USD -
3.8317
EUR -
4.2779
GBP -
5.0961
DKK -
0.5735
W czasie upałów wielu hodowców bydła zmaga się z problemem przegrzewania kiszonki w silosach. W wysokich temperaturach istnieje wyższe ryzyko, że kiszonka ulegnie zepsuciu. Samo nagrzanie się silosa nie świadczy jednak automatycznie, że do tego doszło. Jak rozpoznać, czy kiszonka jest nadal pełnowartościowa?
Jak powstaje kiszonka?
Przygotowanie kiszonki ma na celu zachowanie w niej składników odżywczych do karmienia w późniejszym terminie. Dokonuje się tego przez proces fermentacji, który skutecznie konserwuje paszę. Pierwszym etapem fermentacji kiszonki jest tzw. faza tlenowa, w której nadal żywe, zielone części roślin oddychają, zużywając tlen. Równocześnie w kiszonce namnażają się bakterie tlenowe, wykorzystujące cukry dostępne w roślinach. W efekcie ich działalności wydziela się ciepło, co jest normalnym zjawiskiem. Tlenowa faza fermentacji powinna trwać jeden do dwóch dni.
W tym momencie jest kluczowe, aby proces fermentacji był odpowiednio kontrolowany – zbyt długi kontakt z powietrzem może prowadzić do nadmiernej produkcji ciepła, a co za tym idzie, do psucia się kiszonki. Jeśli wszystko przebiegło zgodnie z planem, w kiszonce następuje beztlenowa faza fermentacji, w czasie której zaczynają namnażać się korzystne bakterie beztlenowe. Wytwarzają one kwas octowy i mlekowy, który „kisi” materiał roślinny. Prawidłowo przygotowana kiszonka ma charakterystyczny, przyjemny, lekko owocowy, chlebowy lub kwaskowy zapach.
Jeśli jednak kiszonka nie zostanie szybko umieszczona w silosie lub nie zostanie dobrze ubita, to pozostanie w niej nadmiar tlenu, co przedłuża proces oddychania roślin i mikroorganizmów. To powoduje nadmierne wydzielanie ciepła. Gdy temperatura kiszonki przekracza 45°C, zaczyna tracić na wartości odżywczej. Dochodzi tzw. reakcji Maillarda, w której białka reagują z węglowodanami. Objawia się to zmianą koloru – ze zdrowej, żółto-zielonej lub brązowo-zielonej barwy na ciemnobrązową. Choć zwierzęta mogą preferować smak takiej kiszonki, to dostarczana im ilość przyswajalnych składników odżywczych – zwłaszcza białka - jest znacznie mniejsza.
Jakie czynniki wpływają na psucie się kiszonki?
Aby zapobiec nadmiernemu wzrostowi temperatury w kiszonce należy wziąć pod uwagę kilka kwestii:
- Zawartość suchej masy w materiale roślinnym – rośliny powinny mieć ok. 60-65% wilgotności.
- Czas napełniania silosu – im szybciej zostanie napełniony silos, tym mniej powietrza dostanie się do wnętrza, co ograniczy ryzyko przegrzania kiszonki.
- Ubijanie kiszonki – należy zadbać, by kiszonka była dobrze ubita, co zmniejsza ilość powietrza w masie kiszonki.
- Odpowiednia długość sieczki – suchsze rośliny powinny być siekane drobniej niż te o wyższej wilgotności, co ułatwia ubijanie.
- Dokładne przykrycie kiszonki – zabezpieczenie kiszonki folią chroni ją przed dostępem powietrza i zapewnia prawidłowy proces fermentacji. Nie powinno się na niej oszczędzać.
Test, który pomoże ocenić stan kiszonki
Istnieje prosty test, który pozwala ocenić, czy kiszonka uległa tylko chwilowemu przegrzaniu, czy też zaczęła się psuć i sama wydziela nadmierną ilość ciepła. Test ten polega na pobraniu próbki paszy (5 -10 kg) i umieszczeniu jej w wiadrze. Następnie do środka próbki wkłada się termometr i pozostawia wiadro w temperaturze pokojowej, z dala od bezpośredniego nasłonecznienia. Kolejnego dnia należy sprawdzić temperaturę kiszonki.
Jeśli po 24 godzinach temperatura kiszonki jest wyższa niż temperatura otoczenia, oznacza to, że kiszonka jest niestabilna i zaczęła się psuć (zachodzą w niej nadal procesy tlenowe). Natomiast, jeśli temperatura próbki jest zbliżona do temperatury otoczenia, kiszonka jest stabilna i bezpieczna do podania bydłu.
Co zrobić, gdy kiszonka się przegrzała?
Jeśli testy wykazały, że kiszonka uległa przegrzaniu, warto sprawdzić jej wartość odżywczą. Istnieje specjalistyczna metoda pomiaru białka uszkodzonego przez ciepło, którą można wykonać w laboratorium – badanie ADIN (kwasochłonnego azotu detergentowego). Jeśli zawartość ADIN w stosunku do białka ogólnego (azotu ogólnego) kiszonki wynosi ponad 10%, świadczy to o tym, że ponad 10% białka w kiszonce jest niestrawne.
Straty białka należy wziąć pod uwagę przy wyliczaniu dawki pokarmowej zwierząt. Jeżeli uszkodzenie termiczne kiszonki jest poważne, niektóre jej partie mogą okazać się zupełnie nieprzydatne do podania zwierzętom.
Lepiej jest jednak „zapobiegać, niż leczyć”. Monitorowanie jakości kiszonki, zwłaszcza w okresie letnich upałów, jest kluczowe dla zdrowia i produktywności bydła. Regularne sprawdzanie temperatury kiszonki, przeprowadzanie testów, a także odpowiednie zabezpieczenie silosów, mogą znacząco zmniejszyć ryzyko psucia się paszy. Odpowiednio przechowywana kiszonka zapewnia nie tylko zdrową dietę dla zwierząt, ale również wpływa na wydajność hodowli.
Źródła dostępne u autorki
