Przed nami lato. Okres wyjazdów wakacyjnych, przesiadywania nad wodą, czerpania radości z obserwacji uroków przyrody. Życie, jednakże uczy, że najlepszy wakacyjny wypoczynek bywa zakłócany przez krwiopijne owady – komary i meszki. Piotr Jawień z Uniwersytetu Wrocławskiego, przyglądając się systemom kontroli komarów w polskich miastach pisze w sposób następujący: Obecnie w zwalczaniu komarów, podobnie jak innych uciążliwych owadów, zarówno na świecie jak i w kraju przeważają niestety środki chemiczne działające niespecyficznie. Ich wadą jest przede wszystkim brak wybiórczości działania, a tym samym szerokie spektrum oddziaływania zabójczego. Preparaty takie oddziałują nie tylko na organizmy, których liczebność chcemy ograniczyć, zabijają również inne organizmy, często te pożyteczne. Należy wprost napisać, że często akcje zwalczania owadów, zwłaszcza przeprowadzone nieprofesjonalnie, stanowią poważne zagrożenia dla innych stawonogów wodnych i lądowych związane z akcjami zwalczania komarów.
Zatem nie zaskakuje, iż rozwija się cały sektor badań i wdrażania ich wyników, opartych na podejściu ekosystemowym, uwzględniających relacje troficzne w ekosystemach i wskazujący na rozwiązania naturalne. W Instytucie Zoologii UP w Poznaniu eksperymentalnie sprawdzamy jak larwy komarów są zjadane prze traszki, żaby i ropuchy, czyli gatunki, które wypieramy z naszej przestrzeni, a które nawet w tkance miejskiej mogą tworzyć bardzo liczne populacje jak np. na Użytku Ekologicznym Traszki Ratajskie (kliknij).
Układ skrzynio-palet do badania relacji pomiędzy larwami płazów (kijankami żab i ropuch) a larwami owadów – podczas nagrywania filmu edukacyjnego.
Zdecydowanie nie możemy zapominać o nietoperzach i ptakach, wielkich wrogach komarów i meszek, a najlepszym sposobem zaproszenia ich w pobliże naszych domostw jest wykorzystanie profesjonalnych skrzynek lęgowych (zapraszam do ulotki: Naturalne zwalczanie insektów).
Jednak by rozwiązać problem konieczna jest aplikacja wyników badań do praktyki. Także w przypadku komarów ważna jest współpraca z sektorem DDD (kliknij), a jej efektem jest m.in. nowy film edukacyjny poświęcany ekosystemowemu podejściu do spraw zwalczania komarów i meszek. Jest sporo o płazach, co może być interesujące w kontekście zyskujących na popularności oczkach wodnych, jak i budkach lęgowych.
Naturalistyczne bezrybne oczka wodne zasiedlone przez pospolite żaby, czy ropuchy to miejsca gdzie te chronione gatunki chętnie podejmują gody. Dorosłe żaby i ropuchy polują m.in. na: osy, stonkę ziemniaczaną i wiele innych masowo pojawiających się owadów. Rozwijające się kijanki oczyszczają wodę z glonów i aktywnie konkurują z larwami komarów o pokarm. Natomiast od połowy czerwca młode płazy po przeobrażeniu masowo wychodzą, przeszukując sąsiedztwo zbiorników w poszukiwaniu pokarmu. Zjadają one wszelkiego rodzaju drobne i często niechciane owady i inne bezkręgowce. Co więcej w bezrybnych oczkach wodnych często pojawiają się też coraz rzadsze traszki, których formy młodociane to sprawni drapieżnicy, aktywnie polują m.in. na larwy komarów, a po metamorfozie i opuszczeniu sadzawek przeczesują różne podziemne zakamarki niedostępne dla innych drapieżników w poszukiwaniu pokarmu.
Niestety środki owadobójcze są silnie toksyczne dla organizmów wodnych w tym płazów. W związku z czym ich stosowanie niszczy populacje tych jakże ważnych sprzymierzeńców człowieka w kontroli owadów, które bez naturalnej presji drapieżników (płazów) rozmnażają się w sposób niekontrolowany, co jeszcze bardziej nakręca problem.
Zapraszamy do obejrzenia filmu na platformie YouTube:
Serdecznie dziękuję współpracownikom z Instytutu Zoologii za pomoc w realizacji projektów dotyczących relacji ptaków, nietoperzy i płazów z owadami!
Literatura uzupełniająca:
Graclik, A., & Wasielewski, O. (2012). Diet composition of Myotis myotis (Chiroptera, Vespertilionidae) in western Poland: results of fecal analyses. Turkish Journal of Zoology, 36(2), 209-213.
Jawień, P. Przyjazna środowisku, biologiczna kontrola komarów w aglomeracjach miejskich. MIASTO IDEALNE–MIASTO ZRÓWNOWAŻONE, 71.
Kaczmarski, M., & Kaczmarek, J. M. (2016). Heavy traffic, low mortality-tram tracks as terrestrial habitat of newts. Acta Herpetologica, 11(2), 227-231.
Kaczmarski, M., Tryjanowski, P., & Kubicka, A. M. (2019). Urban plums and toads: do fleshy fruits affect the post-metamorphic growth of amphibians? PeerJ, 7, e6337.
Mizera, T., & Kozlowski, P. Gniazdowanie ptaków w skrzynkach lęgowych na terenach zieleni miejskiej Poznania oraz porównanie z wynikami z Warszawy. Acta Ornithologica, 1(27), 35-47.
Wegner, E. (2000). Zagrożenia dla stawonogów wodnych i lądowych związane z akcjami zwalczania komarów. Wiad. entomol, 18(Supl 2), 275-283.
