USD -
3.8438
EUR -
4.2753
GBP -
5.0694
DKK -
0.5729
Późne przedplony stanowią spore wyzwanie i dylematy przy wyborze odpowiedniej rośliny następczej. Jednym z ważniejszych efektów uprawy roślin jest zysk jaki uda się wypracować z prowadzonej plantacji. Która więc spośród form pszenicy opłaca się najbardziej? Czy późny siew jesienny jest lepszy niż zasiewy jare?
Późno schodzące z pola rośliny takie jak buraki cukrowe czy kukurydza stwarzają pewien problem z wyborem opłacalnej rośliny następczej. Uprawy jare bywają często zawodne przez występujące suche wiosny, które znacząco ograniczają plony. W przypadku chęci uprawy zbóż istnieją trzy rozwiązania. Wysiać w opóźnionym terminie pszenicę ozimą, zaryzykować jesienny wysiew odmiany jarej – przewódki lub siew wiosenny odmiany jarej. Wszystkie rozwiązania posiadają pewne wady i elementy ryzyka, które mają wpływ na opłacalność produkcji.
W artykule streścimy wyniki badań rolniczych przeprowadzonych w latach 2019-2021 w trzech miejscowościach z województw małopolskiego, lubelskiego i wielkopolskiego. Doświadczenia dotyczyły uzyskiwanych plonów i opłacalności uprawy różnych form pszenicy po buraku cukrowym. Trzyletnie doświadczenie w trzech różnych miejscowościach o różnym przebiegu pogody w latach świetnie pokazują pełen obraz możliwości produkcyjnych i opłacalności uprawy. Stanowi ono ważną praktyczną wskazówkę dla rolników zastanawiających się nad różnymi rozwiązaniami co do wyboru rośliny po późnych przedplonach. W doświadczeniu wysiewano po dwie odmiany pszenicy ozimej w trzeciej dekadzie października, w tym samym terminie wysiewano dwie odmiany pszenicy jarej – przewódki, a wiosną wysiewano te same odmiany pszenicy jarej. Nawożenie azotowe było jednakowe dla wszystkich kombinacji, a zwiększoną normę wysiewu stosowano tylko dla pszenic wysiewanych wiosną – 500 szt./m2 a jesienią pszenice wysiewano w obsadzie 450 szt./m2.
Opłacalność produkcji jest wypadkową uzyskanych plonów, wartość sprzedaży pomniejszoną o poniesione koszty. Plonowanie więc nie zawsze musi być czynnikiem stanowiącym o rentowności uprawy, jeśli przy mniejszym plonie poniesie się znacznie niższe koszty.
Fot. 1. Opłacalność uprawy jest ważnym aspektem wyboru gatunku do siewu.
Zasiewy jesienne górą
W omawianym doświadczeniu pszenica ozima plonowała znacznie wyżej od zasiewów wiosennych. W ramach miejscowości różnice w plonowaniu pszenicy ozimej w stosunku do pszenicy jarej wynosiły od kilkuset kilogramów do ponad 3,5 tony/ha na korzyść zasiewów ozimych. Odmiany różnicowały się także między sobą, jednak wyraźna tendencja wskazuje na wyższość odmian ozimych niezależnie od przebiegu warunków atmosferycznych.
Rolnicy niechętnie stosują siewy odmian przewódkowych, ponieważ ryzyko ich wymarznięcia jest wyższe niż typowych odmian ozimych. Odmiany przewódkowe to odmiany jare, które posiadają wyższą odporność na wymarzanie. Ich optymalnym terminem jesiennego siewu jest przełom października oraz listopad. Odmiany takie najczęściej zimują w fazie szpilki lub 1-2 liści i to w tych fazach odznaczają się wysoką zimotrwałością pozwalającą przetrwać niezbyt srogie zimy. Przewagą siewu odmian przewódkowych nad wysiewem w terminie wiosennym jest szybsze tempo rozwoju, dzięki zbudowaniu części systemu korzeniowego już jesienią oraz możliwość natychmiastowego rozpoczęcia wiosennego wzrostu zaraz po pojawieniu się dodatnich temperatur. W ten sposób odmiany przewódkowe mają do dyspozycji więcej zapasów wody glebowej, które kurczą się w szybkim tempie wraz z upływem czasu i stosowanych zabiegach uprawy przed zasiewami jarymi.
