System dopłat bezpośrednich w przyszłym roku przejdzie prawdziwą rewolucję. Większość oferowanych pakietów będzie bazowała na rozliczeniach punktowanych, skłaniając rolników do osiągania jak najlepszych wyników, oferując w zamian wyższe dopłaty. Czy w związku z tym sytuacja hodowców zwierząt ulegnie poprawie?
W związku z wdrożeniem 1 stycznia 2023 r. przepisów nowej Wspólnej Polityki Rolnej w UE, zmianie ulegnie szereg zasad przyznawania płatności. Nowa polityka skupia się przede wszystkim na ochronie środowiska naturalnego, tak, aby działalność rolnicza w jak najmniejszym stopniu ingerowała w zmiany klimatu, zanieczyszczenie powietrza, wody i gruntów – o czym pisaliśmy w poprzednim artykule (Ekoschematy w dopłatach za 2023 rok – co będzie trzeba zrobić, aby dostać pieniądze (cenyrolnicze.pl)). W odniesieniu do gałęzi rolnictwa związanej z utrzymaniem zwierząt również zajdzie wiele zmian. Duży nacisk kładzie się na dobrostan zwierząt zapewniający im dogodne warunki do rozwoju. Analogicznie do rozwiązań wdrożonych w produkcji roślinnej tu również pojawią się programy oparte na punktowaniu różnych inicjatyw.
Ekoschemat – Dobrostan Zwierząt
Zwiększanie dobrostanu zwierząt jest dobrze znane rolnikom utrzymującym świnie, bydło mleczne i owce, którzy korzystali z programu PROW 2014-2020. W nowej odsłonie to działanie zostanie również udostępnione hodowcom bydła opasowego, kur niosek, brojlerów, indyków, koni i kóz. Głównym celem ekoschematu będzie zrekompensowanie rolnikom kosztów i utraconych dochodów w związku z wprowadzeniem praktyk podwyższających dobrostan zwierząt.
Fot.1. Poprawa dobrostanu zwierząt jest priorytetem w nowym systemie dopłat
Wymaganiami uprawniającymi do skorzystania z programu będzie:
- posiadanie numeru siedziby stada – co i tak jest obowiązkiem posiadacza zwierząt wynikającym z innych przepisów,posiadanie planu poprawy dobrostanu zwierząt – niekonieczne w przypadku wypasu krów mlecznych,
- zastosowanie poprawy warunków do wszystkich zwierząt z danej grupy w gospodarstwie,
- od 2024 wejdzie także wymóg jednorazowego odbycia szkolenia z zakresu metod ograniczających stosowanie antybiotyków.
Pełnymi płatnościami w ramach tego ekoschematu może zostać objętych tylko 100 Dużych Jednostek Przeliczeniowych (DJP) z każdej grupy technologicznej zwierząt. Sztuki powyżej 100 DJP do 150 DJP będą objęte płatnościami w wysokości 75-ciu procent, a do sztuk przekraczających tą granicę płatność nie będzie przysługiwała.
System punktowy tylko dla świń i bydła
Wybór poszczególnych praktyk, które rolnik będzie chciał realizować w zamian za konkretną liczbę punktów – a tym samym pieniędzy będzie obejmowało poprawianie warunków bytowych lochom, tucznikom, krowom mlecznym, krowom mamkom oraz opasom. Pozostałe gatunki zwierząt będą objęte systemem wariantowym o którym więcej będzie napisane w dalszej części.
Warunkiem wejścia w punktowany ekoschemat będzie zwiększenie powierzchni bytowej zwierząt w budynkach o 20% w stosunku do minimalnych przepisowych wymagań. Podobnie jak w ekoschematach roślinnych, 1 punkt będzie odpowiadał około 100 złotym. Za podstawowe skorzystanie z ekoschematu w przypadku minimalnego progu zwiększenia powierzchni budynków, gdzie utrzymywane są lochy będzie wiązało się z uzyskaniem 3,9 punktu/ sztukę, u tuczników 0,4 pkt/szt., w przypadku krów mlecznych 6,9 pkt/szt., u krów mamek 3,6 pkt/szt., a dla opasów 0,8 pkt/szt.
