Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, zgodnie z wymogami Obwieszczenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (3064 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: zbóż ozimych i jarych, kukurydzy na ziarno i kiszonkę, rzepaku i rzepiku, ziemniaka, buraka cukrowego, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, krzewów i drzew owocowych, truskawek oraz roślin strączkowych.
W ósmym okresie raportowania tj. od 11 czerwca do 10 sierpnia 2015 roku obszarem szczególnie narażonym na deficyt wody, tak jak w poprzednim okresie raportowania, jest nadal Lubelszczyzna (a zwłaszcza jej północne rejony). Na tym terenie notowany jest niedobór wody wynoszący od -190 do -209 mm.
Bardzo niskie wartości klimatycznego bilansu wodnego występują również w południowych obszarach województwa mazowieckiego, podlaskiego oraz lubelskiego. Wartości KBW w tych rejonach wynosiły od -180 do -189 mm.
Niskie wartości KBW w dalszym ciągu występowały we wschodniej części województwa łódzkiego oraz w środkowych rejonach woj. mazowieckiego, podlaskiego oraz na terytorium woj. opolskiego wynosiły od -170 do -179 mm.
W obecnym okresie do obszarów o dużym niedoborze wody należą również północne rejony woj. świętokrzyskiego, zachodnie obszary woj. łódzkiego, północne obszary woj. mazowieckiego i podlaskiego, południowe woj. lubelskiego i opolskiego oraz w centralnej części woj. dolnośląskiego, na tych terenach deficyt wody wynosi od -160 do -169 mm.
W rozpatrywanym okresie sześciodekadowym wartości KBW na terenie Polski względem poprzedniego okresu raportowania uległy zmniejszeniu. Średnio dla kraju wartości KBW względem poprzedniego okresu były niższe o 9 mm.
Informujemy, że w oparciu o obowiązujący w 2015 roku Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie wartości klimatycznego bilansu wodnego (KBW), oznaczającego wystąpienie suszy dla wybranych grup i gatunków roślin uprawnych a także kategorie gleb w okresie wegetacyjnym, oraz o wyznaczone wartości krytyczne KBW, oznaczającewystąpienie 20% obniżenia plonów w skali gminy w danym roku w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych, stwierdzono zagrożenie suszą na terenie Polski.
Zagrożenie suszą rolniczą na obszarze Polski występowało w pięciu okresach raportowania.
Susza w 2015 roku wystąpiła wśród 8 grup i gatunków roślin:
Zbóż jarych
Zbóż ozimych
Krzewów owocowych
Truskawek
Roślin strączkowych
Rzepaku i rzepiku
Tytoniu
Warzyw gruntowych
Liczbę wszystkich gmin zagrożonych dotychczasową tegoroczną suszą w Polsce oraz udział gmin zagrożonych (w %) prezentuje tab. 1.
Potencjalną powierzchnię zagrożenia suszą rolniczą w 2015 roku w Polsce przedstawia tabela 2.
W ósmym okresie raportowania od 11 czerwca do 10 sierpnia 2015 zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw krzewów owocowych na terenie Polski wynoszące 16 gmin tj. 0,5% gmin kraju na powierzchni 0,1% gruntów ornych, szczegółowe dane przedstawia tab. 3.
W ósmym okresie raportowania od 11 czerwca do 10 sierpnia 2015 zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród uprawy tytoniu na terenie Polski w 16 gminach tj. 0,5% gmin kraju na powierzchni 0,1% gruntów ornych, szczegółowe dane przedstawia tab. 4.
Każdy deficyt wody powoduje obniżenie plonów wszystkich uprawianych roślin. Im niedobór wody jest większy i im dłużej trwa, tym zniżka plonów jest większa. Wystąpienie krytycznej wartości KBW oznacza przeciętne obniżenie plonów w skali gminy o 20% w danym roku w stosunku do plonów uzyskiwanych przy średnich wieloletnich warunkach pogodowych. A zatem, jeżeli IUNG-PIB ogłasza wystąpienie suszy rolniczej oznacza to, że ostateczne plony w danej gminie dla uprawy, której wartości progowe zostały przekroczone, będą niższe o 20% w danym roku w stosunku do plonów uzyskiwanych przy średnich wieloletnich warunkach pogodowych. Bardzo często zdarza się, że wartości KBW są bliskie wartości krytycznych, ale nie zostają one przekroczone, oznacza to, że średnie straty w plonach w gminie nie przekroczą 20%. Jednakże należy zaznaczyć, że i w tym przypadkach w poszczególnych gospodarstwach straty w plonach mogą wynosić nawet 30-40%. Należy też stwierdzić, że w przypadku przedstawienia wyniku, że susza nie wystąpiła w rozumieniu Ustawy, to trzeba zauważyć, że każdy niedobór wody dla roślin powoduje obniżkę plonów i że susza wystąpiła na danym terenie powodując straty w gospodarstwie rolniczym w zależności od jej nasilenia.
