Powitania Nowego Roku – z błyskami i hałasem – to pewna tradycja ostatnich dekad. Od kilku lat wywołuje jednak coraz poważniejszą debatę o znaczeniu noworocznych petard, pokazów zimnych ogni, powitań z przytupem – światłem i hałasem – dla środowiska. Powiedzmy od razu dla środowiska bardzo szeroko rozumianego, od zanieczyszczeń, aż po zdrowie ludzie i zwierząt, zarówno nam bezpośrednio towarzyszących, jak i dzikich. Przerzucanie się argumentami trwało sporo, od zaleceń zachowania ostrożności, niestety po zupełną trywializację – przecież to tylko jedna noc – dajcie się ludziom zabawić w tych ciężkich czasach. Argumenty naukowe też były raczej anegdotyczne.
Rzeczywiście tak było i choć częstotliwość wykorzystania fajerwerków na całym świecie rośnie, to jeśli poszukiwać naukowego potwierdzenia wpływu na ptaki akcji związanych z powitaniem Nowego Roku, praktycznie wszystkie informacje bazowały na jednej starszej pracy i mnóstwie dowodów pośrednich, co raczej przypominało proces poszlakowy. W tym wszystkim zaskakuje fakt, iż właśnie w upływającym 2023 roku ukazały się aż trzy badania naukowe precyzyjniej dokumentujące to zjawisko – z Wielkiej Brytanii, Holandii i Meksyku. Do badań wykorzystano nawet radary, by lepiej zrozumieć skalę nocnych przemieszczeń ptaków.
Pamiętajmy, że sylwestrowa noc ma miejsce zimą, a zatem w okresie wielkiego napięcia energetycznego u ptaków, co oznacza, że każde niepotrzebne straty energii mogą zakończyć się nawet śmiercią ptaka z wyczerpania. Najczęściej jednak ptaki na hałas i światło sztucznych ogni reagują ucieczką w spokojniejsze miejsca. Badacze holenderscy ocenili, że aktywność lotu ptaków w Sylwestra zwiększa się o 1000 razy w porównaniu z przeciętną zimową nocą. Zasięg wpływu fajerwerków na ptaki to około 5 km, a najbardziej – co oczywiste – zagrożone są ptaki nocujące w miastach. Przede wszystkim dotyczy to większych, nocujących gromadnie gatunków, takich jak ptaki krukowate, kaczki czy mewy.
Czasami zastanawiamy się, po co takie badania, czy aby nie po to by zakazać przeżywania radości? – podkreślają miłośnicy hucznych powitań Nowego roku. Czy kosztowne badania na są wykonywane wyłącznie po to, by zrozumieć jak fajerwerki negatywnie wpływają na dobrostan zwierząt? Zdecydowanie nie tylko. Wyobrażam sobie, że takie badania mogą mieć całkiem solidny aspekt praktyczny. To przede wszystkim próba zrozumienia jak spłoszone stada mogą wpłynąć choćby na zagrożenie w komunikacji lotniczej, ale także poprzez zanieczyszczenia (przecież wiadomo co – kałomocz - wyrzuca z siebie spłoszony ptak) wywołać problem epidemiologiczny.
Czy zatem musimy witać Nowy Rok – jak to mawia młodzież – na pełnej petardzie? Bardzo w to wątpię, ale zdaje się, że należę do pokolenia wymierających starych pierników. Wierzę jednak, że troska o środowisko przyrodnicze, dobrostan nasz i przyrody może połączyć pokolenia.
Literatura:
Hoekstra, B., Bouten, W., Dokter, A., van Gasteren, H., van Turnhout, C., Kranstauber, B., ... & Shamoun‐Baranes, J. (2023). Fireworks disturbance across bird communities. Frontiers in Ecology and the Environment.
Rodríguez-Casanova, A. J., Zuria, I., & Hernández-Silva, D. A. (2023). Effect of Firework Festivities on Bird Richness and Abundance at a Natural Protected Wetland in Central Mexico. Waterbirds, 45(3), 277-286.
Wayman, J. P., Atkinson, G., Jahangir, M., White, D., Matthews, T. J., Antoniou, M., ... & Sadler, J. P. (2023). L-band radar quantifies major disturbance of birds by fireworks in an urban area. Scientific Reports, 13(1), 12085.
