Chciałoby się napisać – chcesz obserwować ptaki? To sobie je zaproś przed lornetkę czy lunetę? Albo, patrząc na zagadnienie szerzej, stwórz takie warunki, by ptasie populacje miały się lepiej, a w konsekwencji będziesz mógł cieszyć się ich obecnością. Można powiedzieć, że takie podejście przyświeca koncepcji rebridigu, co nawiązuje do znacznie szerzej znanego podejścia rewilding, czyli odtwarzania dzikiej przyrody.
Oba terminy nie mają ustalonych i szerzej akceptowanych polskich nazw, więc pozostanę przy używaniu angielskich odpowiedników. Na usprawiedliwienie dodam, że Czesi, Hiszpanie i Niemcy robią podobnie. Do zajęcia się tematem tak naprawdę sprowokowała mnie wydana już w 2019 roku książka autorstwa Benedicta Macdonalda Rebirding: Rewilding Britain and its Birds. Już sam jej tytuł wskazuje, że odtworzenie populacji ptaków musi się wiązać z pracą na rzecz odtworzenia siedlisk, pozostawienia miejsca dla dzikiej przyrody. Czasami odtwarzanie siedlisk może mieć drobny charakter – pozostawienie kilku dzikich roślin w ogrodzie, krzewów tarniny pomiędzy polami, powieszenie skrzynek lęgowych dla ptaków i nietoperzy.
Macdonald wykorzystuje swoje doświadczenie z 40-letniej obserwacji zmian w angielskim krajobrazie rolniczym, przy czym nie skupia się jedynie na negatywach, a poszukuje pozytywnych przykładów i dróg rozwiązań. Swoją droga to miłe, że patrzy nie tylko wąska na przyrodę Anglii, a postrzega sprawy szerzej, a nawet sięga – co było naprawdę zaskoczeniem – bo nasze stare analizy dotyczące funkcjonowania populacji gąsiorka (Takacs i inni, 2004). To co najważniejsze, to przede wszystkim cierpliwość. I ona się opłaca, czego przykładem jest powrót na Wyspy Brytyjskie par lęgowych bociana białego i bielika - naprawdę charyzmatycznych gatunków.
Wiele nowszych prac naukowych, bo trzeba wiedzieć, że rozważania o rewildingu zajmują sporo miejsca we współczesnej biologii konserwatorskiej, wskazuje, że najskuteczniejszym sposobem odtwarzania siedlisk jest po prostu ich zostawienie w spokoju. Nierobienie nic, a tylko obserwowanie jak działają mechanizmy sukcesji. Wielu ludzi, zwłaszcza o zacięciu politycznym i organizacyjnym, zwyczajnie tego nie lubi. Zdaje się, że tracą i tak przecież złudne, poczucie sprawczości. Dla tych którzy jednak lubią przyrodę, jest to wskazówka, że czasami najlepszą formą ochrony przyrody jest zostawienie jej w spokoju. Z drugiej strony wiadomo, że procesy renaturalizacyjne można przyspieszać, że i pewne gatunki ptaków można niejako przywołać do swojego ogrodu, nad pole i łąkę. Gorąco do tego zachęcamy.
Nasz świat nigdy nie będzie taki jak był przed setkami lat. I wcale z tego powodu nie należy załamywać rąk. Naprawdę wiele gatunków ma się dzisiaj znacznie lepiej niż kiedykolwiek wcześniej. Ich populacje rosną, są genetycznie zróżnicowane i już dawno przestały być bezpośrednio eksploatowane przez człowieka. Problem w tym, że w przypadku ochrony przyrody jakoś zaniedbujemy mówienie o sukcesach, o tym, że coś się udało. Więcej miejsca zajmują lamenty o tym jak znikają (w dramatyczny sposób!) populacje ptaków krajobrazu rolniczego, niż to, że czasami potrafimy skutecznie im pomóc. Dla odmiany populacje gatunków leśnych mają się całkiem nieźle, ale próżno szukać tej informacji w dyskusjach o stanie naszych lasów. Zagrożenia istnieją, jest ich sporo, ale nie warto nimi straszyć, warto je badać i jak trzeba, to działać. Spokojnie, rzeczowo, z planami na przyszłość. Taki, przynajmniej teoretycznie, miałby być rebirding. Dzięki niemu chcemy uratować kolejne gatunki, by je obserwować zachwycać się ich pięknem i poprawiać własny komfort życia. Bardzo podoba mi się ta koncepcja.
Benedict Macdonald, Rebirding: Rewilding Britain and its Birds by Benedict Macdonald (Pelagic Publishing, Exeter, 2019).
Literatura dodatkowa
Schmitz, O. J., Sylvén, M., Atwood, T. B., Bakker, E. S., Berzaghi, F., Brodie, J. F., ... & Ylänne, H. (2023). Trophic rewilding can expand natural climate solutions. Nature Climate Change, 13(4), 324-333.
Takacs, V., Kuzniak, S., & Tryjanowski, P. (2004). Predictions of changes in population size of the Red-backed Shrike(Lanius collurio) in Poland: Population Viability Analysis. Biological Letters, 41(2), 103-111.
Thomas, V. (2022). Domesticating rewilding: Interpreting rewilding in England's green and pleasant land. Environmental Values, 31(5), 515-532.
