Klasyczne programy pomocy ptakom miały jasne wytyczne – zimą zbuduj karmnik i dokarmiaj ptaki. Świetnie wpisywało się to w odruch potrzeby serca. Czy jednak dokarmianie ptaków jest zawsze dla nich korzystne? Okazuje się, że nie. Sytuacja zaś robi się na tyle poważna, że aż 23 stanowe agencje środowiskowe w Stanach Zjednoczonych rekomendują wstrzymanie dokarmiania ptaków. Dlaczego?
- Należy zacząć od wyjaśnienia, które pojawiało się już w mediach a ostatnio zostało dobrze udokumentowane przez amerykańskich badaczy w czasopiśmie People and Nature, że nie była to decyzja łatwa. Spotkała się nie tylko z niedowierzaniem, ale wręcz z obywatelskim nieposłuszeństwem – wyjaśnia prof. Piotr Tryjanowski z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, od wielu lat zaangażowany w badania dotyczące dokarmiania ptaków i autor licznych publikacji naukowych na ten temat.
Na początku musimy zarysować pewne tło ekonomiczne i społeczne. W USA w dokarmianie ptaków angażuje się 57 milionów obywateli i wydaje na tę aktywność bajońską sumę 12 miliardów dolarów. Czyli mówiąc delikatnie, tak naprawdę ważniejszą nie jest sprawa ptaków, a ludzi i związanej z tym aktywności, także biznesowej. Wiemy przecież, że obserwacje ptaków przy karmnikach, możliwość wykonania im zdjęcia czy nakręcenia filmu i pochwalenia się tym w mediach społecznościowych to ważny element ludzkiego samopoczucia. Ponadto dla wielu osób, zwłaszcza dla dzieci, które coraz mniej znają dziką przyrodę, to jedna z nielicznych okazji zobaczenia prawdziwych ptaków i cieszenia się ich widokiem. To naprawdę niepodważalne korzyści z dokarmiania.
- Co jednak z ptakami? – zastanawia się poznański naukowiec i raz jeszcze powraca do wspomnianej wcześniej pracy. – Tutaj sytuacja jest dużo bardziej złożona. Wpływ opisu dokarmiania na ptaki, wraz z opisem pewnych niuansów pewnie zająłby cała książkę i był interesujący wyłącznie dla specjalistów. Zatem przyjrzyjmy się tylko najmocniejszym argumentom podnoszonym przez amerykańskich badaczy i tamtejsze stanowe agencje ds. środowiska. Okazuje się, że najważniejszym argumentem przeciw dokarmianiu ptaków są wybuchy epidemii ptasich chorób, a karmniki są miejscami, gdzie najczęściej spotykają się chore i zdrowe osobniki. Tutaj następuje transfer patogenów nie tylko pomiędzy osobnikami tego samego gatunku, ale nawet pomiędzy różnymi gatunkami, a część chorób stanowi nawet pewne niebezpieczeństwo dla ludzi i dla ptaków hodowlanych – wyjaśnia prof. Tryjanowski.
Czyli mamy dokarmiać ptaki czy nie? To jest najczęściej zadawane pytanie. – Moim zdaniem można, choć sprawa jest delikatna i istnieje wielkie „ale”. Bowiem jeśli naprawdę chcemy dokarmiać ptaki, to przede wszystkim róbmy to tak, by ptakom nie szkodzić. Czyli zadbajmy o higienę i bezpieczeństwa karmnika. Nie kierujmy się emocjami, tylko zachowujmy zdrowy rozsądek – podkreśla prof. Tryjanowski. - O pomoc i szczegółowe wyjaśnienia zwracajmy się do fachowców, badaczy ptasich zachowań mających stosowną wiedze, a nie opierajmy się na zlepku zasłyszanych informacji. I wreszcie czasami należy pozbyć się własnych przekonań, bo przecież tak robiliśmy od zawsze. Po pierwsze na pewno nie od zawsze, bo zimowe dokarmianie dotyka zaledwie ostatnich kilkunastu generacji ptaków. A jej wynik może być podobny do problemów jak z ludzką otyłością. Hasło – przecież znane od zawsze, że warto jeść, bo jutro może zabraknąć i dopadnie nas głód, zwyczajnie przestało być prawdą. Jego zastosowanie praktyczne niestety widać na ulicach. Wpadliśmy w pułapkę własnych mitów i przyzwyczajeń i szkoda, że wiele z tych pomysłów przenosimy na relacje z dziką przyrodą – refleksyjnie kończy poznański badacz.
Fot.: Karmnik dla ptaków typ Profesor MKW - tacki pokarmowe z tworzywa, łatwe do utrzymania w czystości.
Oryginalna praca tutaj - kliknij.
Dla zainteresowanych podaję tez nasze prace poświęcone zagadnieniom dokarmiania:
Frątczak, M., Indykiewicz, P., Dulisz, B., Nowakowski, J. J., Janiszewski, T., Szeptycki, J., ... & Tryjanowski, P. (2021). Lack of evidence that bird feeders are a source of salmonellosis during winter in Poland. Animals, 11(6), 1831.
Tryjanowski, P., Skórka, P., Sparks, T. H., Biaduń, W., Brauze, T., Hetmański, T., ... & Wysocki, D. (2015). Urban and rural habitats differ in number and type of bird feeders and in bird species consuming supplementary food. Environmental Science and Pollution Research, 22, 15097-15103.
Tryjanowski, P., Møller, A. P., Morelli, F., Indykiewicz, P., Zduniak, P., & Myczko, Ł. (2018). Food preferences by birds using bird-feeders in winter: a large-scale experiment. Avian Research, 9(1), 1-6.
Tryjanowski, P., Møller, A. P., Morelli, F., Biaduń, W., Brauze, T., Ciach, M., ... & Zduniak, P. (2016). Urbanization affects neophilia and risk-taking at bird-feeders. Scientific Reports, 6(1), 28575.
Tryjanowski, P., Nowakowski, J. J., Indykiewicz, P., Andrzejewska, M., Śpica, D., Sandecki, R., ... & Klawe, J. J. (2020). Campylobacter in wintering great tits Parus major in Poland. Environmental Science and Pollution Research, 27, 7570-7577.