USD -
3.8249
EUR -
4.2693
GBP -
5.0728
DKK -
0.5723
Indywidualny rolnik sprzedając swoje płody rolne często znajduje się w niekorzystnej sytuacji względem nabywcy. Nie ma zwykle możliwości negocjacji warunków umowy. Zdarza się też jednak, iż na silniejszej pozycji stoi dostawca. Wówczas to w gorszej sytuacji jest nabywca.
Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi chroni interesy słabszej strony kontaktu. W niniejszym artykule przedstawię katalog zakazanych postanowień umownych stosowanych przez nabywcę wobec dostawcy.
Definicja dostawcy i nabywcy
Za dostawcę uważa się przedsiębiorcę, który wytwarza lub przetwarza produkty rolne lub spożywcze lub odpłatnie zbywa je nabywcy. Za nabywcę uważa się przedsiębiorcę lub podmiot, o którym mowa w art. 4 ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych, który bezpośrednio lub pośrednio nabywa od dostawcy produkty rolne lub spożywcze.
Definicja produktów rolnych lub spożywczych
Są to produkty wymienione w załączniku I do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, a także produkty niewymienione w tym załączniku, ale przetworzone z przeznaczeniem do spożycia z wykorzystaniem produktów wymienionych w tym załączniku. Załącznik nr I- Załączniki do Traktatu o funkcjonowaniu unii Europejskiej (europa.eu)
Pojęcie przewagi kontraktowej
Przewagą kontraktową jest występowanie znaczącej dysproporcji w potencjale ekonomicznym nabywcy względem dostawcy albo dostawcy względem nabywcy.
Domniemywa się, że znacząca dysproporcja w potencjale ekonomicznym, w przypadku praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową stosowanych przez nabywcę względem dostawcy, występuje między:
1) dostawcą, którego roczny obrót nie przekracza równowartości w złotych 2 000 000 euro, a nabywcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 2 000 000 euro;
2) dostawcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 2 000 000 euro i nie przekracza równowartości w złotych 10 000 000 euro, a nabywcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 10 000 000 euro;
3) dostawcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 10 000 000 euro i nie przekracza równowartości w złotych 50 000 000 euro, a nabywcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 50 000 000 euro;
4) dostawcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 50 000 000 euro i nie przekracza równowartości w złotych 150 000 000 euro, a nabywcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 150 000 000 euro;
5) dostawcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 150 000 000 euro i nie przekracza równowartości w złotych 350 000 000 euro, a nabywcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 350 000 000 euro;
6) dostawcą, którego roczny obrót nie przekracza równowartości w złotych 350 000 000 euro, a nabywcą, który jest podmiotem, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych (w art. 4 wskazanej ustawy wymienione są np. jednostki sektora finansów publicznych).
Tożsame wartości występują w przypadku praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, stosowanych przez dostawcę względem nabywcy, tj. występuje między:
1) nabywcą, którego roczny obrót nie przekracza równowartości w złotych 2 000 000 euro, a dostawcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 2 000 000 euro;
2) nabywcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 2 000 000 euro i nie przekracza równowartości w złotych 10 000 000 euro, a dostawcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 10 000 000 euro;
3) nabywcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 10 000 000 euro i nie przekracza równowartości w złotych 50 000 000 euro, a dostawcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 50 000 000 euro;
4) nabywcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 50 000 000 euro i nie przekracza równowartości w złotych 150 000 000 euro, a dostawcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 150 000 000 euro;
5) nabywcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 150 000 000 euro i nie przekracza równowartości w złotych 350 000 000 euro, a dostawcą, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 350 000 000 euro.
Fot. 1 - Zakazane są praktyki nieuczciwie wykorzystujące przewagę kontraktową nabywcy względem dostawcy oraz dostawcy względem nabywcy.
Katalog nieuczciwych praktyk
Katalog praktyk został wymieniony w art. 8 ustawy, zawiera 16 naruszeń, ale jest to katalog otwarty.
