Czy rolnictwo ekologiczne jest bezpieczniejsze dla rolników od rolnictwa konwencjonalnego? Okazuje się, że tak. Ma to związek przede wszystkim z mniejszym zużyciem pestycydów. Dowody na ten temat ujawniły najnowsze badania.
Ekologiczne uprawy: lepsze dla środowiska i dla rolników?
Szkodliwe właściwości chemicznych środków ochrony roślin są znane od lat. Mogą mieć niekorzystny wpływ nie tylko na środowisko, ale również na ludzi, którzy mają z nimi bliską styczność. W praktyce są to najczęściej rolnicy prowadzący opryski na polach. I chociaż wiele niebezpiecznych pestycydów zostało niedawno wycofanych z rynku europejskiego, to nadal stosuje się związki, które mogą mieć negatywne konsekwencje dla zdrowia– być rakotwórcze, toksyczne dla układu hormonalnego, rozrodczego i immunologicznego.
W ostatnich dziesięcioleciach popularne stało się rolnictwo ekologiczne. Dąży się w nim do ograniczenia stosowania pestycydów, dzięki czemu żywność, jak również sam proces jej produkcji, ma być przyjaźniejszy dla środowiska i zdrowia konsumenta. Potencjalnie praca w systemach, w których stosuje się mniejsze ilości chemicznych środków powinna być zdrowsza również i dla rolnika.
W niedawno podjętym projekcie międzynarodowy zespół naukowców zbadał stan zdrowia pracowników gospodarstw dwóch różnych typów: ekologicznego i tradycyjnego. Sprawdzono, czy występują u nich zmiany immunologiczne i uszkodzenia genetyczne w białych krwinkach (limfocytach), które mogą być skutkiem działania pestycydów. Dodatkowo określono, czy osoby te faktycznie miały kontakt z chemicznymi środkami: zbadano, czy w ich moczu znajdują się pozostałości pestycydów, a we krwi oznaczono aktywność enzymu, który może wskazywać na narażenie na toksyny.
Uszkodzenia DNA u rolników narażonych na pestycydy
W badaniu wzięło udział 85 pięciu rolników z konwencjonalnych gospodarstw, na których stosuje się pestycydy oraz 36 rolników pracujących w gospodarstwach ekologicznych, na których nie używa się chemicznych środków ochrony roślin. Grupę kontrolną stanowiło 61 osób nie zajmujących się rolnictwem, mieszkających w tym samym regionie rolniczym Portugalii.
W analizie próbek moczu niektórych z rolników pracujących w konwencjonalnych gospodarstwach wykryto znaczące pozostałości pestycydów (z grupy organofosforanów, pyretroidów, carbamatów oraz thioeterów). Znaleziono je przede wszystkim u tych osób, które miały kontakt z pestycydami na kilka dni przed badaniem. Obecność pozostałości pestycydów w moczu wskazuje na to, że organizm próbuje pozbyć się toksyn – to naturalny mechanizm i nie mówi nam jeszcze o tym, czy pestycydy wywołały jakieś szkody.
Na negatywny skutek pestycydów wskazały inne testy. U rolników z gospodarstw konwencjonalnych znaleziono znacznie więcej genetycznych zmian i uszkodzeń w białych krwinkach niż u rolników z gospodarstw ekologicznych. Wykryto m.in. nieprawidłowości w liczbie i strukturze chromosomów i uszkodzenia DNA w białych krwinkach, jak również znaczny spadek liczby limfocytów typu B.
Nie można ignorować tych wyników. Uszkodzenia DNA i nieprawidłowości chromosomów mogą prowadzić do niekontrolowanego namnażania się komórek, a więc do rozwoju chorób nowotworowych. Ponadto, zmniejszona liczba limfocytów typu B może wpłynąć na funkcjonowanie układu odpornościowego, osłabiając zdolność organizmu do zwalczania infekcji i nieprawidłowych komórek.
Nasze zdrowie powinno być priorytetem
Badanie pokazało przede wszystkim, że u osób narażonych na działanie pestycydów występuje więcej uszkodzeń DNA. Między poszczególnymi osobami obserwowano jednak różnice, jeśli chodzi o stopień narażenia na te substancje i ich skutki, co mogło wynikać np. ze sposobu stosowania pestycydów w gospodarstwie (czy były stosowane środki ochrony osobistej), jak również indywidualnej wrażliwości na niektóre substancje. Należy również wziąć poprawkę na to, że w badaniu wzięło udział znacznie więcej rolników z gospodarstw konwencjonalnych, niż z tych pracujących w gospodarstwach ekologicznych.
Nie ulega jednak wątpliwości, że istotne jest podjęcie działań mających na celu ograniczenie ekspozycji pracowników rolnych na pestycydy, jak również regularne monitorowanie ich stanu zdrowia. Warto również kontynuować badania nad wpływem pestycydów na organizmy, aby lepiej zrozumieć mechanizmy ich działania oraz opracować strategie ochrony zdrowia i środowiska. Rolnictwo ekologiczne i rezygnacja z pestycydów nie jest niestety rozwiązaniem, które można zastosować w każdym miejscu. Chemiczne środki ochrony roślin mogą być jednak bezpieczniejsze – i bezpieczniej stosowane.
Źródło:
Costa, Carla, et al. "Is organic farming safer to farmers' health? A comparison between organic and traditional farming." Toxicology letters 230.2 (2014): 166-176.
