W czasie letnich upałów łatwo o przegrzanie organizmu zwierząt. Gdy nie mają możliwości ochłodzenia się, występuje u nich fatalny w skutkach stres cieplny. Przynosi duże straty finansowe. Jak do tego nie dopuścić? Przedstawiamy najlepsze strategie zapobiegania stresowi cieplnemu u bydła.
Kosztowny stres cieplny
O stresie cieplnym mówimy wtedy, gdy ciało zwierzęcia nadmiernie się nagrzewa i równocześnie nie ma możliwości oddania nadmiaru ciepła do otoczenia. Bydło jest dość wytrzymałe na różnego rodzaju nieprzyjazne warunki środowiska, jednak upał potrafi być dla niego zabójczy. Krowy najciężej znoszą wysokie temperatury połączone z dużą wilgotnością powietrza, bez powiewu wiatru. Niebezpieczna jest zwłaszcza sytuacja, gdy po upalnym dniu noc też nie przynosi ulgi i zwierzęta nie mają jak pozbyć się nadmiaru ciepła.
Stres cieplny nie musi jednak zagrażać życiu bydła, aby być szkodliwy. Nawet jeśli krowa potrafi sobie z nim poradzić, to robi to kosztem produkcji mleka i płodności. Wysokie temperatury mogą przynosić poważne straty produkcyjne – powodują spadek pobrania paszy, odporności, wydajności mlecznej i rozrodczej. Odkryto, że stres cieplny jest szkodliwy już dla płodów rozwijających się w ciele krów. Wpływa na kondycję i wyniki produkcyjne cieląt jeszcze przed ich narodzeniem. Więcej na ten temat: Stres cieplny szkodzi cielętom już w okresie płodowym. Dlatego warto dokonać wszelkich starań, aby zapewnić naszym zwierzętom komfort cieplny.
Jak rozpoznać stres cieplny?
Początkowo bydło może nie przejawiać żadnych objawów odczuwania stresu cieplnego. Pierwszymi oznakami mogą być aktywne poszukiwanie chłodnych miejsc, czy rozpryskiwanie wody z poideł. Gdy samopoczucie zwierzęcia zaczyna się pogarszać, możemy zaobserwować kolejno:
- Przyspieszoną częstość oddechów, niepokój. Krowa spędza więcej czasu w pozycji stojącej.
- Ślinienie się lub pienienie z pyska.
- Oddychanie z otwartym pyskiem.
- Widocznie przyspieszony oddech, widać ruch boków klatki piersiowej, krowa oddycha z otwartym pyskiem.
- Oddychanie jest utrudnione, krowa silnie wypycha boki klatki piersiowej, stoi głową w dół, oddycha z otwartym pyskiem i wysuniętym językiem.
Innymi objawami stresu cieplnego są drżenie ciała, brak koordynacji ruchowej, częste oddawanie moczu.
Bydło na pastwisku
U krów przebywających na pastwisku kluczowa jest ochrona przed bezpośrednim promieniowaniem słonecznym. Należy w tym celu zapewnić na wybiegu źródła cienia. Cień dawać mogą drzewa, budynki, zadaszenia, czy innego rodzaju konstrukcje (chociażby kopce, czy bele siana). Zaleca się, aby zadaszenia i innego rodzaju zacienienia miały przynajmniej 6 m wysokości i były zorientowane w odpowiedni sposób. Ustawienie ich w kierunku północ-południe umożliwi przesuwanie się cienia z zachodu na wschód, co jest dobrym rozwiązaniem jeśli mają chronić miejsce odpoczynku. Budynki i zadaszenia miejsc dostarczania paszy można natomiast ustawić w linii wschód-zachód, co zminimalizuje wnikanie tam światła słonecznego w ciągu dnia.
