USD -
3.8358
EUR -
4.2691
GBP -
5.0657
DKK -
0.5721
Choć wczesne siewy ozimin sprzyjają wyższym plonom, to choroby i szkodniki mają więcej czasu na żerowanie. Sytuacja jest o tyle groźna, że mszyce przenoszą choroby wirusowe, z których roślin nie można wyleczyć w żaden sposób. Dlatego tak ważne jest monitorowanie i zwalczanie zagrożenia, nim powstaną poważne straty.
Z kukurydzy na oziminy
W tej chwili większość kolonii mszyc żeruje jeszcze na kukurydzy, lecz w miarę dojrzewania i zbiorów będzie przenosić się na młodsze, soczyste rośliny. Już w tej chwili powinniśmy bacznie obserwować plantacje rzepaku i jęczmienia ozimego w pobliżu pól kukurydzianych, czy nie występuje wzmożona presja ze strony tego groźnego szkodnika.
Różne gatunki mszyc, mają różnych żywicieli, ale niezależnie od tego stwarzają podwójne zagrożenie. Oprócz wysysania soków komórkowych i osłabiania roślin, mszyce mogą przenosić groźne choroby wirusowe. W przypadku zbóż jest to żółta karłowatość jęczmienia (BYDV), która pomimo swojej nazwy może także pojawiać się na pszenicy, życie i pszenżycie, choć zdarza się to rzadziej. Z kolei na rzepaku mszyce przenoszą wirusa żółtaczki rzepy (TuYV). Niestety zarażonej wirusem roślinie już nie możemy pomóc, ani złagodzić skutków choroby jak w przypadku infekcji grzybicznej. Możemy jedynie zapobiec zarażaniu innych roślin, poprzez eliminację wektorów choroby – mszyc.
W przypadku zbóż bardzo groźny jest fakt, że symptomy zarażenia mogą pojawić się dopiero wiosną i możemy sobie nie zdawać sprawy, że przyczyną była jesienna infekcja wywołana przez mszyce. Dlatego do ich zwalczania powinniśmy przystąpić już po zaobserwowaniu pojedynczych osobników. W początkowym etapie nalotów może okazać się, że opryskiwanie całego pola jest zbędne, a wystarczy jedynie ochrona krawędzi pola, od których rozpoczyna się migracja szkodników.
Fot.1. Opryskiwanie samych brzegów plantacji w odpowiednim momencie zapobiegnie rozprzestrzenieniu się mszyc na całe pole.
Jak wyglądają zarażone rośliny?
W przypadku zbóż porażonych żółtą karłowatością jęczmienia całe rośliny mają rachityczny pokrój. Objawy występują placowo na polu, w miejscach występowania mszyc. Rośliny te gorzej się rozwijają, są niższe, w przypadku jęczmienia dochodzi do intensywnego krzewienia się, liście są sztywne, rosną pod ostrym kątem i są przebarwione na żółto. W przypadku pszenicy, pszenżyta i owsa zarażone rośliny w łanie rozwijają się nierównomiernie i przebarwiają się na czerwono. Chore rośliny wykształcają słabe kłosy i ziarno.
W przypadku rzepaku objawy choroby wirusowej można pomylić z niedoborami składników pokarmowych lub trudnościami z ich pobieraniem. Liście roślin zarażone wirusem żółtaczki rzepy robią się czerwono - fioletowe, podobnie jak w przypadku jesiennego niedoboru azotu, lub problemami z pobieraniem fosforu, np. po uszkodzeniu korzenia przez śmietkę kapuścianą, lub w okresie niskich temperatur. Jeżeli wykluczymy nieinfekcyjne przyczyny przebarwień roślin już jesienią, może to świadczyć o obecności wirusa. W takim przypadku wiosenny rozwój roślin będzie słabszy, zostanie zawiązana mniejsza liczba rozgałęzień bocznych i tym samym łuszczyn. Gorsze będzie także zaolejenie nasion, a całkowita utrata plonu może wynieść nawet 50%.
Fot. 2. Rzepak porażony przez wirusa żółtaczki rzepy może przypominać objawy niedoborów składników pokarmowych.
Jak dochodzi do infekcji?
