USD -
3.8317
EUR -
4.2779
GBP -
5.0961
DKK -
0.5735
3 dni po porodzie są najbardziej krytycznym okresem dla zdrowia i życia cieląt. Jak interweniować, gdy cielę po porodzie jest słabe i nie oddycha? Jak ocenić jakość siary i jak szybko należy ją podać? Co w przypadku, gdy zabraknie nam siary dla cielaka? Odpowiadamy na najważniejsze pytania.
Ocena zdrowia i pomoc po wycieleniu
Zaraz po urodzeniu cielę należy ocenić pod względem czynności życiowych i zdrowotności. W tym celu należy sprawdzić czy cielę oddycha, ma zachowaną akcję serca, czy jest w stanie samodzielnie wstać, utrzymać się na nogach i podjąć samodzielnie ssanie.
Jeśli cielę jest słabe trzeba wykonać kilka czynności, które pomogą pobudzić jego funkcje życiowe:
- Udpowiednio ułożyć cielę – w pozycji na mostku, ułatwiającej oddychanie
- Udrożnić drogi oddechowe – sprawdzić, czy w nozdrzach i pysku nie zalegają wody płodowe i śluz
- Intensywnie natrzeć cielę słomą lub szmatą
Cielęta powinny zacząć samodzielnie oddychać już po 30 sekundach od przyjścia na świat. W przypadku, gdy u cielę nie oddycha, ale wyczuwamy u niego bicie serca wskazane jest podjęcie natychmiastowej resuscytacji. W celu pobudzenia do oddychania można:
- Polać głowę cielęcia zimną wodą
- Ukłuć cielę w śluzawicę za pomocą słomy lub igły
- Wykonać resuscytację przez zawieszenie cielęcia za tylne nogi
- Podać cielęciu tlen i środki farmakologiczne pobudzające oddychanie
Z wiadomych względów ostatni punkt dotyczy sytuacji gdy w uratowaniu cielęcia pomaga nam lekarz weterynarii.
Gdy cielę zacznie oddychać, należy zapewnić mu dobre warunki – głęboką, suchą ściółkę, odpowiednio wysoką temperaturę pomieszczenia lub dogrzewanie promiennikiem ciepła. W przypadku cieląt słabych po porodzie ich parametry życiowe – tętno, oddechy oraz temperaturę ciała – należy sprawdzać nawet kilka razy dziennie, przez kilka dni po porodzie.
Jedną z najważniejszych przyczyn strat cieląt w pierwszych 3 dniach życia są ciężkie porody. Dlatego nigdy nie należy bagatelizować problemów w przebiegu wycielenia. Zapewnienie krowie fachowej pomocy to klucz do uzyskania zdrowego cielęcia.
O najczęstszych problemach podczas wycielenia pisaliśmy tutaj: Poród u krowy: kiedy potrzebna jest pomoc?
Siara podstawą zdrowia cielęcia
Łożysko krowy zbudowane jest w sposób, który uniemożliwia dostarczanie przeciwciał (immunoglobulin) cielęciu w macicy. Cielę zaraz po porodzie nie posiada więc właściwie żadnej odporności.
Jedyną drogą, jaką cielę może uzyskać przeciwiciała chroniące je przed wieloma chorobami jest wypicie odpowiednio szybko po urodzeniu siary od krowy. Zaleca się zdajanie krowy i manualne podawanie siary cielętom, ponieważ nawet silne cielęta często nie są w stanie samodzielnie pobrać od krowy odpowiedniej ilości siary.
Cielę jest w stanie wchłonąć przeciwciała z siary w ciągu około 24-36 h po porodzie – po tym czasie w jego jelitach powstaje „bariera” uniemożliwiające dalsze ich wchłanianie. Im szybciej, tym lepiej – najbardziej efektywnie przeciwciała są wchłaniane do 4-6 h po porodzie.
Obecnie zaleca się podawanie cielętom siary w ilości minimum 4 litrów siary do maksymalnie 2 h po porodzie.
Celem jest podanie cielęciu co najmniej 150 g immunoglobulin. Taką ilość przeciwciał dostarczy wyłącznie siara dobrej jakości.
Jakość siary ocenimy wstępnie na podstawie jej wyglądu i zapachu. Siara dobrej jakości będzie żółtawa, ewentualnie lekko różowa, o przyjemnym zapachu, gęsta i jednolita, bez kłaczków.
Absolutnie nie należy podawać cielętom siary o nieprzyjemnym, gnilnym, kwaśnym zapachu lub w której znajduje się duża ilość krwi i kłaczki.
Ilość przeciwciał w siarze oszacujemy za pomocą pomiaru gęstości – przy użyciu siaromierza (inaczej densymetru). Opiera się on na fakcie, że wraz ze wzrostem gęstości rośnie w siarze liczba przeciwciał.
Przed pomiarem wskazane jest odczekać 10-20 minut od zdojenia siary. Mierzona siara powinna mieć temperaturę około 22°C.
Siara dostatecznej jakości będzie mieć gęstość powyżej 1,045 g/ml – w takim przypadku zaleca się siarę podać dwa razy w ciągu 6 h życia cielęcia. Dwa podania są wskazane również w przypadku siary dobrej jakości – o gęstości 1,060-1,070 g/ml.
