Krzyżówka między krową a bizonem - beefalo - została stworzona przez amerykańskich hodowców. Chcieli otrzymać lepiej umięśnione i bardziej wytrzymałe zwierzęta. Znalazła zastosowanie w komercyjnej hodowli, czy okazała się niewypałem?
Wykorzystanie potencjału genetycznego bizona
Beefalo to niezwykła krzyżówka bydła domowego i bizona, której hodowlę zapoczątkowano w latach 70. XX wieku w Kalifornii, w Stanach Zjednoczonych. Twórcy odmiany wyszli z założenia, że bizony, które w milionowych stadach przemierzały niegdyś równiny Ameryki Północnej, są idealnie przystosowane do życia w jej warunkach klimatycznych. Są również świetnie umięśnione, niezwykle płodne i odporne na choroby. Postanowiono więc skrzyżować je z bydłem domowym.
Współczesny beefalo nie jest jednak pół-krową, pół-bizonem, ale zaawansowaną mieszanką 62,5% genów bydła domowego i 37,5% bizona amerykańskiego. Proste krzyżówki między dwoma gatunkami często dawały niepłodne i krótkożyjące potomstwo. Selektywna hodowla między dwoma gatunkami, z większymi i mniejszymi sukcesami, trwała prawie 150 lat. Dopiero po tym czasie udało się ustalić najbardziej optymalną proporcję genów bydła i bizona, która pozwala na otrzymanie płodnych, zdrowych zwierząt i wykorzystanie najlepszych cech obu gatunków wyjściowych.
Obecnie zarejestrowane stada beefalo są więc złożone przede wszystkim ze zwierząt będących w 3/8 bizonem i w 5/8 bydłem domowym. Hodowla tych zwierząt nie jest łatwym zadaniem i wymaga sporej wiedzy i doświadczenia w zakresie ich selekcji genetycznej. Jak ustalił Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA), mięso sprzedawane pod nazwą beefalo musi pochodzić od zwierząt zawierających przynajmniej 17%, ale nie więcej niż 37,5%, genów bizona.
Czym wyróżnia się beefalo?
Hodowcy doceniają beefalo za doskonałe cechy reprodukcyjne – wysoką płodność, łatwe wycielenia i bardzo dobry instynkt macierzyński. Cielaki beefalo są niewielkie, jednak bardzo szybko przyrastają. Beefalo są niewybredne co do żywienia, niezwykle odporne na choroby i stres cieplny - świetnie radzą sobie zarówno w mroźne, jak i upalne dni. Ich tusza ma odpowiednią strukturę, a mięso jest wysokiej jakości. Mają również całkiem dobrą wydajność mleczną.
Z badań przeprowadzonych przez USDA wynika, że mięso beefalo ma unikalne właściwości. Zawiera o 1/3 mniej cholesterolu, 79% mniej tłuszczu i 66% mniej kalorii od tradycyjnej wołowiny. Ma przy tym zachowywać doskonały smak. Mięso beefalo przeżywa niejako swój renesans i staje się niezwykle popularne na rynku zdrowej żywności w Ameryce.
Dla konsumentów ważne jest również to, że bydło beefalo hodowane jest tradycyjnie na pastwiskach, co zapewnia zwierzętom wysoki dobrostan. Hodowla beefalo ma być również znacznie bardziej zrównoważona i wydajna od hodowli tradycyjnych odmian bydła. Koszty produkcji wołowiny beefalo mają być aż o 40% niższe od produkcji wołowiny innych ras. W ich hodowli nie wykorzystuje się też hormonalnych stymulatorów wzrostu (które są dozwolone i popularne w hodowli bydła w USA). Producenci podkreślają również, że mięso beefalo wymaga znacznie krótszej obróbki cieplnej od tradycyjnej wołowiny, co sprzyja oszczędzaniu energii.
Żubroń: krzyżówka między krową, a żubrem
Podobny pomysł utworzenia nowej „super rasy” bydła pojawił się również w Polsce. Pierwszego żubronia - w wyniku skrzyżowania byka żubra z krową bydła domowego - wyhodował w 1847 roku ziemianin Leopold Walicki. Udało mu się uzyskać 15 zwierząt, z czego większość, poza jednym bykiem, była bezpłodna. Od 1958 r. prace nad stadami żubroniów kontynuowała Polska Akademia Nauk m.in. w Białowieży. W ciągu pierwszych 16 lat doświadczeń urodziło się łącznie 71 zwierząt, w tym Filon, pierwszy żubroń urodzony przez krowę – żubronia.
Żubronie są bardzo odporne na choroby i niekorzystne warunki klimatyczne, zadowalają się paszą objętościową. Szybko rosną – byki osiągają do 1200 kg, a krowy do 810 kg. Byk w pierwszym pokoleniu jest zwykle niepłodny, natomiast samice można krzyżować z samcami obu gatunków rodzicielskich.
W okresie po I wojnie światowej niektórzy naukowcy uważali, że żubronie, jako bardziej wytrzymałe i opłacalne w hodowli, mogą zastąpić bydło domowe. W idei zwierzęta mogłyby być utrzymywane na nieużytkach, w regionach ze słabą infrastrukturą rolną, bez potrzeby budowania pomieszczeń gospodarczych.
Badania nad żubroniami zarzucono jednak pod koniec lat 80. XX wieku, kiedy to stwierdzono, że hodowla żubroni nie daje zadowalających efektów. Istniała również obawa, że żubronie będą się krzyżować z zagrożonymi wyginięciem dzikimi żubrami, co byłoby niekorzystne dla ich puli genetycznej. Obecnie kilka żubroni zobaczyć jeszcze można w Białowieskim Parku Narodowym.
Żubroń w Białowieskim Parku Narodowym.
Zdjęcie we wstępie: Beefalo. Źródło: Karl Young / CC BY-SA 3.0 / Wikimedia Commons
Źródła dostępne u autorki
