Zakładany plon rośliny – jak go wyliczyć?

Wiele decyzji w uprawie roślin zależy od określenia przewidywanego plonu rośliny. Ten jednak różni się w poszczególnych latach i pomiędzy poszczególnymi polami. Wpływa na to klimat, uprawiana odmiana, stosowana agrotechnika oraz właściwości fizyczne i chemiczne gleby. W szczególności zmienność glebowa jest silna pomiędzy poszczególnymi gospodarstwami i polami. Postęp w hodowli roślin przyczynia się do wzrostu potencjału plonowania upraw polowych. Z tego powodu ważne jest ustalenie przez rolników realistycznego zakładanego plonu roślin, dzięki czemu będzie można zaplanować wydatki i przewidzieć spodziewany przychód.

 

Dlaczego określać zakładany, realistyczny plon roślin?

Powód pierwszy - ekonomia.

Zakładany plon jest niezbędny, jeśli rolnik chce kontrolować koszt produkcji dla zwiększenia zysków. Decyzje takie jak wybór gatunku rośliny, jej odmiany, gęstości siewu czy zaleceń nawożenia są bezpośrednio związane z planowanym plonem. Znając plon, możemy zmniejszyć ilość wysiewu na stanowiskach podatnych na suszę. Dzięki mniejszej ilości roślin zwiększymy ich odporność na brak opadów, ale także zmniejszymy koszt związany z użyciem materiału siewnego. Zakładany plon wpływa również na wielkość stosowania składników pokarmowych. Zalecenia dotyczące nawożenia fosforem i potasem są wypadkową dwóch czynników: zasobności gleby w te składniki i zakładanego plonu. Jeśli założony plon jest zbyt wysoki rolnik niepotrzebnie wyda pieniądze na nawożenie, które nie jest roślinom potrzebne. Jeśli zakładamy niski plon rośliny, stosowane nawożenie będzie niewystarczające dla osiągnięcia zadowalającego ekonomicznie plonu i ponownie zysk z uprawy będzie zmniejszony.

 

Powód drugi - ochrona środowiska.

Jeśli zakładany plon jest zbyt wysoki, rolnik zastosuje zbyt dużą dawkę azotu i fosforu, który niewykorzystany przedostanie się do środowiska razem ze spływem powierzchniowym czy też zostanie on wymyty poza strefę korzeniową roślin i przedostanie się do wód podziemnych.

 

Powód trzeci - rynek rolny

Zakładany plon roślin wpływa na podejmowane przez rolników decyzje agrotechniczne i produkcyjne. Ma on jednak wpływ także na koszty i podejmowanie przez rolników umów handlowych np. umów kontraktacyjnych, z których musi się wywiązać dostarczeniem odpowiedniej ilości towaru.

 

Dostępne metody służące określeniu zakładanego plonu

Metoda maksymalnego plonu

W tym przypadku zakładany plon będzie równy historycznie największemu osiągniętemu na danym polu. W szacowaniu można oprzeć się na danych z sąsiedniego pola lub jemu podobnemu. Takie podejście nie uwzględnia czynników ekonomicznych, środowiskowych oraz opłacalności produkcji.  Nie powinna ona być stosowana.

 

Metoda średniego plonu

W tej metodzie zakładany plon to średnia z ostatnich 3 do 5 lat uzyskiwanych plonów na danym polu lub zbliżonym do niego stanowisku. Wymaga ona posiadania historycznych informacji o wysokości plonu. Szacowanie plonu w oparciu o historyczne dane może być zaniżone z powodu postępu biologicznego i stosowaniu lepszej agrotechniki. Dla zwiększenia poprawności szacowania można zastosować  udoskonalenia tej metody.

 

Metoda średniej z odrzuceniem wartości skrajnych

W tej metodzie musimy dysponować danymi o osiąganym plonie rośliny na danym polu z ostatnich 7 lat. Ważne jest, że nie muszą to być lata następujące po sobie co ma znaczenie dla roślin uprawianych w zmianowaniu. Następnie, dysponując danymi, usuwamy 3 lata w których odnotowano najmniejszy plon. Uśrednione cztery pozostałe wartości stanowią informacje o zakładanym plonie. W tej metodzie uzyskany wynik jest zazwyczaj optymistyczny, ponieważ w obliczeniach pomija się 3 najsłabsze lata. Metoda ta jest idealna dla rolników, którzy stosują intensywny system uprawy dla osiągnięcia maksymalnego, założonego plonu, jeśli tylko pozwoli na to przebieg pogody.

 

Metoda średniej kroczącej

W tej metodzie średnia obliczana jest każdego roku na podstawie poprzedzających go 5 lat. Dzięki takiemu podejściu wysokość plonu uwzględnia takie czynniki jak zwiększenie potencjału odmian czy warunki klimatyczne. Metoda ta jest dobra, jeśli osiągane plony są blisko optymalnych. Dla zapobiegnięcia za dużego lub za małego nawożenia regularnie powinno stosować się porównanie wyników produkcyjnych z celami.

 

Metoda średniej z czynnikiem korygującym

W tej metodzie używamy średnie plonów z ostatnich 3 do 5 lat i zwiększamy je o 5-10%. Najwyższy osiągnięty stanowi zakładany plon. W przypadku tej metody średni plon powinien wzrastać każdego roku za wyjątkiem sytuacji stresowych. Jeśli plony nie wzrastają, nie powinno się  uzyskanych wyników korygować w górę, chyba, że ulepsza się technologię produkcji lub wprowadza nowe odmiany.

 

Metoda podręcznikowa

W przypadku braku wieloletnich danych dotyczących plonów roślin na danym polu lub innym zbliżonym do niego, rolnik powinien opierać się o dostępne wyniki produkcyjne dla danej odmiany i regionu w którym zamieszkuje, a następnie korygować ją za pomocą wymienionych metod z uwzględnieniem klasy bonitacyjnej gleby i zasobności jej w składniki pokarmowe.

 

Porównanie zakładanych i osiąganych plonów

Dla sprawdzenia naszych zakładanych plonów ważne jest ich porównanie z osiąganymi rezultatami produkcyjnymi. Jeśli osiągany plon roślin przekracza w większości lat zakładane cele, oznacza to, że w przyszłym planowaniu zakładany plon powinien ulec zwiększeniu. Jeśli natomiast w większości lat plony są niższe niż zakładane, założenia powinny ulec korekcie, ponieważ pole jest zbyt intensywnie nawożone. Natomiast kiedy plon roślin jest stale niski, rolnik powinien gruntownie zweryfikować prowadzoną agrotechnikę, w tym nawożenie oraz stosowany system ochrony roślin.

 

Ponadto określenie zakładanego plonu powinno uwzględniać czynniki ekonomiczne. Celowanie w maksymalny plon przeważnie nie jest najbardziej opłacalne. Zastosowanie górnej dawki nawożenia nie spowoduje wystarczającego wzrostu plonu, który pokryje zwiększony koszt.

 

Dla portalu CenyRolnicze.pl
mgr inż. Stanisław Świtek
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu