. Jest jednak wskazane gdy produkujemy uprawy bardzo wymagające. Innym sposobem jest obserwacja roślin. Niedobór poszczególnego składnika przejawia się charakterystycznymi zmianami. Są to głównie chlorozy liści (żółknięcia), przebarwienia na skutek gromadzenia się antycyjanów. Jest to podobny proces jaki zachodzi w zamierający liściach drzew jesienią mieniących się feerią barw. Do objawów niedoboru mikroskładników zaliczymy też zahamowaniem wzrostu rośliny lub nawet zamieraniem tkanek lub całej rośliny. Brak widocznych objawów niedoboru nie świadczy o jego dostatecznej ilości. Częściej spotykane są objawy utajone.

Rośliny posiadają zdolność przemieszczania niektórych składników, dlatego w zależności od pierwiastka objawów niedoboru trzeba szukać na organach młodszych lub starszych. I tak mikroelementy takie jak żelazo, mangan, miedz, molibden, bor i wapno są pierwiastkami mobilnymi. Ich niedoborów trzeba szukać na starszych organach roślinz wyjątkiem cynku, który trudno się przemieszcza, a jego niedobór będzie widoczny na młodych liściach.

Mikroskładniki odpowiadają za aktywację enzymów odpowiedzialnych za poszczególne funkcje w roślinie i każdy z nich przypisany jest innemu enzymowi. Pierwszym z omawianych mikroskładników jest Mangan. Bierze on udział w budowie chloroplastów odpowiedzialnych za przeprowadzanie fotosyntezy w roślinie. Wpływa na tempo wzrostu komórek roślinnych przez co przyspiesza ich wzrost i powoduje przyrastanie korzeni bocznych. Jest też ważnym elementem biorącym udział w gospodarce energetycznej rośliny.

Kolejny ważny mikroelement wpływający na prawidłowy rozwój zbóż to Cynk. Przy jego niedoborach roślina jest bardziej podatna na suszę i wymarznięcia. Jest też słabiej rozwinięta na skutek zmniejszonego poziomu hormonu wzrostu.

Miedź razem z Manganem jest pierwiastkiem, na którego niedobór zboża są szczególnie wrażliwe. Poprawia ona zdrowotność łanu i kontroluje takie procesy jak fotosynteza i synteza białek. Zwiększa krzewienie roślin i zapewnia lepszą zawartość białka w ziarnie.

Bor jest pierwiastkiem, który okazuje się być niezbędny do prawidłowego podziału komórkowego i wzrostu stożka wzrostu. Wpływa na rozwój pyłku roślinnego. Tak jak inne mikroskładniki wpływa na efektywność innych makroskładników.

Molibden uczestniczy w przemianach azotu i fosforu w roślinie. Wpływa na budowę chlorofilu rośliny.

W ostatnich latach w dużym stopniu na niektórych stanowiskach ograniczono lub całkowicie zrezygnowano z nawożenia organicznego roślin. Wysokowydajne odmiany, które są polecane do uprawy w naszych gospodarstwach wymagają odpowiedniej strategii nawozowej z uwzględnieniem nawożenia mikroelementami. Decyzję o stosowaniu mikroskładników mają ekonomiczny sens na niewłaściwych stanowiskach i przy zakładanym wysokim plonie roślin.

 

Dla Portalu CenyRolnicze.pl:

 

mgr inż. Stanisław Świtek
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu