Pole po zbiorach jest czystą kartą i punktem wyjścia pod następne uprawy. Planując je, należy zadbać o odpowiednią zasobność gleby będącą fundamentem plonów. Wykonanie badania na zawartość składników pokarmowych pozwoli precyzyjnie ustalić potrzeby nawozowe i zaoszczędzić na drożejących nawozach.
Okres po zbiorach a przed zasiewem kolejnej rośliny jest najlepszym momentem na pobranie prób glebowych w celu zbadania zasobności gleby w przyswajalne formy pierwiastków i określenie pH. Wiedza zdobyta po tych badaniach pokaże wprost, czy i ile nawozu trzeba zastosować pod konkretne rośliny i oczekiwane plony. Badania takie warto wykonywać nie rzadziej niż raz na 4 lata, a jeśli wyniki ujawnią głębokie niedobory, warto powtórzyć badanie za rok, po wykonaniu działań interwencyjnych.
Gospodarując na niewielkich areałach, próbki można pobrać samodzielnie, według zaleceń i swojej najlepszej wiedzy o zmienności glebowej na danym polu. Aby wyniki były rzetelne, próbki gleby należy pobrać tak, aby odpowiadały rzeczywistości. Jeżeli pole jest wyrównane, nie znajdują się na nim żadne zmienności, objawiające się różnym rozwojem roślin w trakcie wegetacji, próbki można pobierać z większej powierzchni. Jeśli jednak pole posiada wyraźne różnice, zarówno w uziarnieniu gleby – np. miejsca gliniaste, poprzeplatane piaszczystymi, jak i widoczne są różnice w rozwoju roślin, wówczas warto pobierać próby osobno dla podobnych miejsc, aby jak najdokładniej ujawnić różnice w zasobności.
Fot.1. Zróżnicowanie gleb najlepiej widać z drona i zdjęć satelitarnych.
Podstawy pobrania próbek można zawrzeć w kilku krokach:
- Pierwszym krokiem jest sporządzenie szkicu pola, a najlepiej wykonanie wydruku z Geoportalu gdzie doskonale widać zmienność glebową. W celu uzyskania dokładnych wyników, wszelkie miejsca odstające należy badać osobno, aby dowiedzieć się, dlaczego akurat w tym miejscu rośliny są w innej kondycji.
- Wielkość obszaru, z którego wykonamy próbę zbiorczą nie powinna przekraczać czterech hektarów. Na próbę zbiorczą składa się od 10 do 20 miejsc z których zostanie pobrana gleba.
- Każda próbka powinna być pobrana za pomocą laski Egnera, z przekroju gleby od jej powierzchni do głębokości 20 centymetrów. Opcjonalnie glebę można pobrać za pomocą szpadla, dbając o to, aby pobrać próbę równomiernie z całej warstwy ornej.
- Zaleca się, aby glebę pobierać z wyznaczonej powierzchni według jednego z trzech schematów poruszania się zapewniających reprezentatywność próby:
Fot. 2. Zalecane trasy poruszania się po fragmencie badanego pola zapewniające równomierność i reprezentatywność próby.
- Próbki pierwotne należy dokładnie wymieszać i zapakować około 0,5 kg do oznaczonego pudełka lub worka strunowego. Oznaczenie próby warto odnotować na schemacie pola, aby później łatwo zidentyfikować jej pochodzenie.
- Próbki powinno się jak najszybciej dostarczyć do Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej, wraz z dowodem opłaty, który zagwarantuje rozpoczęcie analiz.
Pobrane próbki nie powinny zawierać resztek pożniwnych, kamieni ani innych obcych zanieczyszczeń mogących zafałszować wyniki.
Na większych areałach warto skorzystać z usługi pobierania próbek wraz z analizą zebranego materiału. Urządzenia montowane do quadów lub samochodów terenowych pozwalają na szybkie pobieranie próbek z dużych obszarów, z większą dokładnością. Zamiast standardowego podziału pola na kwadraty możliwe jest uwzględnienie zmienności gleby.
pH to podstawa
Po otrzymaniu wyników podstawowych badań gleby znajdziemy informację na temat pH, potrzeb wapnowania oraz zawartości fosforu, potasu i magnezu. Wyniki zawierają dokładną ilość przyswajalnych form pierwiastków dla danej kategorii agronomicznej gleby. Pierwsze na co należy zwrócić uwagę na wynikach to odczyn gleby. To od niego zależy przyswajalność składników i nie ma sensu wykonywać nawożenia pozostałymi pierwiastkami, jeśli pH będzie zbyt niskie. Im cięższa gleba, tym wyższy jest próg odpowiedniego pH. Gleby lekkie posiadają mniejszy kompleks sorpcyjny i trudno na nich utrzymać wysoki odczyn. Jeżeli jest on niższy od 5,1 na glebie bardzo lekkiej, 5,6 na glebie lekkiej, 6,1 na glebie średniej i 6,5 na glebie ciężkiej, wówczas w pierwszej kolejności należy zadbać o wapnowanie. W niskim pH formy pierwiastków ulegają uwstecznianiu i nie są dostępne dla roślin. Dodatkowo nadmiar jonów glinu i żelaza w glebach kwaśnych zaburza proces wzrostu roślin.
Fot.3. Pobieranie próbek do badań w sposób zależny od zmienności glebowej, a następnie zmienne dawki nawożenia mogą pomóc wyrównać łany na nierównych polach.
Nawożenie pod wyniki gleby
Mając do dyspozycji wyniki zasobności gleby można dokładniej zaplanować nawożenie. Prostą zasadą jest że przy zasobnościach na poziomie średnim nawozi się tyle ile rośliny potrzebują na planowany plon, przy zasobnościach niskich należy to nawożenie zwiększyć o 20%, przy zasobnościach wysokich można zredukować nawożenie o 20-50% względem potrzeb roślin, a przy zawartościach bardzo wysokich można jednorocznie zrezygnować z nawożenia potasem lub fosforem, lub przez 2-3 lata do następnych badań dostarczać mniejsze ilości nawozów np. 20% potrzeb rośliny, aby nie wywołać dużej spadku zasobności. Potrzeby nawozowe roślin liczy się mnożąc planowany, realny do osiągnięcia plon razy potrzeby roślin na jednostkę plonu. Na przykład: pszenica na wytworzenie każdej tony plonu pobiera około 12 kg P2O5 i około 20 kg K2O. Przy zakładanym plonie 6 t/ha na glebie średniej potrzeby pokarmowe plantacji wyniosą 72 kg fosforu i 120 kg potasu. Tyle składników należy dostarczyć przy zasobności na poziomie średnim, aby nie doprowadzić do zubożenia gleby w dłuższej perspektywie. Jeśli zasobność gleby określona w badaniach jest wysoka, wówczas bezpiecznie można ograniczyć nawożenie o ok. 20-50% do wartości 36-57 kg P2O5 i 60-96 kg K2O.
