ASF: najlepsze metody czyszczenia i dezynfekcji

Naukowcy w najnowszej publikacji przedstawiają najskuteczniejsze w walce z wirusem ASF metody czyszczenia i dezynfekcji. Rekomendują, jak odpowiednio czyścić pomieszczenia i pojazdy oraz jak dobrać środki do czyszczenia i dezynfekcji.

Dyskusje wokół dezynfekcji

Pandemia koronawirusa przyćmiła nieco sławę afrykańskiego pomoru świń (ASF), który w dalszym ciągu jednak utrudnia życie hodowcom trzody chlewnej w wielu państwach świata. W ostatnim czasie dokonano sporych postępów w badaniach nad utworzeniem skutecznej szczepionki na ASF, komercyjne preparaty nie są jednak jeszcze dostępne na rynku.

Oznacza to, że jedynymi metodami zapobiegania rozprzestrzeniania się wirusa pozostają bioasekuracja oraz skuteczne procedury czyszczenia i dezynfekcji (tzw. C&D) na fermach. Niestety już kwestia tego, jaki środek dezynfekcyjny jest najlepszym wyborem często budzi kontrowersje i dyskusje.

Pomimo braku dokładnych wskazówek dotyczących naprawdę skutecznego środka, właściwie każdy kraj walczący z ASF zatwierdził swoją własną listę środków biobójczych mających eliminować wirusa. Wiele z nich wymienia środki oparte na rozpuszczalnikach lipidowych (czyli po prostu detergentach), które mają niszczyć otoczkę wirusa, czy na związkach jodowych i fenolowych.

Z niedawnych badań polskich naukowców wiemy jednak, że najskuteczniejsze mogą być środki oparte na podchlorynie sodu (patrz: Skuteczne tylko 2 z 4 polecanych na ASF środków).

Osobną kwestią podlegającą dyskusjom są najskuteczniejsze wobec wirusa ASF procedury czyszczenia i dezynfekcji. W najnowszej publikacji, przechodzącej właśnie proces wydawniczy w czasopiśmie Research in Veterinary Science zespół badaczy porównuje efektywność różnych protokołów C&D.

W swojej pracy biorą pod uwagę wszystkie badania dotyczące dezynfekcji i ASF opublikowane w latach 1973-2019 i rekomendują najlepsze metody C&D.

C&D: skuteczna procedura czyszczenia

Odpowiednio przeprowadzone czyszczenie, chociaż wydaje się zaledwie wstępnym krokiem przed dezynfekcją, jest jednym z najważniejszych działań zapobiegających rozprzestrzenianiu się patogenów – usuwa bowiem ponad 90% mikroorganizmów znajdujących się na danej powierzchni.  

Jak powinno wyglądać, aby skutecznie unieszkodliwiać wirusa ASF? Badacze podają ogólny schemat postępowania:

1. Czyszczenie na sucho

Pierwszą czynnością powinno być usunięcie wszystkich pozostałości materiału organicznego (paszy, gnoju, ściółki, pyłu) z powierzchni w budynkach i sprzętu.

Wszelki sprzęt mobilny (taki jak karmniki czy istalacja do pojenia) powinien zostać zdemontowany, wyniesiony na zewnątrz, oczyszczony i umyty osobno.

Urządzenia przymocowane na stałe (takie jak np. łopatki wentylatora, oprawy oświetleniowe, panele elektryczne) należy wyczyścić na miejscu. Co ważne, nie zaleca się czyszczenia na sucho aeratorów ciśnieniowych – może to zwiększyć ryzyko rozprzestrzenienia patogenów w pomieszczeniach.

2. Namaczanie

Kolejnym krokiem powinno być wstępne namaczanie, trwające co najmniej 2 godziny. Ułatwi to późniejszy proces czyszczenia.

Namaczanie ma zapobiec wznoszeniu się pyłu z powierzchni podczas mycia, co ograniczy rozprzestrzenianie się patogenów w środowisku. Do namaczania najlepiej wykorzystać więc myjki ciśnieniowe o dużym przepływie wody, ale o niskim ciśnieniu.

