USD -
4.0474
EUR -
4.3323
GBP -
5.0670
DKK -
0.5808
Komisja Europejska chce zakazać stosowania klatek porodowych dla macior w całej UE. Jak wpłynie to na ekonomię gospodarstw? Jakie dodatkowe koszty i straty czekają na hodowców trzody chlewnej? Najnowsza analiza.
Zapowiedź zakazu stosowania klatek
Wymogi dotyczące dobrostanu zwierząt są w państwach Unii Europejskiej systematycznie podnoszone. Już wkrótce możemy spodziewać się wprowadzenia zakazu stosowania klatek porodowych dla macior. W tym roku opublikowana ma zostać opinia Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) na temat ich wpływu na dobrostan świń. Na jej podstawie Komisja Europejska podejmie decyzję o wprowadzeniu zakazu – oraz o długości okresu przejściowego, w którym rolnicy będą musieli dostosować się do nowych przepisów.
Podczas gdy Polska nadal wyczekuje decyzji UE, niektóre państwa już przygotowują się do spełnienia nowych standardów. Całkowity zakaz stosowania klatek porodowych dla loch funkcjonuje już w Szwecji (od 1994 roku) i Austrii (od 2012 roku). W Niemczech w 2019 roku skrócono dozwolony czas ograniczania ruchu loch w klatkach porodowych – do maksymalnie 5 dni po porodzie, przy czym kojec porodowy musi mieć powierzchnię wynoszącą min. 6,5 m2. Niemieccy rolnicy otrzymali 15 lat okresu przejściowego na wprowadzenie tych zmian. W Danii w 2014 roku rząd ogłosił znaczne wsparcie finansowe dla hodowców stosujących kojce porodowe bez klatek. Zachęca to rolników do szybszego wprowadzenia zmian na fermach.
Zdecydowana większość hodowców trzody chlewnej w UE ma negatywną opinię na temat zakazu stosowania klatek porodowych. Zakaz stosowania klatek porodowych budzi kontrowersje głównie ze względów ekonomicznych. Wiele badań naukowych pokazuje, że systemy z kojcami dla loch bez klatek porodowych są mniej wydajne i generują poważne straty. W niedawno opublikowanej analizie naukowcy zebrali dostępne dane w tym temacie z literatury, jak również przeprowadzili wywiady z ekspertami w dziedzinie hodowli trzody chlewnej oraz z doświadczonymi rolnikami z wielu państw UE, w tym z Polski. Na tej podstawie przedstawiają możliwy wpływ rezygnacji z klatek porodowych na ekonomię gospodarstw – i całej UE.
Straty w kojcach bez klatek
Badania dotyczące systemów utrzymania macior często wskazują na zwiększoną śmiertelność prosiąt w wolnych kojcach porodowych, w których lochy mają nieograniczoną swobodę poruszania się, w porównaniu do kojców z klatkami porodowymi. Wynika to przede wszystkim z częstszego przygniatania prosiąt w ciągu pierwszych 5 dni po porodzie.
Przykładowo, w jednym badaniu z Danii sprawdzono śmiertelność prosiąt na fermie, gdzie lochy były utrzymywane w trzech różnych systemach:
- kojce z klatkami porodowymi
- wolne kojce porodowe, z zastosowaniem klatki przez 4 dni po porodzie
- wolne kojce porodowe
W badaniu prześledzono wyniki 2139 miotów prosiąt. Stwierdzono, że w porównaniu do kojców z klatkami porodowymi, całkowita śmiertelność prosiąt była o 3,9% wyższa w wolnych kojcach porodowych i o 3,3% wyższa w wolnych kojcach porodowych, z zastosowaniem klatki przez 4 dni po porodzie.
Odsetek przygniecionych prosiąt wynosił:
- 7,8% w kojcach z klatkami
- 9,7% w wolnych kojcach porodowych z zastosowaniem klatki przez 4 dni po porodzie
- 10,7% w wolnych kojcach porodowych.
