Produkcja zwierzęca w krajach rozwiniętych opiera się w dużej mierze na paszach wysokobiałkowych. W Unii Europejskiej od wielu lat występuje jednak niedobór białka paszowego, pokrywany przez import poekstrakcyjnej śruty sojowej (PŚS), głównie pochodzącej z uprawy roślin genetycznie modyfikowanych (GMO). Stale rosnąca potrzeba zabezpieczenia źródeł surowca do produkcji pasz na wypadek nieprzewidywalnych zapaści w globalnym handlu produktami rolno-spożywczymi oraz nieuzasadniona niechęć do produktów GMO wśród konsumentów, wymagają znalezienia zastępczych, wysokobiałkowych surowców paszowych, porównywalnych do PŚS pod względem odżywczym i ekonomicznym.
Aby ograniczyć uzależnienie produkcji zwierzęcej od importu komponentów, państwa UE w tym Polska zwiększają produkcję i wykorzystanie rodzimych surowców wysokobiałkowych (KŹBR). Należą do nich grochy, łubiny ( żółty, niebieski – zwany inaczej wąskolistnym, bobiki, poekstrakcyjna śruta rzepakowa, makuchy, wywary zbożowe). Aby do tego doprowadzić od 2011 roku uchwałą Rady Ministrów rozpoczęta została realizacja programu wieloletniego pod nazwą „Ulepszenie krajowych źródeł białka roślinnego, ich produkcji, systemu obrotu i wykorzystania w paszach”. Przewiduje się, że praktycznym efektem będzie stworzenie warunków do zmniejszenie importu białka paszowego (poekstrakcyjna śruta sojowa) o ok. 50% w wyniku poprawienia wartości biologicznej i użytkowej białka roślinnego pochodzącego z rodzimych surowców. Jednocześnie w przypadku wystąpienia światowego kryzysu białkowego, stworzone warunki zapewnią bezpieczeństwo białkowe Polsce. Jednakże szersze wprowadzenie tych komponentów w skład mieszanek wymaga uaktualnienia informacji o zawartości białka, jego wartości biologicznej oraz wpływu ich stosowania w żywieniu zwierząt, gdyż dotychczasowe dane dotyczące odmian uprawianych przed kilkunastu lat.
Jednym z problemów, którym zajęto się w ramach programu było określenie faktycznych, granicznych udziałów nasion aktualnie uprawianych roślin strączkowych w dietach dla warchlaków i tuczników.
W jednym z doświadczeń naukowcy z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu określali jaki procent poekstrakcyjnej śruty sojowej można zastąpić nasionami łubinu wąskolistnego bez negatywnego wpływu na wyniki produkcyjne świń. Doświadczenie przeprowadzono na 60 osobnikach żywionych indywidualnie. Wyniki badań wskazały, iż świnie w okresie WARCHLAK gorzej wykorzystują mieszanki z wysokim udziałem łubinu wąskolistnego (tj. powyżej 20% śruty nasion w mieszance), dlatego dla młodszych zwierząt zaleca się zastąpienia do 60% PŚS w mieszance nasionami łubinu wąskolistnego. Natomiast w dietach dla tuczników gdzie dochodzi do kompensacji wzrostu (grower i finiszer) PŚS może być całkowicie zastąpiona nasionami łubinu wąskolistnego.
W ramach realizowanego programu badawczego wykonano także szereg doświadczeń na tucznikach w gospodarstwach drobnotowarowych. Do przygotowania mieszanek doświadczalnych wykorzystano koncentraty białkowe zawierające krajowe źródła białka – groch, łubin i poekstrakcyjną śrutę rzepakową, które zastosowano jako zamiennik poekstrakcyjnej śruty sojowej. Mieszanki przygotowano w oparciu o dobrej jakości pszenżyto, a w czasie doświadczenia kontrolowano spożycie paszy i masy ciała zwierząt oraz ich zdrowotność. Wyniki produkcyjne tuczników żywionych paszami opartymi na koncentratach zawierających KŹBR (groch, łubin, PŚR) wykazały, iż zwierzęta otrzymujące PŚS jako główne źródło białka miały nieco wyższe dzienne przyrosty masy ciała i pobierały więcej paszy i lepiej ją wykorzystywały. Jednakże mięso uzyskane od tuczników żywionych paszami opartymi na koncentratach zawierających KŹBR charakteryzowało się pożądanymi cechami organoleptycznymi i technologicznymi, a koszty surowcowe użytych pasz, jak i jednostkowe koszty produkcji pasz z koncentratów z udziałem KŹBR do doświadczeń były znacząco niższe niż z udziałem PŚS.
Jak dowodzą badania naukowców krajowe źródła białka mogą być z powodzeniem wykorzystywane, jako komponenty pasz dla zwierząt z gospodarstw ekologicznych oraz w chowie ekstensywnym. Ważne by w początkowym okresie wzrostu zwierzętom dostarczyć lepszej jakości paszy, gdyż nawet prawidłowe jej zbilansowanie nie poprawia wyników produkcyjnych. W okresie tuczu starszych zwierząt KŹBR mogą być z powodzeniem stosowane bez negatywnego wpływu na wyniki produkcyjne.
Dla portalu cenyrolnicze.pl:
Anita Zaworska,
Małgorzata Kasprowicz-Potocka,
Marcin Hejdysz
Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu