Koronawirus bydlęcy (BCoV) to wirus odpowiedzialny za infekcje oddechowe i jelitowe u bydła. Choć nie jest tak szeroko znany jak jego ludzki odpowiednik, wirus ten stanowi poważne wyzwanie dla hodowców bydła, zwłaszcza na fermach mlecznych w Europie. Nowe badania przeprowadzone w 17 krajach europejskich dostarczyły ważnych informacji na temat jego rozpowszechnienia, a także wskazały czynniki ryzyka, które mogą wpływać na jego transmisję. Wyniki tych badań pokazują, jak poważne skutki może mieć obecność BCoV, zwłaszcza dla młodych cieląt.
Koronawirus bydlęcy
Koronawirus bydlęcy (BCoV) należy do tej samej rodziny wirusów, co SARS-CoV-2, odpowiedzialny za pandemię COVID-19 u ludzi. Choć nie jest on groźny dla ludzi, ma istotne znaczenie w hodowli bydła, gdzie wywołuje problemy zdrowotne u zwierząt, zwłaszcza cieląt. Wśród objawów zakażenia BCoV u cieląt można wymienić biegunki oraz infekcje dróg oddechowych (syndrom oddechowy, BRD), które mogą prowadzić do spadku i zmniejszenia przyrostów masy ciała, a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci.
Wirus jest wydalany przez zakażone zwierzęta wraz z kałem. Do zakażenia kolejnych dochodzi głównie przez drogę pokarmową (przez zanieczyszczony kałem pokarm lub wodę) i w mniejszym stopniu drogę kropelkową (oddechową). Koronawirus bydlęcy może krążyć przez lata w stadach bydła, cyklicznie wywołując objawy u zwierząt, a później pozornie znikając. Utrzymują go wtedy zwierzęta zakażone subklinicznie, a więc krowy bez objawów choroby, które w dalszym ciągu wydalają wirusa do otoczenia. Cielęta zakażają się często już po porodzie, od bezobjawowej matki-nosicielki wirusa.
Badanie w Europie – 126 gospodarstw, 17 krajów
Naukowcy postanowili bliżej przyjrzeć się rozprzestrzenianiu BCoV na europejskich fermach mlecznych. W ramach badania, które objęło 126 gospodarstw w 17 krajach, w tym Polsce, zebrano próbki od cieląt w dwóch różnych grupach wiekowych: cieląt noworodków oraz odsadzonych. Badacze pobrali od nich wymazy z nosa oraz kał. Dodatkowo, pobrano próbki mleka zbiorczego z cystern, by ocenić obecność przeciwciał przeciwko BCoV u dorosłych krów.
Wyniki są niepokojące. Badanie wykazało, że aż 80% stad mlecznych w Europie miało kontakt z koronawirusem bydlęcym, co świadczy o powszechności tego patogenu. Co więcej, u 24% noworodków oraz 23% cieląt odsadzonych wykryto obecność BCoV w próbkach kału lub wymazach z nosa, co wskazywało na aktywną infekcję wirusową. Stwierdzono, że na fermach tylko 4% dorosłych krów rozsiewało wirusa wraz z kałem. Pokazuje to, że już niewielka liczba zakażonych krów może przyczyniać się do znacznej liczby zachorowań u cielaków.
Dodatkowo, we wszystkich próbkach mleka zbiorczego, pobranych z cystern w różnych gospodarstwach, wykryto przeciwciała przeciwko BCoV. Oznacza to, krowy mleczne w większości przypadków miały kontakt z tym patogenem.
Wpływ na cielęta noworodki i odsadzane
Jednym z ważnych wniosków wynikających z badania było to, że cielęta noworodki były bardziej podatne na infekcję BCoV niż starsze cielęta odsadzane. W grupie cieląt noworodków wirusa wykryto u 24% zwierząt, co oznacza, że młode cielęta są szczególnie wrażliwe na zakażenie tuż po urodzeniu.
W przypadku cieląt odsadzanych – które są już nieco starsze i przeszły na stały pokarm – infekcje nadal były dość częste. W tej grupie 23% zwierząt było zakażonych BCoV. Wskazuje to na to, że moment odsadzenia, kiedy cielęta tracą dostęp do mleka matki i muszą przystosować się do nowego rodzaju pożywienia, jest kolejnym kluczowym okresem, w którym są wrażliwe na wirusa.