W przypadku siary bardzo dobrej jakości – o gęstości powyżej 1,075 g/ml – wystarczy jedno podanie.
|
Jakość siary |
Gęstość (g/ml) |
Stężenie przeciwciał (g/l) |
Zalecenia |
|
Bardzo dobra |
>1,070 |
>120 |
Jedno pojenie |
|
Dobra |
1,060-1,070 |
80-120 |
Zaleca się dwa pojenia |
|
Dostateczna |
1,055-1,045 |
40-80 |
Konieczne dwa pojenia |
|
Zła |
<1,045 |
<40 |
Należy podać inną siarą |
Pomiar przeciwciał refraktometrem
Do bardziej precyzyjnego pomiaru warto użyć refraktometru który pozwoli nam sprawdzić w siarze poziom białka całkowitego (sugerujący zawartość przeciwciał) lub ilość przeciwciał w skali procentowej Brix.
Współcześnie stosowane refraktometry są wytrzymałymi i praktycznymi urządzeniami. Zasada ich działania opiera sią na pomiarze współczynnika załamania światła substancji – a siara o wysokiej zawartości przeciwciał będzie wywoływać większe załamanie.
Wyniki uzyskiwane dzięki refraktometrom są dokładne i powtarzalne. Do wykonania pomiaru w refraktometrze wystarczy kropla siary – świeżej, lub mrożonej.
Siara optymalna do odpojenia będzie zawierać więcej niż 52 g/l białka całkowitego lub osiagać wartość przynajmniej 20% w skali Brix. Takie wartości odpowiadają zawartości w siarze około 40-50 g przeciwciał w litrze.
|
Jakość siary |
Skala Brix (%) |
Stężenie przeciwciał (g/l) |
|
Bardo dobra |
>27% |
>100 |
|
Dobra |
>22% |
>50 |
|
Dostateczna |
18-21% |
30-50 |
|
Zła |
<17% |
<30 |
Ocena odpojenia cieląt
Po przeprowadzeniu odpojenia siarą cieląt warto jest jeszcze dodatkowo skontrolować, czy rzeczywiście przyjęły one odpowiednią ilość przeciwciał.
W tym celu najbardziej praktyczne będzie pobranie od cieląt krwi i zbadanie z ich surowicy ilości przeciwciał za pomocą refraktometru do pomiaru białka całkowitego lub pomiaru skali procentowej Brix.
Krew od cieląt powinna być pobrana po około 48-56 godzinach od wypicia siary.
O prawidłowym odpojeniu cieląt będzie świadczyć stężenie białka całkowitego w surowicy na poziomie >55 g/l lub wyniki w skali Brix między 7-9%.
Za najbardziej optymalne wyniki uznaje się powyżej 8,3% w skali Brix, jednak w praktyce za wystarczające uznaje się już te wynoszące przynajmniej 7%.
Odpowiada to obecności we krwi cieląt przynajmniej 10 g przeciwciał w litrze, co daje im minimalną odporność.
Aby ocenić, czy cielęta w naszym stadzie są poprawnie odpajane siarą zaleca się skontrolować co najmniej 20-30% rodzących się cieląt.
Co jeśli zabraknie siary lub jest złej jakości?
W przypadku nagłych sytuacji, gdy zabraknie nam dla cielaka siary moża spróbować go ratować poprzez:
- Podanie do pójła dla cielaka suszonej siary lub past zawierających przeciwciała – preparaty takie nie będą zawierać przeciwciał precyzyjnie skierowanych wobec patogenów w otoczeniu cielaka, ochronią go jednak przed najbardziej zabójczymi szczepami bakterii E. coli, rotawirusami i koronawirusami.
- Podanie siary dobrej jakości pobranej od innej krowy – gdy porody nastąpiły w krótkim czasie i mamy taką możliwość.
Najlepiej jest jednak planować wystąpienie trudnych sytuacji i podjąć długofalowe działania na fermie – takie jak:
- Utworzenie banku siary – gromadzenie nadmiarowej ilości siary w postaci mrożonych w foliowych workach małych jej objętości, po 0,5 litra. Mała ilość i foliowe worki będą umożliwiać łatwe przechowywanie i szybkie rozmrażanie siary.
- Każda zamrożona porcja siary powinna być dokładnie oznakowana i opisana – z informacją kiedy została pobrana, jakiej jest jakości, z jaką zawartością przeciwciał.
- Odmrażanie porcji siary powinno się odbywać w temperaturze około 37-40°C, np. w wiadrze z ciepłą wodą.
- Personel fermy powinien zostać przeszkolony jak postępować z cielętami po porodzie, jak interweniować i odpajać siarą.
Aby zwiększyć efektywność ochrony zapewnianej przez siarę warto jest rozważyć wprowadzenie w stadzie programu szczepień, który będzie zwiększał odporność matek na wiele patogenów i tym samym zapewniał obecność na nie przeciwciał w siarze i mleku.
Wkrótce, w kolejnej części artykułu, omówimy najczęstsze choroby występujące u cieląt - oraz jak im zapobiegać.
Na podstawie:
Bednarski M., „Choroby bydła – podstawy diagnostyki i terapii” Apra-wetpress, 2015
Quigley, James D., et al. "Evaluation of the Brix refractometer to estimate immunoglobulin G concentration in bovine colostrum." Journal of dairy science 96.2 (2013): 1148-1155.