Oszacowane wartości w wysokości strat plonów w skali gminy, nie wykluczają, że straty w gospodarstwie mogły wynosić nawet więcej niż 25-30%. Lokalne warunki glebowo-klimatyczne konkretnego pola mogą bowiem odbiegać od wyników modelowania w dużej skali (gminy) i wielkość strat na konkretnym polu może określić specjalnie do tego celu powołana komisja, której celem powinno być zweryfikowanie skutków suszy w terenie (gminie).
Poniżej przedstawiam warunki pogodowe w czerwcu, lipcu oraz w I dekadzie sierpnia.
W czerwcu najniższą temperaturę powietrza notowano na północy kraju, natomiast najwyższą w południowych obszarach Polski. Na Pojezierzu Pomorskim notowano temperaturę poniżej 15°C, na Pojezierzu Mazurskim, Nizinie Podlaskiej i Wielkopolskiej oraz na Ziemi Lubuskiej temperatura powietrza wynosiła od 15,5°C do 16,5°C. Na Wyżynach Polskich, Nizinie Śląskiej i Mazowieckiej notowano temperaturę od 16,5°C do 17,5°C. Najwyższą temperaturę (powyżej 17,5°C) notowano w Kotlinie Sandomierskiej oraz w okolicach Krakowa i Opola.
W lipcu odnotowano bardzo podobny rozkład temperatury powietrza na terenie Polski jak w czerwcu. Najniższą temperaturę powietrza notowano w północnych oraz północno - wschodnich rejonach kraju. Natomiast najwyższą temperaturę notowano w południowo-zachodnich obszarach Polski. W północnych rejonach kraju notowano temperaturę nawet poniżej 17,0°. W południowych obszarach Pojezierza Pomorskiego, na Pojezierzu Mazurskim, Nizinie Podlaskiej również było chłodno z temperaturą wynoszącą od 17°C do 18°C. Na Wyżynach i Nizinach Polskich zanotowano wysoką temperaturę od 18°C do 20°C. Natomiast najwyższą temperaturę (powyżej 20°C) odnotowano w południowych obszarach Niziny Śląskiej oraz na Pogórzu Karpackim, w niektórych rejonach tego obszaru odnotowano nawet powyżej 21°C.
Rozkład temperatury w pierwszej dekadzie sierpnia nie odbiegał od jej rozkładu w czerwcu i lipcu. Najchłodniej, w dalszym ciągu było na Pobrzeżu, w północnej części Pojezierza Pomorskiego oraz na Żuławach, poniżej 21°C. W południowych rejonach Pojezierza Pomorskiego, na obszarze Pojezierza Mazurskiego odnotowano temperaturę od 21 do 23°C. Najcieplej było na Nizinie Śląskiej od 24,5 do ponad 25°C. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 23 do 24,5°C.
Opady atmosferyczne tegorocznego czerwca charakteryzowały się bardzo dużym zróżnicowaniem na terenie kraju. Stosunkowo wysokie występowały w południowo-zachodniej oraz w północnej części Polski od 60 do 90 mm, a miejscami nawet przekraczały 90 mm. Natomiast stosunkowo małe i bardzo małe opady notowano we wschodniej a zwłaszcza w północno wschodniej i południowo wschodniej części kraju oraz w pasie Nizin Środkowopolskich od poniżej 20 mm do 40 mm.
W lipcu opady wystąpiły w pięciu głównych pasach, trzy z nich charakteryzowały się opadami stosunkowo wysokimi od 70 do 100 mm, a dwa z nich opadami mniejszymi – wynoszącymi nawet od poniżej 30 do 70 mm. Wyższe opady (powyżej 70 mm) wystąpiły na pobrzeżu Bałtyku , w północnych rejonach Pojezierza Pomorskiego, na Ziemi Lubuskiej, na Pojezierzu Wielkopolskim, Mazurskim oraz w południowo-wschodniej Polsce. Natomiast obszarami o mniejszych opadach (poniżej 70 mm) były: południowe rejony Pojezierza Pomorskiego, Niziny: Wielkopolska, Śląska, Mazowiecka, Podlaska oraz Wyżyny Polskie.
W pierwszej dekadzie sierpnia notowano bardzo zróżnicowane opady atmosferyczne a na dużym obszarze odnotowano nawet ich brak lub ich też niewielkie wystąpienie. Obszarem o bardzo małych opadach (poniżej 2 mm) była Niziny: Szczecińska, Śląska, Mazowiecka, Podlaska oraz Wyżyna Lubelska. Tylko nieco większe opady wystąpiły na Pojezierzach: Pomorskim, Wielkopolskim a także na Wyżynach Polskich i w Beskidach od 2 do 20 mm a miejscami do 40 mm.
Źródło: Dla Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG) - Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. nadzw.