Naloty mszyc w przypadku zbóż zaczynają się zwykle 4-5 tygodni po optymalnym terminie siewu tych gatunków. Najgroźniejszy jest pierwszy nalot, kiedy dojdzie do zarażenia pierwszej rośliny w łanie – infekcji wtórnej, wówczas, mszyce żywiąc się sokami i przechodząc z jednej na drugą, zarażają kolejne rośliny. Takie kolejne infekcje stanowią infekcje wtórne. Co ważne rośliny bez udziału mszyc nie mogą zarazić się od siebie, dlatego nawet w przypadku obecności chorych roślin w łanie, po zwalczeniu mszyc zapobiegniemy infekcjom kolejnych roślin. W ostatnich latach naloty mszyc bardzo się nasiliły przez długie i ciepłe jesienne okresy, sprzyjające długiemu żerowaniu szkodników. Przez tak dogodne warunki do rozwoju zmieniła się także biologia ich rozwoju, mszyce wytwarzają więcej pokoleń w roku niż bywało to wcześniej. Niewątpliwą przyczyną dużego nasilenia mszyc jest także obecność coraz większej połaci kukurydzy, na której rozwija się niewyobrażalnie duża liczba tych szkodników. Jako roślina pozostająca bardzo długo zielona i późno zbierana stanowi rolę doskonałego żywiciela mszyc, które po jej zbiorze lub dojrzeniu przenoszą się na młode plantację zbóż i rzepaku.
Fot. 3. Kukurydza jest długotrwałym żywicielem mszyc, z którego przelatują na zboża i rzepaki.
Jak zwalczać mszyce?
Mszyce nie są szkodnikami które wymagają mocnych środków ochrony roślin, ale ich zwalczenie może być problematyczne szczególnie na plantacjach rzepaku. Problem stanowi miejsce ich żerowania - ze względu na delikatniejszą tkankę spotkać możemy je na spodniej części liścia. W ten sposób mogą się ukryć przed zastosowanym środkiem kontaktowym np. pyretroidu. Może być on skuteczny, ale należy stosować rozpylacze eżektorowe, tworzące krople w postaci „zamkniętych baniek”, które pękając rozbryzgują się trafiając na spodnią część liścia. Warto zastosować także większe ciśnienie cieczy roboczej niż zwykle, sprzyjające odbijaniu się cieczy. Można także zastosować środki systemiczne jak np. acetamipryd, które krążą z sokami roślin, którymi żywią się mszyce. W ten sposób jednak, aby zginąć będą mogły zarazić co najmniej jedną roślinę.
W przypadku zbóż nie wyhodowano jeszcze odmian odpornych na choroby wywołane wirusami, lecz w przypadku rzepaku już to osiągnięto. Ze względu na trudniejszą ochronę przed wirusem w tym gatunku i problemem z częstym pojawianiem się zarażonych mszyc na plantacjach warto wybierać takie odmiany w ramach prewencji mogącej oszczędzić nam wykonywania zabiegów i utraty plonu.
Grzybowe także groźne
Choć w odróżnieniu od chorób wirusowych, grzybowe można zwalczyć na roślinie i zapobiec dalszej infekcji nie powinniśmy zwlekać z tym do wiosny. Dotyczy to szczególnie jęczmienia ozimego i wcześnie sianych pszenic, które już teraz mogą cierpieć z powodu infekcji. Słabsze rośliny to większa szansa na wymarznięcie i wcześniejsze porażenie chorobami wiosną, kiedy nie będzie jeszcze warunków aby rozpocząć ich zwalczanie. W okresie jesiennym bardzo groźnymi chorobami na plantacji zbóż ozimych są septoriozy, rdze i mączniak prawdziwy, a w przypadku jęczmienia ozimego najgroźniejszą chorobą jest plamistość siatkowa. Niestety przed wystąpieniem tych chorób nie chronią już standardowe zaprawy. Na tą chwilę istnieje jedna substancja czynna w formie zaprawy mogąca zapobiec jesiennemu porażeniu liści przez choroby – fluksapyroksad. W pozostałych przypadkach należy interweniować zabiegiem nalistnym. W jesiennych infekcjach wystarczy zabieg zwykłym triazolem, np. tebukonazolem, który ochroni przez niewielką presją chorób do wiosny. Należy jednak pamiętać, że ta grupa środków wymaga do działania temperatury co najmniej 12°C.
Fot.4. Jesienne choroby liści będą rzutowały na zdrowotność roślin także po zimie.