Poza tym krowy – te przebywające na pastwisku, jak i w budynkach - muszą mieć całodobowy dostęp do świeżej, chłodnej wody. Zbiorniki z wodą muszą być zlokalizowane tak, aby wszystkie zwierzęta w stadzie miały do nich dogodny dostęp. Konieczne może być zwiększenie liczby punktów pojenia i przepływu wody, aby nadążyć za potrzebami bydła. W czasie upałów bydło pozbywa się nadmiaru ciepła m.in. przez oddawanie moczu i przyspieszony oddech, co powoduje utratę wody z organizmu. Zapotrzebowanie krów na wodę rośnie wtedy o 20% lub więcej.
Chłodzenie krów w budynkach
Stres cieplny u bydła przebywającego latem w oborze można zredukować poprzez zapewnienie w budynku odpowiedniego ruchu i wymiany powietrza. Poza tym budynki dla zwierząt powinny mieć solidną izolację cieplną. Chroni ona nie tylko przed zimnem, ale również wysokimi temperaturami zewnętrznymi.
W miesiącach letnich, aby sprawnie usuwać nadmiar ciepła i gazy produkowane przez zwierzęta, powietrze w budynku powinno być wymieniane co minutę. W wysokich, korzystnie położonych budynkach wystarczyć może naturalna wentylacja. W innych, zwłaszcza niskich oborach, konieczne jest zainstalowanie systemów wentylacji mechanicznej. W oborach sprawdzają się m.in. wentylatory wyciągowe wraz z odpowiednio wymierzonymi i rozmieszczonymi wlotami w całym pomieszczeniu. Zapewniają bardzo szybką wymianę powietrza.
Położenie wentylatorów trzeba dobrze rozplanować. Szczególnie przydadzą się w poczekalni do hali udojowej i w pobliżu stołów paszowych, gdzie krowy spędzają dużo czasu w dużym zagęszczeniu. Z tego samego powodu skuteczną strategią redukcji stresu cieplnego u krów jest zmniejszenie gęstości obsady. Wentylatory świetnie sprawdzą się również nad miejscami odpoczynku dla zwierząt.
Poza wymianą powietrza ważna jest również jego cyrkulacja. Ruch powietrza wokół krów umożliwia im szybszą utratę ciepła. W miejscach przetrzymywania krów, takich jak poczekalnia do hali udojowej, przy stole paszowym i miejscach odpoczynku prędkość powietrza optymalnie powinna wynosić 5,5-8 km/h.
Spryskiwanie i zamgławianie
Bydło bardzo efektywnie schładza się przez odparowywanie wody z powierzchni ciała. Aby mu w tym pomóc, w oborach można zastosować systemy chłodzenia natryskowego, instalowane przy stołach paszowych i miejscach przetrzymywania krów, m.in. poczekalniach do hali udojowych. W systemach tych co 5-15 minut dysze rozpylają wodę, która wnika w sierść bydła. Wentylacja mechaniczna powoduje następnie szybkie odparowanie wody, a przez to utratę ciepła.
Badania pokazują, że system ten jest niezwykle efektywny w ochronie krów przed przegrzaniem. Niestety, jego instalacja może być kosztowna i wymaga znacznego zaopatrzenia w wodę. Istnieją również systemy rozpylające mgłę z bardzo drobnymi kroplami wody. W połączeniu z wentylacją ochładzają powietrze w oborze, a pośrednio zwierzęta. Bydło doskonale ochładza się również przez stanie w zbiornikach z wodą, co można wykorzystać na pastwiskach.
Jak zmniejszyć stres cieplny żywieniem?
Przyjmowane składniki pokarmowe mają duży wpływ na to, czy organizm krowy poradzi sobie ze stresem cieplnym. Dietę krów należy więc dostosować do upalnych dni, przede wszystkim rezygnując ze skarmiania ich w godzinach największego upału. Trawienie pokarmu w żwaczu to proces, w trakcie którego wytwarzane są duże ilości ciepła. W dawce pokarmowej można zastosować pewne modyfikacje, o czym więcej pisaliśmy tutaj: Stres cieplny krów można zmniejszyć odpowiednią paszą. W czasie upałów przydatne mogą być także suplementy, redukujące negatywne efekty stresu cieplnego. Więcej na ten temat: Witaminy zmniejszające stres cieplny krów: najnowsze odkrycia.
Źródła dostępne u autorki
