USD -
3.8117
EUR -
4.2634
GBP -
5.1001
DKK -
0.5717
Szwajcaria odnotowała w tym roku dwa przypadki choroby szalonych krów. Zaobserwowano je również w innych krajach, m.in. Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Holandii i Brazylii. Czy oznacza to, że epidemia powraca?
Nietypowe przypadki choroby szalonych krów
W marcu tego roku Szwajcarskie Federalne Biuro ds. Bezpieczeństwa Żywności i Weterynarii ogłosiło, że u 12-letniej krowy przeznaczonej na ubój wykryto atypową postać „choroby szalonych krów”, a więc gąbczastej encefalopatii bydła (BSE), nazywanej potocznie chorobą „wściekłych” krów. Tusza zwierzęcia została zutylizowana, dzięki czemu nie dopuszczono mięsa chorej krowy do spożycia przez ludzi.
Cztery miesiące później przypadek atypowego BSE odnotowano u kolejnej, tym razem 13-letniej krowy, w regionie sąsiadującym z miejscem pierwszego przypadku. Jak jednak przekonują władze, te dwa przypadki są izolowane i nie mają ze sobą żadnego związku. Nie stanowią zagrożenia dla rolników i zdrowia publicznego.
W 2015 roku Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt (WOAH) uznała Szwajcarię za kraj o znikomym ryzyku BSE. Od tego czasu odnotowano jedynie trzy przypadki atypowej choroby szalonych krów, z czego 2 w tym roku. Atypowe przypadki BSE zgłoszono również w innych państwach świata. W Polsce ostatni raz zaobserwowano taki w 2019 roku.
Czym różnią się atypowa i klasyczna choroba?
Klasyczną chorobę szalonych krów wykryto w Wielkiej Brytanii w 1986 roku. Epidemię choroby obserwowano następnie w wielu państwach europejskich. Do Polski BSE dotarła na początku XXI wieku, jednak nie rozwinęła się w pełną epidemię. Zidentyfikowano tylko kilkadziesiąt przypadków tej choroby. W celu zatrzymania BSE w Europie masowo wybijano stada bydła podejrzane o wystąpienie choroby.
Choroba szalonych krów należy do tzw. pasażowalnych gąbczastych encefalopatii (TSE), wśród których obserwujemy również chorobę atakującą owce i kozy (scrapie, inaczej trzęsawka), czy koty, zwierzęta futerkowe i ludzi (choroba Creutzfeldta-Jakoba). Wszystkie te choroby uznaje się za prionowe, a więc powodowane przez patologiczne białka – priony. Są nieuleczalne i prowadzą do śmierci.
W przebiegu choroby szalonych krów i podobnych jednostek tkanka mózgu stopniowo ulega zwyrodnieniu, komórki nerwowe znikają, aż w końcu mózg zaczyna przypominać podziurawioną gąbkę. Wiąże się to z poważnymi objawami neurologicznymi, w tym z nadwrażliwością na bodźce i agresją, od których wzięła się nazwa choroby „szalonych” krów. Ludzie mogą zakazić się chorobami prionowymi przez zjadanie tkanek chorych zwierząt – jak miało to miejsce w czasie epidemii klasycznego BSE.
Choroby prionowe wiążą się zazwyczaj z jakąś formą „kanibalizmu”. Uważa się, że epidemia klasycznej choroby szalonych krów była wywołana przez skarmianie bydła mączką mięsno-kostną pochodzącą od innych krów. Atypowe przypadki choroby, obserwowane obecnie w Europie nie mają z tym wiele wspólnego. Występują one sporadycznie na ogół u starszych zwierząt – w Hiszpanii w tym roku atypowe BSE wykryto przykładowo u 22-letniej krowy, chociaż notowano je również u kilkuletniego bydła. Dokładna przyczyna atypowego BSE nie jest znana, ale może wynikać potencjalnie z postępującej naturalnie z wiekiem degeneracji tkanki nerwowej.
Zmieniona tkanka mózgu krowy z objawami choroby BSE. Źródło:
Czym właściwie są priony?
Tak jak wspomnieliśmy, zakłada się, że choroba szalonych krów i podobne jej choroby wywoływane są przez priony. Nie ma na to jeszcze ostatecznych dowodów, teoria na nich oparta wydaje się jednak sprawdzać w profilaktyce choroby. Priony mają być zmienionymi odmianami białek, które naturalnie występują w organizmie. Pod wpływem nieznanych czynników mogą zmienić się na białka patologiczne, które są w stanie podobnie do bakterii i wirusów „zakażać” kolejne organizmy. Po kontakcie z prawidłowymi białkami mają powodować ich zmianę na kolejne, patologiczne.
Niestety, w przeciwieństwie do bakterii i wirusów układ odpornościowych ich nie rozpoznaje – przez co na choroby prionowe nie da się stworzyć szczepionki. Aby uchronić się przed chorobą, należy unikać spożywania tkanek chorych zwierząt. Obecnie w Unii Europejskiej podejmuje się szereg środków, które mają za zadanie zapobiegać przypadkom choroby szalonych krów u ludzi. Poza zakazem karmienia zwierząt gospodarskich białkami, które mogą zawierać priony, przeprowadza się regularne kontrole bydła z grupy zagrożonej (m.in. zwierzęta powyżej 48 miesiąca życia, które wykazują nietypowe objawy w badaniu przedubojowym).
Osoby spożywające dziczyznę powinny obserwować sytuację w Europie związaną z inną chorobą prionową – przewlekłą wyniszczającą chorobę jeleniowatych. Więcej na jej temat: Wyniszczająca choroba jeleniowatych: czy groźna dla ludzi?
A może chorobę szalonych krów powodują bakterie?
Rozpoznanie faktycznego czynnika, który zapoczątkowuje powstawanie prionów i rozwój choroby jest trudne, ponieważ jej objawy mogą pojawić się miesiące, a nawet lata od spożycia skażonej tkanki. Nadal niewiele wiemy na temat choroby szalonych krów i podobnych jednostek.
Niektórzy naukowcy podejrzewają, że za chorobami prionowymi mogą stać mimo wszystko jakieś wirusy lub bakterie. W laboratoryjnych preparatach prionów nierzadko wykrywa się inne substancje, które mogą pochodzić z niezidentyfikowanych patogenów. Poza tym, u wielu zwierząt z objawami chorób TSE nie wykrywa się nieprawidłowo zbudowanych białek – prionów.
Według jednej z teorii za chorobą szalonych krów mogą stać przypadki zakażenia prątkami gruźlicy bydlęcej Mycobacterium bovis. Bakterię tą wykryto w mózgu krowy z objawami BSE. Co ciekawe, również mapy epidemiologiczne z początku i szczytu epidemii BSE w Wielkiej Brytanii pokrywają się z mapami obszarów Anglii o największej zachorowalności na gruźlicę bydła. A już przed 1960 rokiem w Anglii wiedziano, że gruźlica bydła może wywoływać objawy neurologiczne, które zgadzają się częściowo z opisem choroby szalonych krów.
Istnieją przypuszczenia, że te same czynniki zakaźne mogą stać za rozwojem u ludzi choroby Creutzfeldta-Jakoba oraz Alzheimera. Potrzebne są dalsze badania, aby poznać faktyczną przyczynę chorób prionowych – i opracować skuteczną ich profilaktykę.
Cytowane badania:
Broxmeyer, L. (2004). Is mad cow disease caused by a bacteria?. Medical Hypotheses, 63(4), 731-739.
Zdjęcie we wstępie: Krowa z objawami BSE. Źródło: Wikimedia
