O sytuacji środowiskowej w Ameryce Południowej, a szczególnie w Brazylii jest ostatnimi czasy niezwykle głośno. Podejrzewam, że niemal każdy słyszał o pożarach w lasach Amazonii, ale już pewnie znacznie mniej osób wie, że jednym z najbardziej zagrożonych biomów Ziemi jest cerrado –trawiasta formacja roślinna, czasami nazywana brazylijską sawanną.
Nieco na ten temat pisaliśmy przed rokiem (kliknij), a obecnie prowadzone badania są kontynuacją tych rozpoczętych już w 2017 roku.
Wcześniejsze prace koncentrowały się na reakcjach behawioralnych ptaków na obecność człowieka. I nawet w tropikach widać – a nasza publikacja w Journal of Tropical Ecology jest po prostu świeżutka – że ptaki szybko przyzwyczajają się do obecności ludzi, a nawet chętnie korzystają z resztek pokarmowych pozostawianych przy domostwach. Jedną z popularnych miar oceny zachowań adaptacyjnych, jest mierzenie dystansu ucieczki. Jak wykazaliśmy w cytowanej pracy i zobrazowaliśmy na poniższym schemacie dystans ucieczki jest wielokrotnie większy w mniej przekształconych siedliskach, niż w osiedlach ludzkich (nawet na małych farmach!). Ma to nie tylko znaczenie teoretyczne, ale na przykład może służyć do edukacji ptasiarzy i zachęcać ich by robili zdjęcia ptaków w miasteczkach i na farmach. Wtedy nie tylko mniej niepokoją ptaki, ale też otrzymają lepszej jakości zdjęcia. Rzecz jasna dotyczy to tylko pewnej grupy gatunków, ale zmniejszenie presji turystycznej, nawet nieznaczne, w bardziej naturalnych fragmentach ekosystemów, to już coś.
Prace tego typu są relatywnie proste do realizacji w terenie, jednak poza pewnym ogólnym schematem nie zawsze odpowiadają na mechanizm powstania adaptacji behawioralnej? Czy za zmniejszenie dystansu ucieczki wpływa efekt habituacji – przyzwyczajenie i wreszcie ignorowania obecności człowieka, czy też może dostęp do przewidywalnych źródeł pożywienia? Postanowiliśmy to sprawdzić korzystając z dobrze znanej metody, przez dziesiątki lat praktykowanej w Europie i Ameryce Północnej, celowego dokarmiania ptaków. Karmniki, podobne do tych stosowanych u nas, w tropikach są rzadkością. Jednak już wcześniej zauważyliśmy, że czasami i tutaj chętnie dokarmia się ptaki.
Tym razem prace terenowe wykonuję wspólnie z moim dawnym doktorantem, a obecnie już dr hab. Łukaszem Jankowiakiem z Uniwersytetu Szczecińskiego. Najważniejsze jest przygotowanie badań. Koncepcja i podstawy metodyczne powstały już parę miesięcy wcześniej, w Polsce. Jednak życie, to radość, ale i udręka pracy w tropikach, mocno weryfikuje założenia. Pogoda, możliwość skorzystania z elektryczności czy możliwość dokonania niektórych zakupów na miejscu, powodują sporo stresu i zachęcają do poszukiwania niecodziennych rozwiązań.
Fot. 1. Przygotowanie fotopułapek – niestety w ostrym słońcu i ruszającej się na wietrze trawie, rozwiązania z polskiej zimy nie zawsze się sprawdzają.
Fot. 2. Karmnik z daszkiem – wielka rzadkość w cerrado…. Ewidentny wpływ amerykańskich doświadczeń mieszkańca.
Fot. 3. Nasz prosty układ doświadczalny – 3 talerzyki – z wodą, z jedzeniem i pusty – służacy jako kontrola.
Fot. 4. To co ptaki lubą najbardziej – mieszanka jajek, ryżu, mielonej kukurydzy i słonecznika. Już w terenie wkrawamy na to nieco owoców.
Fot. 5. Nasza baza terenowa – rezerwat Velozza – widok z drogi dojazdowej.
Fot. 6. Zgrywanie pierwszych danych – umiarkowany sukces, ale coś się dzieje. Znaczy system działa.
O kolejnych postępach w trakcie prowadzenia prac terenowych będziemy informować na bieżąco. Od jutra rozpoczynamy kolejne zbieranie danych. Tym razem dotyczące reakcji ptaków na głosy pasożytów gniazdowych i badania wpływu obecności zwierząt gospodarskich, głównie wypasu, na dziką florę i faunę.
Literatura:
Tryjanowski P, Kosicki JZ, Hromada M, and Mikula P. The emergence of tolerance of human disturbance in Neotropical birds. Journal of Tropical Ecology https:// doi.org/10.1017/S0266467419000282
Zalles, V., Hansen, M. C., Potapov, P. V., Stehman, S. V., Tyukavina, A., Pickens, A., ... & John, N. (2019). Near doubling of Brazil’s intensive row crop area since 2000. Proceedings of the National Academy of Sciences, 116(2), 428-435.