W innym badaniu przyjrzano się danym z lat 2017–2020 dotyczących ferm w Szwecji (gdzie całkowicie zakazano stosowania klatek) oraz Finlandii (gdzie 40% loch jest w systemach z wolnymi kojcami porodowymi). Stwierdzono, że średnia śmiertelność prosiąt w Szwecji wynosi 17,4% - a więc jest znacznie wyższa niż przykładowo we Francji (15,4%), czy Holandii (13,3%), gdzie większość ferm stosuje klatki porodowe. W Szwecji i Finlandii odnotowano ponadto niższą liczbę miotów przypadającą na lochę w ciągu roku w porównaniu do większości czołowych europejskich producentów trzody chlewnej.
Niektóre badania sugerują również, że w systemach z wolnymi kojcami porodowymi lochy częściej doświadczają urazów, kulawizn i mają niższą wydajność reprodukcyjną. Ma to wpływ na koszty weterynaryjne, a nierzadko prowadzi do wcześniejszego brakowania loch, niż ma to miejsce w systemach z klatkami porodowymi.
Mogą się opłacić – ale wymagają inwestycji
Są jednak analizy, które wskazują na to, że systemy z wolnymi kojcami porodowymi mogą mieć pozytywny wpływ na ekonomię gospodarstw. Obszerna analiza dotycząca sytuacji w brytyjskich hodowlach trzody chlewnej pokazała, że śmiertelność prosiąt na niektórych fermach z wolnymi kojcami porodowymi jest tak samo niska, jak na fermach stosujących klatki porodowe. Przy dobrym zarządzaniu możliwe jest osiągnięcie jeszcze niższej śmiertelności w kojcach bez klatek.
Są to jednak korzyści, które zauważy się dopiero po czasie. Przejście na systemy z wolnymi kojcami wymaga inwestycji – w przekształcenie już istniejących kojców lub postawienie nowych. Ponieważ kojce bez klatek muszą mieć większą powierzchnię, może pojawić się konieczność redukcji liczby loch.
Systemy z wolnymi kojcami porodowymi wymagają ponadto większych nakładów pracy – m.in. ze względu na konieczność dokładniejszego monitorowania zwierząt. Może to generować dodatkowe koszty. Polscy eksperci podkreślają, że wydajność alternatywnych systemów utrzymania macior w dużej mierze zależy od doświadczenia i zaangażowania osób obsługujących zwierzęta. Może pojawić się więc potrzeba zatrudnienia dodatkowych osób lub wydłużenia godzin pracy, a także doszkalania pracowników (lub zatrudniania osób z wyższymi kwalifikacjami). Niezwykle ważne jest również utrzymywanie wysokiej higieny w kojcach, co dokłada pracy i podnosi koszty słomy czy ściółki.
Wpływ zmian na sektor trzody chlewnej w UE
Autorzy najnowszych badań przewidują, że wprowadzenie zakazu stosowania kojców porodowych w całej UE spowoduje:
- spadek liczby utrzymywanych loch i wydajności prosiąt (głównie ze względu na zwiększone wymagania dotyczące powierzchni kojca)
- zmniejszenie efektywności produkcji - ze względu na zwiększone koszty produkcji, związane m.in. z wydatkami na leczenie zwierząt, wyższą śmiertelnością prosiąt i częstszym brakowaniem loch
- znaczy wzrost popytu na inwestycje w nowe kojce dla macior i przebudowę istniejących budynków
W najbardziej prawdopodobnych scenariuszach, zakładając stopniowe przejście hodowców na nowe systemy, przewiduje się, że liczba macior utrzymywana w całej UE spadnie o ok. 20-23%. Można spodziewać się również wzrostu w UE całkowitych kosztów produkcji prosiąt o 6–10%. Dodatkowo zakaz stosowania kojców porodowych może skutkować zwiększoną koncentracją produkcji prosiąt w dużych gospodarstwach. Drobni producenci mogą zostać wyparci z branży, lub zdecydować, że bardziej opłacalny będzie dla nich tucz prosiąt z zakupu.
Na podstawie:
Malak-Rawlikowska, Agata, et al. "Unlocking Sows’ Welfare: The Farm-Level Economic Impact of Phasing out Farrowing Crates for Sows in the European Union’s Pig Breeding Industry." Agriculture 14.2 (2024): 187.