3. Mycie

Po usunięciu największych zanieczyszczeń powierzchnie i przedmioty należy umyć detergentem – jeśli to możliwe spieniając go i pozostawiając na zalecany przez producenta czas.

Detergenty znacznie zmniejszają liczbę mikroorganizmów, a także usuwają wszelkie tłuste zabrudzenia, które mogą hamować działanie dezynfekcji na późniejszych etapach.

Mycie wymaga ciepłej wody (32–54° C) i - w zależności od rodzaju mytej powierzchni i stopnia zabrudzenia – dużych objętości i ciśnienia wody.

Zwykle stosuje się myjki wysokociśnieniowe o natężeniu przepływu co najmniej 20 litrów na minutę i ciśnieniu między 130 a 200 barów.

W całkowitym usunięciu brudu pomogą metalowe szczotki. Szczególną uwagę należy zwrócić na usunięcie nagromadzonego brudu w głębokich pęknięciach, szczelinach i innych nierównościach powierzchni.

Jak stosować detergent?

Detergent wybrany do mycia można wcześniej zmieszać z wodą lub bezpośrednio rozprowadzić go na powierzchniach i sprzęcie, kierując się instrukcjami producenta. Zwykle najbardziej skuteczne jest nakładanie na myte powierzchnie piany.

Należy pamiętać o tym, że detergent potrzebuje odpowiednio długiego czasu na działanie (zwykle 20-60 min). Nie można wtedy doprowadzić do wyschnięcia mytych powierzchni – jeśli schną, należy je ponownie spryskać detergentem.

Warto zwrócić uwagę na to, co zawiera wybrany przez nas środek czyszczący. Może on zawierać takie składniki, jak detergenty wodne, alkaliczne lub kwasowe.

Głównymi związkami alkalicznymi są wodorotlenek sodu (soda kaustyczna), wodorotlenek potasu i węglan sodu (soda myjąca).

Są one szczególnie skuteczne w usuwaniu organicznego materiału białkowego, niestety mają tę wadę, że wytrącają jony twardej wody, tworząc pianę z mydłami – powstające związki są żrące i trudne do spłukania.

Niektóre detergenty są szczególnie skutecznie wobec wirusa ASF. Należy do nich wodorotlenek sodu (soda kaustyczna), który jednak jest żrący i może być stosowany wyłącznie na materiałach na niego odpornych (np. ścianach – jednak należy mieć świadomość, że usunie on z nich farbę).

Przed kontaktem z wodorotlenkiem sodu należy chronić zwłaszcza powierzchnie aluminiowe.

Innym detergentem skutecznym wobec ASF jest wodorotlenek potasu - niestety on również jest bardzo żrący.

W wyborze odpowiedniego detergentu należy wziąć więc pod uwagę takie czynniki, jak rodzaj mytej powierzchni (z czego jest materiał, czy jest porowata?), jakie właściwości będzie miał roztwór (jakich stężeń potrzebujemy, czy woda nie jest zbyt twarda) i czy nie będzie się kłócił z działaniem środka dezynfekcyjnego na późniejszym etapie.

Detergenty i środku dezynfekcyjne, których nie należy łączyć:

4. Spłukiwanie i suszenie

Po umyciu wszystkie powierzchnie należy dokładnie spłukać w celu usunięcia detergentów. To bardzo ważne, ponieważ pozostałości detergentu mogą neutralizować lub dezaktywować niektóre środki dezynfekujące.

Najlepiej zastosować dużą objętość zimnej wodzie pod niskim ciśnieniem.

Powierzchnie powinny całkowicie wyschnąć przed nałożeniem środka dezynfekującego. Nadmiar wilgoci, szczególnie na porowatych powierzchniach, może rozcieńczać i zmniejszać skuteczność dezynfekcji.