Mapa gospodarstw mlecznych, z których pobrano próbki do badania. Kolory gospodarstw wskazują na poziomy przeciwciał BCoV wykryte u cieląt: zielony — 0%, pomarańczowy < 10%, czerwony ≥ 10%, szary – gospodarstwa wyłączone z analizy.
Żródło: Berge AC, Vertenten G. Bovine Coronavirus Prevalence and Risk Factors in Calves on Dairy Farms in Europe. Animals. 2024; 14(18):2744.
Co wiemy z innych badań?
Również inne badania potwierdzają, że koronawirus bydlęcy jest niezwykle powszechny w całej Europie. Przykładowo, w Szwecji, próbki mleka zbiorczego z 2236 stad wykazały, że na aż 89% z nich zwierzęta miały przeciwciała skierowane wobec wirusa. Na 52% stad poziom przeciwciał u krów był niezwykle wysoki. Inne szwedzkie badanie krów pierwiastek wykazało obecność przeciwciał przeciwko wirusowi w mleku w 77% stadach ekologicznych i w 85% badanych stadach konwencjonalnych.
W podobnych badaniach przeprowadzonych w Norwegii wykazano przeciwciała wobec koronawirusa w 72% próbek mleka zbiorczego z 1347 stad mlecznych. W Anglii i Walii natomiast próbki mleka zebrane z 341 stad mlecznych potwierdziły, że na nich wszystkich krowy posiadają przeciwciała skierowane wobec BCoV.
Znaczenie szczepień i bioasekuracji
Naukowcy na podstawie wyników z konkretnych gospodarstw stwierdzili, że jedną z najskuteczniejszych metod ochrony cieląt przed zakażeniem BCoV jest szczepienie krów zasuszonych. Krowy, które są szczepione przed porodem, przekazują swoim cielętom przeciwciała przez siarę, co znacząco zmniejsza ryzyko infekcji u nowo narodzonych zwierząt. Dzięki temu cielęta zyskują naturalną ochronę immunologiczną w pierwszych dniach życia.
Badacze zauważyli również, że karmienie cieląt mlekiem przejściowym, lub suplementacja siary w całym pierwszym tygodniu życia poprawia ich odporność na zakażenia wirusem. O tym, jakie korzyści może przynieść stosowanie mleka przejściowego oraz siary w żywieniu starszych cieląt można znaleźć więcej tutaj: Korzyści z podawania siary starszym cielakom. Na odporność cieląt znaczący wpływ miała również ilość pokarmu. Podawanie większych objętości mleka lub preparatów mlekozastępczych wiązało się z lepszą odpornością na wirusa.
Trzeba wziąć pod uwagę, że nawet w przypadku szczepienia krów, wirus BCoV wciąż stanowi zagrożenie w stadzie. Narażone są zwłaszcza cielęta odsadzane, które nie korzystają już z dobroczynnych właściwości siary. Dlatego badacze zwracają uwagę na potrzebę wdrożenia dodatkowych środków bioasekuracyjnych, które pomogłyby ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusa w okresie odsadzenia.
Naukowcy zauważyli, że w gospodarstwach, w których stosowano rygorystyczne procedury higieniczne, ryzyko rozprzestrzeniania się wirusa BCoV było znacznie mniejsze. Ważne jest, aby hodowcy regularnie dezynfekowali sprzęt używany w gospodarstwie, dbali o czystość miejsc przechowywania paszy, a także unikali bezpośredniego kontaktu między nowo przybyłymi cielętami a innymi zwierzętami.
Ponadto, wprowadzenie środków takich jak kwarantanna dla nowo zakupionych zwierząt oraz izolacja chorych cieląt może znacząco zmniejszyć ryzyko rozprzestrzeniania się BCoV w stadzie. Dzięki odpowiednim środkom prewencyjnym i wczesnej interwencji, hodowcy mogą chronić swoje stada przed skutkami infekcji BCoV, poprawiając tym samym zdrowie i wydajność zwierząt na fermach.
Na podstawie:
Berge AC, Vertenten G. Bovine Coronavirus Prevalence and Risk Factors in Calves on Dairy Farms in Europe. Animals. 2024; 14(18):2744.