Fot 2. W zależności od zakresu w jakim zobowiążemy się zwiększyć dobrostan zwierząt przysługiwać będzie różna wysokość pomocy.
Po spełnieniu wspomnianej wyżej praktyki będzie można uzyskać dodatkowe środki z tytułu utrzymania zwierząt na ściółce, późniejszego odsadzania młodych od loch i krów mlecznych, produkcji tuczników w cyklu zamkniętych, zapewnieniu wybiegu i/lub wypasu krowom mlecznym, mamkom i opasom. Najwyżej punktowanym zadaniem będzie zwiększenie powierzchni bytowej zwierząt w budynkach aż o 50%.
Tab. 1. Liczba punktów za realizację zadań w ramach ekoschematów Dobrostan Zwierząt. 1 pkt ~ 100 zł
Praktyka |
Grupa zwierząt |
||||
Lochy |
Tuczniki |
Krowy mleczne |
Krowy mamki |
Opasy |
|
Zwiększenie powierzchni bytowej w budynkach/pomieszczeniach o co najmniej 20% |
3,9 |
0,4 |
6,9 |
3,6 |
0,8 |
Utrzymanie na ściółce |
1,6 |
0,6 |
1,0 |
0,9 |
0,9 |
Późniejsze odsadzanie młodych |
2,7 |
nd. |
1,7 |
nd. |
nd. |
Cykl zamknięty |
nd. |
0,3 |
nd. |
nd. |
nd. |
Wybieg |
nd. |
nd. |
2,0 |
1,5 |
2,8 |
Wypas |
nd. |
nd. |
3,1 |
1,5 |
2,9 |
Zwiększenie powierzchni bytowej w budynkach/pomieszczeniach o co najmniej 50% |
9,3 |
0,6 |
10,0 |
9,1 |
2,0 |
Owce, kozy, konie, kury i indyki ze stałymi płatnościami
Pozostałe gatunki zwierząt będą objęte wariantowym systemem płatności – takim jak obowiązywał do tej pory w przypadku bydła. Podobnie jak w systemie punktowym, obowiązkowym zadaniem będzie powiększenie o 20% powierzchni bytowej zwierząt w budynkach. Dodatkowymi obowiązkowymi praktykami, które będzie trzeba obligatoryjnie spełnić, aby otrzymać stałą płatność będzie w przypadku:
Owiec – wypas lub dostęp do wybiegu przez co najmniej 120 dni w sezonie wegetacyjnym
Kóz – utrzymanie bez uwięzi, całoroczny dostęp do wybiegu o zwiększonej o 20%, wypas przez co najmniej 120 dni w sezonie wegetacyjnym
Koni – posiadanie co najmniej 2 sztuk koni zgłoszonych do ARiMR, utrzymanie bez uwięzi, zapewnienie wypasu lub powierzchni zewnętrznych przez co najmniej 140 dni po 6 godzin w roku, poza sezonem wegetacyjnym co najmniej dwugodzinny, powiększony wybieg, a w przypadku utrzymania boksowego powiększenie ich rozmiaru o 20%. Konie utrzymane w systemie otwartym należy zapewnić zadaszenie ze ściółką dla wszystkich zwierząt.
Kur niosek – posiadanie numeru identyfikacyjnego, minimalna liczba stanowisk w gospodarstwie – 350, zakaz przycinania dziobów, utrzymanie ściółkowe, bezklatkowe, obsada nie większa niż 7 szt./m2 podłoża, zwiększona dostępność gniazd i grzęd, zapewnienie zdrowych przedmiotów absorbujących uwagę.
Brojlerów – odpowiednio zarejestrowany podmiot, minimum 500 stanowisk, zagęszczenie zwierząt nie większe niż 30 kg/m2 oraz 20 szt./m2, zapewnienie w ciągu doby minimum 6 godzin fazy ciemnej po fazie jasnej, zapewnienie zdrowych przedmiotów absorbujących uwagę.