C&D: skuteczna procedura dezynfekcji

1. Wybór środka dezynfekcyjnego

W wyborze należy się kierować takimi kwestiami, jak rodzaj dezynfekowanej powierzchni, łatwość aplikowania, a także toksyczność i bezpieczeństwo stosowania. Dostępne na rynku środki dezynfekcyjne skuteczne w inaktywacji ASFV zawierają takie składniki, jak:

- Formaldehyd

- Podchloryn sodu

- Sody kaustyczna

- Aldehyd glutarowy, mrówkowy,

- Wodorotlenek sodu lub wapnia

- Fenole

- Mononadsiarczan (VI) potasu

- Chlorek sodu

- Kwasy, związki aminowe i inne

Ich dokładne porównanie przedstawiliśmy tutaj: ASF – porównujemy środki dezynfekcyjne. Które są najlepsze?

2. Aplikacja środka

Wyróżnia się dwa główne sposoby dezynfekcji: dezynfekcję na mokro (dezynfekcję powierzchni) i na sucho.

Dezynfekcja powierzchni na mokro jest często przeprowadzana pod wysokim ciśnieniem.

W przypadku dezynfekcji na sucho (zamgławiania termicznego, fumigacji) wysoce skoncentrowany środek dezynfekujący jest podgrzewany, a następnie zamieniany w mgłę przez zamgławiacz. D

ezynfekcja stosowana w ten sposób eliminuje patogeny w trudno dostępnych miejscach. Może być przeprowadzona, gdy możliwe jest całkowite uszczelnienie budynku.

Do dezynfekcji należy użyć odpowiedniej ilości środka, w odpowiednim stężeniu - nie za mało, nie za dużo – więcej nie zawsze znaczy lepiej, a zbyt duża ilość dezynfektantu w roztworze może osłabić jego działanie. Warto kierować się tutaj wskazówkami producenta.

3. Czas kontaktu

Aby środek dezynfekcyjny zadziałał, wymaga odpowiednio długiego czasu kontaktu z powierzchnią.

Różni się on w zależności od środka (należy postępować z instrukcją producenta) i powierzchni. Warto pilnować, aby w potrzebnym do zadziałania czasie środek dezynfekcyjny nie wysychał – czasami może być konieczne ponowne nałożenie roztworu na powierzchnię.

W przypadku potwierdzonego wystąpienia ASF na fermie środek dezynfekujący powinien pozostać na powierzchniach przez 24h.

4. Suszenie

Oczyszczone i zdezynfekowane pomieszczenia i przedmioty powinny być pozostawione na pewien okres przestoju, aby uniknąć przypadkowego wchłonięcia pozostałości przez zwierzęta.

Jeśli proces dezynfekcji przeprowadzono po wybuchu ASF na fermie, okres przestoju powinien wynosić 40 dni.

Czyszczenie i dezynfekcja pomieszczeń

Procedury czyszczenia i dezynfekcji należy przeprowadzić w systemie całe pomieszczenie pełne/całe pomieszczenie puste (all in/all out), z 10-dniowym okresiem odpoczynku pomiędzy partiami zwierząt.

Podczas czyszczenia i dezynfekcji pomieszczeń dla zwierząt należy uwzględnić wszystkie powierzchnie - sufit, ściany, podłogę, rurociągi, instalację do pojenia, koryta, karmniki, i pozostały sprzęt.

W kojcach porodowych konieczne jest czyszczenie i dezynfekcja bez pozostawiania resztek chemikaliów, ponieważ w budynku będą przebywać szczególnie wrażliwe maciory i prosięta.

Należy unikać fenolowych środków dezynfekujących, ponieważ mogą być toksyczne dla świń. W pomieszczeniach chlewni najlepiej korzystać ze środków, które zgodnie z deklaracją producenta mogą być stosowane nawet w obecności zwierząt.

