Mszyce to roślinożerne owady żywiące się sokiem roślin. Na świecie jest ich 3,5 tys. gatunków z czego kilkaset występuje w Polsce. Dla upraw zbóż najgroźniejszymi są: mszyca czeremchowo-zbożowa, mszyca zbożowa i mszyca różano-trawowa. Mszyca czeremchowo-zbożowa jest koloru brązowo zielonego. Nazwę zawdzięcza zimowaniu na czeremchach by w czasie sezonu wegetacyjnego przelecieć na zboża i w lipcu osiągnąć największa liczebność. Mszyca zbożowa ma ubarwienie zielone. Mszyce żerują na najmłodszych, silnie rosnących częściach roślin przez co są obecne na kłosach i liściach flagowych zbóż.
Mszyce produkują spadź. To lepka substancja nazywana także rosą miodową. Wydalana jest przez dwa rurkowate wyrostki – syfony i stanowi niestrawioną cześć soku roślinnego. Ze względu na duża zawartość cukru jest dobrym miejscem dla rozwoju grzybów, a pokryte spadzią i grzybem rośliny mają mniejszą zdolność do fotosyntezy. Mszyce odżywiają się sokiem roślinnym, a przede wszystkim białkiem w nim zawartym. Jego koncentracja jest jednak mała przez co w ciągu dnia mszyca potrafi przefiltrować i wyssać ilość soku równą 8 krotność swojej masy ciała .
Rozwój
Mszyce to owady o ciekawym rozwoju. W zależności od okresu i stanu populacji mogą rozwijać się osobniki uskrzydlone lub bezskrzydłe. Przez cały rok rozmnażają się głównie bezpłciowo i żyworodnie by dopiero na koniec rozmnożyć się płciowo. Posiadają zdolność do dzieworództwa- niezapłodniona samica wydaje na świat kolejne pokolenia. Żeby tego było mało zachodzi u nich zjawisko pedogenezy. W larwie która znajduje się jeszcze w ciele matki rozwija się już kolejne pokolenie. Dzięki tym wszystkim elementom populacja bardzo szybko może urosnąć, a osobniki przekazują sobie choroby wirusowe, którymi następnie zarażają plantację.
Mszyce działają na 3 różne sposoby na roślinę :
-Wysysają soki redukując przez tą dostępna ilość cukrów.
-Są wektorami chorób wirusowych
-Ułatwiają zakażenie i rozwój chorób grzybowych
Wirus żółtej karłowatości
Wirus żółtej karłowatości liści jęczmienia ( BYDV) pomimo nazwy to choroba, która może mieć istotny wpływ na plonowanie pszenicy , owsa i jęczmienia. Rośliny zaatakowane wirusem wydają mniejszy plon, mają mniejszą masę nadziemną i masę korzeni. Objawy przypominają deficyt wody, ale występują placami, są ogniskowo rozrzucone. Ciężko jest zdiagnozować wystąpienie choroby w szczególności gdy ktoś nie miał z nią nigdy do czynienia. Warto w przypadku podejrzenia zlecić badania laboratoryjne. Plantacja zainfekowana wirusem jest w praktyce skazana na likwidację . Nie pomaga zwiększone nawożenie mineralne, stosowanie fungicydów czy stymulatorów wzrostu. Bardzo niski plon nie zrekompensuje poniesionych kosztów.
Mszyce są tylko wektorami wirusa i przenoszoną go z zainfekowanych plantacji kukurydzy i traw. Więcej zagrożone są wcześnie siane zboża ozime i późno siane zboża jare. O ile jest zarejestrowanych bardzo dużo preparatów do zwalczania mszycy to są one zarejestrowane do wiosennego stosowania. Warto pamiętać, że jedynym zarejestrowanym środkiem do jesiennej ochrony przed mszycami, które w tym okresie przenoszą wirusa jest Karate Zeon.
Naturalni wrogowie
Biedronki, pajęczaki, a nawet ptaki to naturalni wrogowie mszyc. Ich populacja najczęściej nie wystarcza by utrzymać szkodniki na stałym, niskim poziomie. Na świecie jest 5000 gatunków biedronek. Te, które znamy z naszych pól to najczęściej biedronka siedmiokropka i biedronka azjatycka, która wypiera rodzimą. W ciągu rozwoju larwa potrafi zjeść 2000 mszyc. Z drugiej strony pojawienie się wrogiej biedronki powoduje ucieczkę mszyc i rozprzestrzenienie się choroby.
Zwalczanie – progi szkodliwości
Rozwój mszyc następuje w ciepłe dni o umiarkowanej wilgoci. Dodatkowo gdy brak jest zimy mszyce dobrze zimują i stanowią większe zagrożenie w kolejnym sezonie. Progi szkodliwości opierają się o liczbę występujących osobników w zależności od fazy rozwojowej rośliny . Mszyce stanowią wektor dla przenoszenia wirusa. Aby ograniczyć możliwość jego zainfekowaniem należy dbać o czystość na miedzach. Rośliny jednoliścienne są tutaj rezerwuarem chorób podobnie jak blisko umiejscowione uprawy kukurydzy. Zakładane plantacje pszenicy powinny być w pewnej odległości od nich. Podobnie powinny być usuwane czeremchy, na których schronienie mają mszyce czeremchowo-zbożowe. Progi szkodliwości w uprawie pszenicy to 5 osobników na kłosie zaraz po wykłoszeniu się rośliny. Do zwalczania mszyc można polecić : Sumi Alpha 050 EC , Fury 100 EW, Fastac 100 EC czy Bi 58 Nowy EC.
Dla portalu CenyRolnicze.pl:
mgr inż. Stanisław Świtek
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu