USD -
3.8317
EUR -
4.2779
GBP -
5.0961
DKK -
0.5735
ASF nadal stanowi wyzwanie dla hodowców trzody chlewnej w Europie. Nowy raport dotyczący przebiegu epidemii pokazuje, że państwa UE radzą sobie z chorobą coraz lepiej. Niestety, Polska nadal ma z tym pewne problemy.
Zajmuje nowe obszary, ale znika ze starych
Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) opublikował nowy raport dotyczący rozprzestrzeniania się afrykańskiego pomoru świń (ASF) w Europie i innych regionach świata. Podsumowano w nim stan epidemii z 2023 roku – i przedstawiono prognozy na kolejne lata. Do sporządzenia raportu EFSA wykorzystała ogromne ilości danych dotyczących występowania choroby u świń domowych i dzików.
Okazuje się, że liczba zgłoszonych ognisk ASF wśród świń domowych w 2023 roku w państwach Unii Europejskiej była pięciokrotnie wyższa niż w 2022 r. Nie oznacza to jednak, że sytuacja pogorszyła się na terenie całej UE. Wzrost liczby ognisk był w dużej mierze spowodowany pojawieniem się ASF w Chorwacji (1124 ogniska) oraz ponownym wybuchem epidemii w Rumunii (736 ognisk). Te dwa kraje odpowiadają w sumie za aż 96% ognisk choroby odnotowanych w UE w 2023 r.
W pozostałej części UE ogniska wśród świń domowych pojawiały się sporadycznie – rekordem było 30 ognisk odnotowane w Polsce i 16 we Włoszech. Ponadto zauważono, że ASF pojawił się w 11 regionach w Chorwacji, Grecji, Niemczech, Włoszech i Polsce, w których nigdy wcześniej nie występował – co wskazuje na to, że wirus w dalszym ciągu rozprzestrzenia się na nowe obszary.
Najbardziej zagrożone: małe gospodarstwa w okresie letnim
Większość ognisk (96%) wystąpiła w małych gospodarstwach utrzymujących mniej niż 100 świń. Widocznym tego skutkiem była likwidacja wielu przydomowych hodowli, m.in. we Włoszech. Sześć ognisk wybuchło w zakładach utrzymujących ponad 10 000 świń w Rumunii. Poza Unią Europejską wirusa ASF po raz pierwszy wykryto w Bośni i Hercegowinie oraz Kosowie. Poza tym liczba ognisk choroby u świń domowych gwałtownie wzrosła w Serbii.
Znowu zaobserwowano wyraźną sezonowość ASF – choroba częściej występowała u świń domowych w okresie letnim: 88% ognisk zgłoszono w okresie od lipca do października. Ta sezonowość była szczególnie wyraźna w przypadku gospodarstw utrzymujących mniej niż 100 świń. Od kilku lat prowadzona jest dyskusja na temat możliwych przyczyn tego zjawiska. Jedną z teorii jest większa aktywność dzików – nosicieli wirusa latem, lub rozprzestrzenianie ASF przez owady. Dotychczas jednak nie udało się w pełni potwierdzić tych przypuszczeń.
W UE większość (94%) ognisk choroby wśród świń domowych wykryto w drodze biernego nadzoru, a więc po tym, jak u zwierząt pojawiły się podejrzane objawy kliniczne. Pozostałe ogniska udało się znaleźć na podstawie dodatkowych dochodzeń, m.in. w oparciu o regularne badanie na obecność ASF świń w gospodarstwach.
Lokalizacja ognisk ASF u świń domowych w 2022 roku (po lewej) i 2023 roku (po prawej).
Źródło: ADIS, dostęp 1 lutego 2024 r; Authority, European Food Safety, et al. "Epidemiological analysis of African swine fever in the European Union during 2023." EFSA Journal 22.5 (2024).
Sytuacja z dzikami: rekordowa liczba przypadków w Polsce
Ogólnie rzecz biorąc na terenie UE w 2023 roku zaobserwowano niewielki (10%) wzrost liczby zgłoszonych przypadków choroby u dzików w porównaniu z 2022 rokiem. Warto jednak zaznaczyć, że ASF pojawił się u dzików w nowych państwach: Chorwacji, Grecji i Szwecji. Rozprzestrzenił się również w populacjach dzików na obszarach Włoch, Niemczech, Grecji, Polski i Słowacji na których wcześniej nie występował.
W krajach spoza UE ASF był dużym problemem u dzików w Bośni i Hercegowinie oraz na niektórych obszarach Serbii (gdzie odnotowano 213 przypadków). Spośród państw członkowskich UE Polska znowu okazała się rekordzistką - zgłosiła największą liczbę przypadków ASF u dzików – bo aż 2686, co stanowi 34% wszystkich przypadków zaobserwowanych w UE.
Wirusa ASF poszukiwano u celowo odstrzelonych dzików lub u znalezionych, już padłych zwierząt. Upolowane dziki w większości przypadków nie były zakażone wirusem. Natomiast ponad 30% próbek pobranych od padłych zwierząt dawało pozytywny wynik pod kątem wystąpienia ASF. Potwierdza to prawidłowość zaobserwowaną w poprzednich latach: dziki zabijane podczas polowań są zazwyczaj zdrowe. Największą szansę na wykrycie choroby daje systematyczne poszukiwanie i szybkie usuwanie zwłok dzików.
Podobnie jak wcześniej, zaobserwowano pewną sezonowość, jeśli chodzi o liczbę dzików zakażonych ASF – ze wzrostem zimą i wczesną wiosną. Trend ten był widoczny Polsce, na Słowacji i Węgrzech. Sezonowość ASF u dzików prawdopodobnie wynika z pragmatycznych powodów: zimą i wczesną wiosną łatwiej jest wykrywać zwłoki dzików w terenie, rośnie też wtedy intensywność polowań. Co istotne, stwierdzono, że liczba dzików w ostatnim roku spadła w Polsce, Niemczech, Rumunii, na Węgrzech i na Słowacji. Daje to nadzieję na stopniowy spadek liczby przypadków choroby.
Na podstawie:
Authority, European Food Safety, et al. "Epidemiological analysis of African swine fever in the European Union during 2023." EFSA Journal 22.5 (2024).
