Na południu Europy rozprzestrzenia się wirus krwotocznej choroby zwierzyny płowej – przenoszony przez ugryzienia muszek. Wcześniej notowano go wyłącznie u jeleni w USA i u antylop w Afryce. Skąd wziął się u nas? Czy zagraża również ludziom?
Krwotoczna choroby zwierzyny płowej dotarła do Europy
Od listopada ubiegłego roku w Hiszpanii, Portugalii i południowych Włoszech na fermach bydła i owiec odnotowano ponad 150 ognisk krwotocznej choroby zwierzyny płowej (EHD). Jak dotąd obserwowano ją prawie wyłącznie u jeleni wirginijskich zamieszkujących Amerykę Północną oraz u różnych gatunków afrykańskich antylop. Wirusa, który wywołuje chorobę wykrywano również u amerykańskich jeleni wapiti, łosi i bizonów. Sporadycznie występował u bydła, owiec i kóz.
Liczba przypadków zakażeń wirusem u krów i owiec w Europie w ostatnim czasie znacząco wzrosła i budzi niepokój wśród lekarzy weterynarii i epidemiologów. Wirus EHD przenoszony jest przez krwiopijne muszki – kuczmany (Culicoides) – znane również z rozwlekania choroby niebieskiego języka (Blue Tongue, BT). Obie choroby są w Polsce zwalczane z urzędu. Pod wieloma względami wirus krwotocznej choroby zwierzyny płowej przypomina wirusa BT – zwierzęta nierzadko zakażone są nimi równocześnie.
Większą częstość występowania wirusa EHD u zwierząt domowych w Europie Południowej wynika najpewniej ze zmian klimatycznych. Wyższe temperatury sprzyjają przetrwaniu i rozprzestrzenianiu się wirusa. Tak jak niedawno pisaliśmy: Komary w Europie przenoszą malarię i inne egzotyczne choroby wraz z globalnym ociepleniem możemy spodziewać się nowych na naszym kontynencie chorób przenoszonych przez komary i krwiopijne muszki – nie tylko u zwierząt, ale również u ludzi.
Wirus mógł zostać zawleczony na południe Europy z Afryki lub Bliskiego Wschodu – przez wiatr lub wraz z transportem zakażonych zwierząt. Nadal nie ma pewności, czy europejskie gatunki jeleniowatych i żubry są na nią wrażliwe, podejrzewa się jednak, że tak. Istnieje 8 różnych odmian (serotypów) wirusa EDH. Ten, który obecnie występuje w Europie wcześniej odkryty został w Tunezji – nie obserwowano go od 1982 roku, kiedy to pojawił się w Australii.
Francja i Wielka Brytania zagrożone epidemią
Obecnie nowej choroby obawia się Francja, która bezpośrednio graniczy z regionami Basków, Aragonii i Katalonii w północnej Hiszpanii. Jest na nich duże zagęszczenie hodowli bydła. Jeśli wirus EHD się tam pojawi, muszki zawleczą go z łatwością na teren nowego państwa. Stamtąd już tylko o krok do Wielkiej Brytanii – i reszty państw europejskich.
Naukowcy z brytyjskiego Departamentu Środowiska, Żywności i Spraw Wiejskich (DEFRA) ostrzegają przed tą możliwością i biją na alarm. Badacze uważają, że jeśli zakażone muszki dotrą do północnej Francji, mogą zostać przeniesione do Wielkiej Brytanii przez wiatr. Zidentyfikowali również trzy gatunki gryzących muszek, które pewnego dnia mogą rozprzestrzenić wirusa w ich kraju i w Europie kontynentalnej. Są pospolite i lokalnie jest ich bardzo dużo w gospodarstwach.
Aby zmniejszyć ryzyko zawleczenia EHD do Wielkiej Brytanii, państwo od września ubiegłego roku wprowadziło zakaz importu żywego bydła i owiec z obszarów dotkniętych chorobą. Ściśle monitoruje również dalszy przebieg epidemii – podobnie jak Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt (WOAH).
Samica kuczmana, muchówki z rodzaju Culicoides.
Źródło: Acarologiste / CC BY-SA 4.0 / Wikimedia Commons
Czy wirus jest niebezpieczny dla ludzi?
Jak dotąd nie ma szczepionek na serotyp wirusa EHD obecnie występujący w Europie. W USA i Japonii stworzono preparaty chroniące przed innymi jego odmianami. Póki co jedynym sposobem ochrony zwierząt domowych jest bioasekuracja skupiona na zwalczaniu owadów w obrębie gospodarstw. Wskazówki na ten temat można znaleźć tutaj: Jak zwalczać muchy na fermach? Jak zwalczać muchy na fermach? oraz tutaj ASF: Jak chronić fermy przed owadami?
Eksperci rekomendują, aby przede wszystkim eliminować z okolicy gospodarstwa (jeśli jest to możliwe) odkryte zbiorniki wody, w których mogą rozwijać się muszki. Już niewielkiej wielkości kałuża jest wystarczająca do pojawienia się owadów na fermie.
Nie ma dowodów na to, aby wirus mógł przenosić się ze zwierzęcia, na zwierzę – lub na człowieka. Nawet konsumpcja mięsa czy mleka pochodzącego od zakażonych wirusem zwierząt jest bezpieczna. Nie zaleca się jednak spożywania produktów od zwierząt, które mają widoczne objawy choroby. Mimo wszystko, ze względu na to, że choroba zwalczana jest z urzędu, nie można jej bagatelizować. Należy zgłaszać wszelkie przypadki jej podejrzenia – celem tego jest zapobiegnięcie rozwleczeniu wirusa na kolejne fermy.
Objawy krwotocznej choroby zwierzyny płowej
Zakażenie wirusem EHD u zwierząt zazwyczaj ma przebieg bezobjawowy lub wywołuje łagodne objawy kliniczne. Zdarzają się przypadki cięższe, a nawet śmiertelne – a nawet w niegroźnej dla życia formie mogą znacząco obniżać wydajność produkcyjną zwierząt. W przebiegu choroby u bydła obserwuje się gorączkę, owrzodzenia jamy ustnej, nadmierne ślinienie, owrzodzenia wokół racic i kulawiznę. U owiec rzadko pojawiają się objawy kliniczne, a eksperymentalnie zakażone kozy nigdy nie wykazały żadnych objawów EHD.
U jeleni objawy kliniczne mogą pojawić się w ciągu 7 dni od ugryzienia przez zakażoną muszkę. Zwierzęta tracą apetyt, przestają bać się ludzi, słabną, mają przyspieszony oddech i tętno. Występuje u nich wysoka gorączka, przez co często kładą się w zbiornikach wodnych w celu ochłodzenia. Mogą mieć niebieski język z powodu niedoboru tlenu we krwi. Tak jak wspomnieliśmy wcześniej – objawy te przypominają BT - chorobę niebieskiego języka.
Głowy i szyje zakażonych jeleni mogą puchnąć. W najcięższej postaci choroby pojawia się ślinienie, wydzielina z nosa oraz krwotok skórny. Zwierzęta mogą wejść w stan wstrząsu i paść. Jednak w łagodniejszej, formie przewlekłej EHD, jelenie mają szansę na wyzdrowienie. W tej formie choroby można zaobserwować głównie złuszczanie się lub łamanie racic, co wynika z zaburzonego ich wzrostu.
Źródła dostępne u autorki
