Jak wynika z najnowszych badań, już sama obecność jaskółek w gospodarstwach zmniejsza aktywność uciążliwych owadów. Dlatego zamiast z nimi walczyć, należy objąć je ochroną.
Skrzydlaci sprzymierzeńcy rolników
Zasady bioasekuracji dyktowane rolnikom często zakładają, że dobrą strategią jest blokowanie ptakom dostępu do budynków gospodarskich. Tymczasem w praktyce ptaki mogą być sprzymierzeńcami hodowców i pomagać im zwalczać uciążliwe owady. Plagi much na fermach dają się we znaki zwłaszcza w miesiącach letnich. Owady drażnią zwierzęta, przez co mogą znacznie obniżać ich dobrostan i wyniki produkcyjne, jak również przenoszą na nie choroby zakaźne. Obecność much, meszek i komarów w gospodarstwach jest również irytująca dla ludzi i utrudnia pracę przy zwierzętach.
Wsparciem w zwalczaniu owadów są właśnie ptaki, między innymi jaskółki dymówki. Szacuje się, że gatunki owadożerne ptaków na całym świecie mogą zjadać do 400–500 milionów ton insektów rocznie. Są one głównymi, naturalnymi kontrolerami owadzich szkodników na obszarach rolnych. Niestety, korzyści z ich obecności w pobliżu gospodarstw są często pomijane i nieznane wielu rolnikom. Aby to zmienić, zespół włoskich naukowców podjął się niedawno projektu nazwanego „Ecosistema Rondine” (Ekosystem Jaskółki). W jego ramach zbadał, jaką rolę odgrywają jaskółki dymówki w krajobrazie rolniczym – w szczególności sprawdził, jak skuteczne są w zwalczaniu uciążliwych owadów.
Naturalny repelent na owady
Naukowcy jako miejsce badań wybrali fermy bydła mlecznego. Najczęściej występującymi tam owadami są muchy z gatunku bolimuszka kleparka (Stomoxys calictrans). Co roku powodują ogromne straty ekonomiczne w hodowlach bydła. Tak się składa, że są jedną z ulubionych ofiar jaskółek dymówek. Jednak jaskółki mogą walczyć z owadami nie tylko przez bezpośrednie ich zjadanie.
Badacze założyli, że owady mogą unikać gospodarstw już przez samą obecność jaskółek w ich pobliżu. W fachowym żargonie jaskółki mogą tworzyć „krajobraz strachu” wokół ferm – owady go unikają lub zmieniają w nim swoje zachowanie, aby nie zostać zjedzonym przez drapieżnika. Oznacza to, że są bardziej czujne i mniej aktywne, a przez to rzadziej żerują na zwierzętach i drażnią je w mniejszym stopniu.
Aby ocenić, czy obecność i liczebność jaskółek w oborze faktycznie wpływa na aktywność owadów, naukowcy obserwowali ptaki i owady w okresie od kwietnia do sierpnia 2022 r. na dziewięciu fermach bydła w dolinie Non, w północno-wschodnich Włoszech. Tylko na części ferm obecne były gniazdujące jaskółki dymówki. Badacze zbierali próbki owadów i ich odchody, aby oszacować ich liczebność i aktywność, jak również rejestrowali liczbę ptaków w oborach.
Naukowcy stwierdzili, że na aktywność much w oborach silny wpływ miała temperatura powietrza - największą ich aktywność odnotowano w lipcu. Wpływ sezonu zmniejszał się jednak w obecności jaskółek. Na fermach, na których obecne były jaskółki, owady były znacznie mniej aktywne niż na fermach, na których nie gniazdowały jaskółki. Efekt był bardziej widoczny tam, gdzie występowało więcej jaskółek.
Jedna jaskółka wiosny nie czyni
Nowe badania pokazały, że jaskółki mogą być skutecznymi środkami kontroli biologicznej i ograniczać aktywność szkodników w oborach. Może to z kolei zmniejszać straty finansowe i poprawiać dobrostan zwierząt – to sytuacja, w której wygrywają obie strony: przyroda oraz rolnik.
Jaskółki dymówki towarzyszyły osadom ludzkim od tysięcy lat. Przez wiele lat była nieodłącznym elementem krajobrazu wiejskiego, co ma odzwierciedlenie w kulturze. Niestety, w ostatnich latach ich liczebność dramatycznie spadła. Obecnie gatunek ten potrzebuje ochrony i aktywnych działań ze strony człowieka, aby zagwarantować jego przetrwanie.
Jaskółkom najbardziej zagrażają intensyfikacja rolnictwa, nadmierne stosowanie chemicznych środków owadobójczych i zmiany klimatyczne. Tracą miejsca zimowania, rozrodu i bazę pokarmową. Radykalna bioasekuracja i chęć całkowitego odizolowania produkcji zwierzęcej od ekosystemu też im nie sprzyja – obecnie zaleca się nawet zakładanie siatek na otwory wentylacyjne w budynkach inwentarskich, aby zapobiec gniazdowaniu jaskółek. Ma to sens na fermach drobiu (gdzie ryzyko zawleczenia grypy ptaków jest duże), ale w innym typie gospodarstw może przynieść więcej szkody niż pożytku.
Więcej na ten temat można przeczytać tutaj: Jaskółki w budynkach fermowych: czy warto je tępić?
Aby zaprosić do naszych gospodarstw jaskółki możemy sięgnąć po specjalnie przygotowane dla nich budki i zainstalować je, w przypadku dymówek - wewnątrz budynków inwentarskich, a w przypadku pokrewnego gatunku, oknówki – na zewnątrz budynków fermowych. Polecane modele budek można znaleźć tutaj: budki dla jaskółek.
Cytowane badania:
Roseo, Francesca, et al. "The landscape of fear in cattle farms? How the presence of barn swallow influences the activity of pest flies." Journal of Applied Ecology (2024).
