Zboża siane w optymalnych terminach powinny wchodzić w okres spoczynku zimowego w fazie 3-4 rozkrzewień. Szansę na dobre przezimowanie znacząco zwiększa utrzymanie zdrowego i odżywionego łanu do czasu zahamowania wegetacji. Prognozowane nadejście ciepła spowoduje wzmożone infekcje chorób, ale umożliwi także skuteczne działanie fungicydów. Podanie odpowiednich mikroelementów może zwiększyć odporność roślin i przyczynić się do lepszego przetrwania zimy.
Postęp genetyczny w zakresie zwiększania plonowania wpłynął negatywnie na odporność roślin na choroby. Również coraz częściej występujące długie i ciepłe jesienie, oraz bezśnieżne zimy negatywnie wpływają na zdrowotność zbóż. Problem w największym stopniu dotyka jęczmień ozimy. Wczesny termin siewu, szybki rozwój biomasy i gorsza odporność od pozostałych zbóż sprawiają, że już jesienią jest mocno atakowany przez mączniaka prawdziwego, i plamistości liści. Biorąc pod uwagę, że już przed zimą rośliny jęczmienia tworzą zawiązki kłosów, a więc najważniejszą składowa plonu, trzeba dbać o jego jesienny rozwój. Pozostałe zboża, a szczególnie te zasiane wcześnie również ulegają atakom ze strony chorób i szkodników. Nie zawsze jest konieczne użycie fungicydu, czasami wystarczy podanie nawozów dolistnych i mikroelementów, które oprócz efektu odżywczego mogą ograniczyć infekcję patogenów grzybowych.
Dotychczasowe niedobory wody występujące na znacznym obszarze Polski przyczyniły się do problemów ze wschodami i wolniejszym tempem rozwoju zbóż. Mimo to szczątkowe przelotne deszcze i wysoka wilgotność powietrza przyczyniły się do infekcji chorobowych. Nadchodzące ocieplenie i opady pogorszą stan fitosanitarny i konieczna będzie ochrona fungicydowa najwcześniej sianych zbóż. Na początku tego okresu warto zastosować substancje działające prewencyjnie i wykorzystać warunki do działania substancji wymagających wyższych temperatur.
Fot. 1. Bujne plantacje jęczmienia ozimego narażone są na infekcje grzybowe.
Jesienny zabieg T0
Jesienna ochrona fungicydowa nie musi być tak intensywna jak wiosenne zwalczanie chorób. Jeśli nie ma jeszcze widocznych objawów wystąpienia mączniaka prawdziwego można zastosować bardzo skuteczną substancję zapobiegającą infekcji. Proquinazid w preparatach takich jak Talius 200 EC, Halny 200 EC w dawce 0,1-0,15 l/ha skutecznie zabezpieczy przed jesiennym atakiem mączniaka w temperaturze nawet od 3-5°C. Jeśli jednak przed zabiegiem widoczne są już wyraźne objawy wystąpienia mącznika, wówczas trzeba zastosować fenpropidynę znajdującą się np. w produktach Celsivo 750 EC, Andros 750 EC w dawce 0,25-0,35l/ha, które działają w sposób interwencyjny, lecz kiepsko zabezpieczają przed kolejnymi infekcjami. Fenpropidyna również działa w niskich temperaturach, dlatego można połączyć obie substancje, jeśli mączniak już występuje, a prognozy pogody wskazują na dalsze zagrożenie porażeniem chorób. Jednym z niewielu substancji działających dobrze w niskich temperaturach jest także spiroksamina. Dobrze zabezpiecza przed infekcjami ze strony mącznika i ważniejszych chorób liści.
W przypadku wystąpienia wyższych temperatur i dynamicznego rozwoju chorób, można zastosować substancje z grupy triazoli. Mają one szersze spektrum zwalczania chorób, jednak wymagają temperatur powyżej 12°C do skutecznego działania. Zastosowanie 100 g czystego tebukonazolu na hektar, czyli ok. 0,4l preparatów np. Orius Extra 250 EW, Tarcza Łan Extra 250 EW pozwoli zabezpieczyć zboża przed takimi chorobami jak brunatna plamistość, rdza brunatna, mączniak prawdziwy, septorioza paskowana liści czy rdza jęczmienia i plamistość siatkowa jęczmienia.
Fot. 2. Zarodniki z zainfekowanych jesienią roślin bardzo szybko będą rozwijać się wiosną
Mikroelementy zwiększają odporność roślin
Jesienny zabieg T0 ma z zadanie przede wszystkim wyczyścić plantację z zagrożeń grzybicznych. Nie za każdym razem, aby sobie z tym poradzić trzeba używać środków chemicznych. Spośród makro i mikro elementów niektóre z nich zakłócają procesy życiowe grzybów, ograniczając infekcję roślin. Siarka w postaci elementarnej, czyli czystego pierwiastka, jest jednym z makroskładników pomagającym powstrzymać niektóre rodzaje grzybów przez rozmnażaniem się. Istotna jest forma siarki, bowiem ta skompleksowana np. w siarczanie magnezu nie posiada takich właściwości. Z kolei mikroelementy takie jak miedź, cynk, mangan również pomagają ograniczyć rozwój chorób grzybowych. Mikroelementy dodatkowo są niezbędne w przemianach enzymatycznych roślin i pozwalają zagęścić soki roślin, co znacząco poprawia zimotrwałość. Jesienią zboża powinny otrzymać około 50 g miedzi, 100 g manganu i 150g cynku.
Mszyce roznoszą wirusy
Istotne zagrożenie jesienią stanowią także mszyce. W dużym nasileniu potrafią wysysać soki komórkowe roślin powodując ich więdnięcie. Ponadto uszkadzając blaszkę liściową ułatwiają infekcję chorób grzybowych, ale co gorsze żerując na wielu roślinach przenoszą groźnego wirusa zbóż – żółtą karłowatość jęczmienia, występującą także na pszenicy. To choroba, której nie można zwalczyć, jeśli roślina została zarażona. Jedynym sposobem na ograniczenie choroby jest eliminacja mszyc, które przenoszą wirusa. Standardowo brak jest zarejestrowanych środków do stosowania jesienią zwalczających mszyce w jęczmieniu, jednak tego roku czasowe pozwolenie uzyskał preparat Karate Zeon 050CS. W dawce 75-100 ml/ha ten pyretroid skutecznie działa kontaktowo tylko na te osobniki, które akurat znajdują się na plantacji, lecz nie eliminuje kolejnych nalotów szkodników. Konieczne jest jego zastosowanie za każdym razem, kiedy zostanie przekroczony próg szkodliwości.
Fot.3. Mszyce w poważny sposób mogą zagrozić uprawie zbóż, jeśli w środowisku znajduje się wirus BYDV.