Za praktyki nieuczciwie wykorzystujące przewagę kontraktową uznaje się w szczególności praktyki polegające na:
1) dokonaniu przez nabywcę zapłaty dostawcy, w przypadku gdy umowa:
a) przewiduje regularne dostarczanie produktów po upływie:
– 30 dni od dnia zakończenia uzgodnionego między nabywcą a dostawcą okresu dostarczania łatwo psujących się produktów rolnych lub spożywczych, w którym produkty te zostały dostarczone, albo od dnia ustalenia kwoty do zapłaty za ten okres dostarczania produktów, jeżeli jest to dzień późniejszy niż dzień zakończenia uzgodnionego okresu dostarczania, w którym produkty te zostały dostarczone,
– 60 dni od dnia zakończenia uzgodnionego między nabywcą a dostawcą okresu dostarczania produktów rolnych lub spożywczych innych niż łatwo psujące się produkty rolne lub spożywcze, w którym produkty te zostały dostarczone, albo od dnia ustalenia kwoty do zapłaty za ten okres dostarczania produktów, jeżeli jest to dzień późniejszy niż dzień zakończenia uzgodnionego okresu dostarczania, w którym produkty te zostały dostarczone,
b) nie przewiduje regularnego dostarczania produktów po upływie:
– 30 dni od dnia, w którym łatwo psujące się produkty rolne lub spożywcze zostały dostarczone, albo od dnia ustalenia kwoty do zapłaty, jeżeli jest to dzień późniejszy niż dzień, w którym produkty te zostały dostarczone,
– 60 dni od dnia, w którym inne niż łatwo psujące się produkty rolne lub spożywcze zostały dostarczone, albo od dnia ustalenia kwoty do zapłaty, jeżeli jest to dzień późniejszy niż dzień, w którym produkty te zostały dostarczone;
(Na potrzeby określenia terminów płatności, o których mowa w art. 8 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy, uznaje się, że uzgodnione okresy dostarczania produktów rolnych lub spożywczych, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. a, nie przekraczają miesiąca).
2) anulowaniu przez nabywcę zamówienia w terminie krótszym niż 30 dni przed przewidywanym terminem dostarczenia łatwo psujących się produktów rolnych lub spożywczych;
3) nieuzasadnionym obniżaniu należności z tytułu dostarczenia produktów rolnych lub spożywczych po ich przyjęciu przez nabywcę w całości albo w umówionej części, w szczególności na skutek żądania udzielenia rabatu;
4) bezprawnym pozyskiwaniu, wykorzystywaniu lub ujawnianiu przez nabywcę tajemnic przedsiębiorstwa dostawcy w rozumieniu art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji;
5) grożeniu podjęciem handlowych działań odwetowych lub podejmowaniu takich działań przeciwko dostawcy, jeżeli ten korzysta z praw przysługujących mu na mocy umowy lub przepisów prawa.
Praktyki uznane za dozwolone pod pewnymi warunkami
Wymienia je art. 8 ust. 2 ustawy. Nie uznaje się np. za niedozwoloną praktykę zwrot przez nabywcę dostawcy niesprzedanych produktów rolnych lub spożywczych bez zapłaty za te produkty lub za ich unieszkodliwianie, jeśli zostały one przed ich stosowaniem jasno i jednoznacznie uzgodnione w umowie między nabywcą a dostawcą.
Fot. 2. – Niektóre praktyki są dozwolone, pod warunkiem jednoznacznego ich ustalenia przez Strony kontraktu.
Wszczęcie postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową
Postępowanie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową wszczyna się z urzędu. Wszczęcie postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową może być poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym. Postępowanie wyjaśniające ma na celu w szczególności:
1) wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie przepisów ustawy uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową;
2) badanie rynku.
Postępowanie toczy się przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Postępowanie wyjaśniające nie powinno trwać dłużej niż 4 miesiące, a w sprawach szczególnie skomplikowanych - nie dłużej niż 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia.
Zawiadomienie o podejrzeniu stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową
Każdy może zgłosić Prezesowi Urzędu, na piśmie utrwalonym w postaci papierowej lub elektronicznej na elektroniczną skrzynkę podawczą urzędu obsługującego Prezesa Urzędu, podpisanym odpowiednio do sposobu utrwalenia podpisem własnoręcznym albo kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo kwalifikowaną pieczęcią elektroniczną, zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową.
Obowiązek przekazania informacji i dokumentów Prezesowi UOKiK oraz prawo złożenia wyjaśnień
Przedsiębiorca i podmiot, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, są obowiązani, na żądanie Prezesa Urzędu, do udzielania informacji, w tym przekazywania dokumentów dotyczących praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową.
Kontrola
W toku postępowania, o którym mowa w art. 13 ust. 1 lub 2 ustawy, może być przeprowadzona przez upoważnionego pracownika Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub Inspekcji Handlowej, kontrola u przedsiębiorcy lub podmiotu, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, w zakresie objętym tym postępowaniem.
Termin na przeprowadzenie postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową
Postępowanie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową powinno być zakończone nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia.
Fot. 3 – Prezes UOKiK może nałożyć karę pieniężną w wysokości do 3 % obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
Wysokość kary
Zasady i tryb nakładania kary określają art. 42- 51 ustawy. Nieuczciwe wykorzystanie przewagi kontraktowej może skutkować nałożeniem (na podmiot naruszający przepisy ustawy) przez Prezesa UOKiK kary pieniężnej w wysokości do 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
Poddanie się dobrowolnie karze pieniężnej
Wprowadzono procedury dobrowolnego poddania się karze pieniężnej. W takim przypadku, wysokość kary może być obniżona nie więcej niż o 50% w stosunku do kary, jaka zostałaby nałożona, gdyby strona nie poddała się dobrowolnie karze.
Więcej informacji na stronie internetowej - kliknij.