Dzięki temu zasiewy przewódkowe plonowały znacznie lepiej od tych samych odmian sianych wiosną, a w wielu przypadkach przewyższały plonem także odmiany ozime. W tym sposobie uprawy istnieje jednak pewne ryzyko złego przezimowania, które może negatywnie wpłynąć na plon. W jednym skrajnie suchym roku badań, w przypadku jednej odmian przewódkowych w woj. lubelskim uzyskano plon niższy o 500 kg w porównaniu do siewu wiosennego. Wynikało to zapewne z niższej obsady po zimie. Jednak w przypadku pozostałych lat, miejscowości i obu odmian to zasiewy przewódkowe wydawały znacznie wyższe plony. W wilgotnym roku 2020 w województwie lubelskim jedna z odmian przewódkowych plonowała lepiej o 2,5 t/ha od pszenicy ozimej i o niemal 3 t/ha od odmian jarych. Średnio w latach dla wszystkich lokalizacji jednak to pszenica ozima plonowała najlepiej, lecz różnice w stosunku do odmian jarych wysiewanych jesienią nie przekraczały kilkuset kilogramów. Odmiany jare wysiewane wiosną plonowały niżej o około 1,0 tony od tych samych odmian wysiewanych jesienią i o około 1,5 tony mniej od odmian ozimych.
Fot.2. Zasiewy jare są obarczone dużym ryzykiem negatywnego wpływu suszy na wysokość plonu.
Koszty uprawy i opłacalność
Koszty uprawy różnych form pszenicy nie różnią się zbytnio, a oszczędności jakie można poczynić wynikają z niższych możliwości produkcyjnych odmian jarych. Jednak obniżone nawożenie azotowe nie zrekompensuje niższych plonów uzyskiwanych przy siewach wiosennych. Często również materiał siewny odmian jarych jest nieco droższy niż znacznie popularniejszych odmian ozimych. Wyższa norma wysiewu stosowana dla roślin sianych wiosną również podnosi koszty uprawy tej formy pszenic. Wybierając jesienną strategię ochrony przed chwastami roślin sianych jesienią również można zaoszczędzić wobec wiosennych herbicydów stosowanych w zasiewach jarych. Podsumowując, pomimo opóźnionego siewu względem optymalnego dla pszenicy ozimej jest ona najmniej ryzykownym i najbardziej opłacalnym wyborem do siewu po późno schodzących przedplonach. Zapewnia stabilne plonowanie względem odmian jarych i posiada niższe ryzyko wymarznięcia od odmian przewódkowych. Ważnym elementem jest z pewnością także wybór odpowiedniej odmiany. W doświadczeniu dało się zauważyć przewagę jednej z odmian ozimej i jarej względem drugich odmian uprawianych w tych samych warunkach. Z tego powodu warto mieć w gospodarstwie przynajmniej dwie różne odmiany, aby móc wybrać tą, która lepiej sprawdzi się w danych warunkach siedliskowych. W analizowanym doświadczeniu w latach optymalnych w opady nadwyżka wynikająca z wartości plonu i podstawowych kosztów produkcji wynosiła ok. 3500-4000 zł/ha dla pszenicy ozimej, 3200-3500 zł/ha dla pszenicy jarej sianej jesienią i 2500-2800 zł/ha dla pszenicy jarej sianej wiosną. W przypadku warunków posusznych występujących często w Wielkopolsce nadwyżka dla pszenicy ozimej wynosiła 3900-4000 zł/ha, 2300-3100 zł/ha dla przewódek i 1200-1800 zł/ha w przypadku odmian jarych.
Źródło: Alicja Sułek, Adam Harasim, Plonowanie i efekty ekonomiczne produkcji pszenicy ozimej i jarej w stanowisku po buraku cukrowym, Agronomy Science: Tom 77 Nr 2 (2022)
