Bocian biały, jeden z najbardziej charyzmatycznych gatunków ptaków, jest nie tylko symbolem Polski, ale także ważnym wskaźnikiem stanu środowiska. To ważna informacja, zwłaszcza ze względu na trwające od 1 do 15 lipca, 8. międzynarodowe liczenie bociana.
Ludzie często pytają, dlaczego monitorujemy właśnie ten gatunek. Mamy kolejny argument, że bocian jest dobrym wskaźnikiem stanu środowiska przyrodniczego, także tych elementów świadczących o nadmiernej chemizacji. Tak przynajmniej wynika z pracy, która właśnie ukazała się na łamach czasopisma Environmental Science and Pollution Research (https://link.springer.com/article/10.1007/s11356-024-34072-5). Pokazano w niej, jak pestycydy i polichlorowane bifenyle wpływają na ten gatunek. Badania wykonywano w zachodniej i południowej Polsce, a takie wielkoskalowe podejście było możliwe dzięki zaangażowaniu osób z różnych instytucji: Grupy Ornitologicznej SILESIANA, Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Uniwersytetu Szczecińskiego, Uniwersytetu Zielonogórskiego i Collegium Medicum UMK w Bydgoszczy.
Tak spore grono instytucji i osób zaangażowanych w publikację wynika z tego, że wymagana jest dobrze zorganizowana współpraca osób pobierających materiał w terenie, obrączkujących ptaki, jak i zespołów laboratoryjnych oraz analityków danych.
Bocian biały zajmuje wysoką pozycję w piramidzie troficznej ekosystemów rolniczych, co czyni go szczególnie wrażliwym na pestycydy i ich pozostałości w środowisku. Analizowaliśmy więc krew bocianich piskląt pod kątem obecności pestycydów (beta-HCH, heptachlor, aldrin, endrin, 4.4′-DDD, 4.4′-DDE i 4.4′-DDT) oraz PCB, a także badaliśmy morfologię i biochemię krwi. Średnie wartości stężeń pestycydów w krwi piskląt bociana białego wynosiły: beta-HCH 4.139 ± 19.205 ppb, 4.4′-DDE 9.254 ± 91.491 ppb, PCB 16.135 ± 44.777 ppb. Wskazano także negatywne zależności między beta-HCH a aktywnością enzymów stresu oksydacyjnego oraz między beta-HCH a koncentracją leukocytów. Co bardzo intersujące, dodatkowo stwierdziliśmy wyższą koncentrację PCB we krwi samców niż samic piskląt bociana, chociaż ciągle nie mamy dobrych wyjaśnień tych różnic międzypłciowych.
Badania potwierdzają, że obecność pestycydów w środowisku może być silnym czynnikiem stresogennym, wpływającym na stan zdrowia ptaków. Bociany, przez spożywanie skażonego pokarmu (takiego jak płazy, dżdżownice, ślimaki, ryby, gryzonie), mogą być narażone na chroniczne działanie pestycydów poprzez ich kumulację we własnych organizmach. Pestycydy mogą negatywnie wpływać na układ rozrodczy, endokrynny i nerwowy ptaków, co może prowadzić do poważnych spadków populacji białego bociana oraz innych gatunków ptaków związanych z obszarami rolniczymi i wodnymi.
Po raz kolejny okazało się, że bocian biały jest doskonałym bioindykatorem, a stan zdrowia piskląt może odzwierciedlać poziom zanieczyszczeń w ekosystemach. Badania obejmujące analizy morfologii i biochemii krwi mogą dostarczyć cennych informacji na temat wpływu zanieczyszczeń na organizmy żywe. Samo monitorowanie populacji bociana białego i akcja jego liczenia również mogą dostarczyć ważnych informacji na temat jakości środowiska.
Więcej w oryginalnej pracy: Siekiera, J., Jankowiak, Ł., Siekiera, A., Ostaszewska, M., Jerzak, L., Kasprzak, M., ... & Tryjanowski, P. (2024). Relationships between pesticides, polychlorinated biphenyls, blood parameters and oxidative stress of white stork Ciconia ciconia chicks in Poland. Environmental Science and Pollution Research, 1-9.
Natomiast o samym bocianie można sporo poczytać w aktualnej monografii tego gatunku: https://pasnyburiat.pl/produkt/adam-zbyryt-piotr-tryjanowski-bocian-biografia-nieautoryzowana/
Dorosły bocian na gnieździe – fot. M. K. Nowak @dzikiefoty