Czyszczenie i dezynfekcja pojazdów

Wszystkie pojazdy (np. samochody, transportery żywego inwentarza, ciężarówki z paszami) oraz ciężkie maszyny (np. koparki i spycharki), które były używane na fermie, również muszą przejść odpowiednie procesy czyszczenia i dezynfekcji.

Najlepiej przeprowadzić je w specjalnie do tego celu utworzonej stacji czyszczenia i dezynfekcji pojazdów. Należy postępować zgodnie z ogólnym schematem (najpierw oczyszczanie na sucho, później na mokro, na końcu dezynfekcja).

Do usunięcia wszystkich widocznych zabrudzeń organicznych można wykorzystać łopaty, widły do ​​nawozu, szczotki, opryskiwacze niskociśnieniowe i skrobaki. Do mycia należy użyć detergentu i ciepłej wody (32–54 °C). Koła i nadkola są miejscami, które wymagają szczególnej uwagi.

Pojazdy należy następnie przepłukać zimną wodą, a jeśli nie jest to możliwe, powinno się odczekać  5–10 minut, aby umożliwić spłynięcie roztworu myjącego.

Mycie pojazdów może być wyzwaniem w zimnym klimacie. Niskie temperatury sprzyjają patogenom i utrudniają proces czyszczenia i dezynfekcji. Dlatego w idealnych warunkach mycie powinno się przeprowadzać zimą w pomieszczeniach.

Jeśli nie jest to możliwe, kluczowe jest zapewnienie odpowiedniej temperatury roztworu myjącego/dezynfekującego. Pojemniki z płynem moża owinąć kocami grzewczymi.

Dobrym rozwiązaniem jest również dodanie do roztworu czyszczącego 40% glikolu propylenowego, co zapobiegnie zamarzaniu i utrzyma skuteczność środka.

Następująca po myciu dezynfekcja musi być wykonana tylko na wysuszonych powierzchniach i według ściśle określonej kolejności. Najpierw środek dezynfekujący aplikowany jest górną część pojazdu, później aplikacja powinna przesuwać się w dół, z zewnątrz do wewnątrz, zwracając szczególną uwagę na koła i nadkola.

Podwozie pojazdu należy zdezynfekować za pomocą niekorozyjnego środka dezynfekującego (spójrz na tabelę poniżej). Następnie, po odpowiednim czasie kontaktu, pojazdy należy dokładnie przepłukać i wysuszyć.

Jeśli kierowca pojazdu opuszczał kabinę na fermie, konieczne jest również czyszczenie i dezynfekcja wnętrza pojadu. Również wszystkie nieruchome elementy należy usunąć z pojazdu, wyczyścić i zdezynfekować.

Środki dezynfekcyjne, których nie należy stosować na metalowe powierzchnie:

We wszystkich procedurach czyszczenia i dezynfekcji należy również pamiętać o zapewnieniu bezpieczeństwa własnego i personelu wykonującego czynności. Pomogą w tym odpowiednia odzież i środki ochrony osobistej.

Na podstawie:

Laura, Borella, et al. "African swine fever: A review of cleaning and disinfection procedures in commercial pig holdings." Research in Veterinary Science (2020).

Autor: Martyna Frątczak

Lekarz weterynarii Martyna Frątczak, absolwentka Wydziału Medycyny Weterynaryjnej i Nauk o Zwierzętach Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Zainteresowana szeregiem zagadnień związanych z medycyną zwierząt, ekologią i epidemiologią, którymi zajmuje się na co dzień również we własnej pracy naukowej.

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Najnowsze artykuły autora:

• Sztuczna inteligencja w chlewni: wykrywa choroby o 5 dni wcześniej od człowieka
• Rolnicy z gospodarstw ekologicznych są zdrowsi. Skutki ekspozycji na pestycydy mogą być tragiczne.
• W Rosji powstaje ogromna ferma mleczna. Pomieści 18 tys. sztuk bydła.
• USA: miliony dla hodowców bydła na walkę z ptasią grypą
• Producent wegańskich burgerów stracił 54,4 mln dolarów