Indyków – podobnie jak w przypadku brojlerów odpowiednio zarejestrowany podmiot, minimum 100 stanowisk, zagęszczenie zwierząt nie większe niż 50 kg/m2, zapewnienie w ciągu doby minimum 8 godzin fazy ciemnej po fazie jasnej, zapewnienie zdrowych przedmiotów absorbujących uwagę.
Po spełnieniu tych wszystkich restrykcyjnych wymagań, producenci będą mogli liczyć na wsparcie do sztuki:
owcy – 154,49 zł
kozy – 149,2 zł
koni – 432,63 zł, a w systemie otwartym 195,87 zł
kury nioski – 14,15 zł
brojlera – 0,2 zł
indyka – 3,0 zł
Fot.3. Wymagania dobrostanowe są bardzo restrykcyjne, a ich wdrożenie w starych budynkach może być bardzo kosztowne lub nieopłacalne w stosunku do planowanej pomocy.
Rzadkie rasy z dodatkowym wsparciem
Zachowanie ras, które nie osiągają wysokich wyników produkcyjnych, ale są cenne ze względu na bioróżnorodność i lokalne pochodzenie będą dodatkowo wspierane w nowej odsłonie dopłat. Zwiększone płatności będą przysługiwały cennym rasom bydła, koni, świń, owiec i kóz.
Bydło polskie-czerwone, białogrzbiete, polskie czerwono-białe, polskie czarno-białe będzie dotowane 2 738,0 zł/szt. w przypadku wykorzystania mlecznego, oraz 1 752,0 zł/szt. w przypadku mięsnego użytkowania. Dodatkowo będzie można uzyskać jednorazowe wsparcie w wysokości 15 131,0 zł za udostępnienie samców w celu pozyskania nasienia.
Konie – zarówno do samic jak i samców ras koników polskich, haculskich, małopolskich, śląskich, wielkopolskich, i zimnokrwistych w typie sokólskim i sztumskim będzie przysługiwało od 2 185,0 do 5 925,0 zł – w zależności od rasy.
Owce ras - wrzosówka, świniarka, olkuska, polska owca górska odmiany barwnej, merynos odmiany barwnej, uhruska, korideil, pomorska, merynos wielkopolska, żelaźnieńska, kamieniecka, cakiel podhalański, polski w starym typie, czarnogłówka, owca pogórza, polska owca górska i białogłowa owca mięsna będą wsparte w wysokości 500,0 zł/szt.
Świnie – rasy puławskiej, złotnickiej białej i złotnickiej pstrej dotowane będą 1 335,0 zł/szt.
Kozy – karpackie, kazimierzowskie i sandomierskie otrzymają dopłaty w wysokości 953 zł/szt.
Fot.4. Cenne, lokalne rasy zwierząt gospodarskich objęte będą dodatkowym wsparciem.
Bez inwestycji się nie obejdzie
Uzyskanie dodatkowych płatności do zwierząt w nowej odsłonie dopłat będzie bardzo trudne bez realizacji bardzo kosztownych inwestycji w budynki. Duża część rodzinnych gospodarstw wciąż utrzymuje niewielkie stada bydła mlecznego w systemie uwięziowym, gdzie zmiana na wolnostanowiskowy system będzie się wiązało co najmniej z zbudowaniem hali udojowej i likwidację wygrodzeń wewnątrz budynku. Inwestycja w stare budynki nie przyniesie znaczących wzrostów wydajności, a wysokość dodatkowych dopłat nie pokryje poniesionych kosztów przez co najmniej kolejne kilkanaście lat. Marnym rozwiązaniem zdaje się także zmniejszanie pogłowia utrzymywanych zwierząt, aby otrzymać dodatkowe wsparcie, bo jego wysokość z pewnością nie zrekompensuje zmniejszonej produkcji.