Według danych literaturowych większość Polaków na początku lat 90. XX wieku odżywiała się na bardzo niskim poziomie, w drugiej połowie XX wieku nasze nawyki żywieniowe poprawiły się i ta tendencja uległa nasileniu w XXI wieku. Na jakość żywności mają wpływ cechy organoleptyczne, smak, zapach, barwa, konsystencja i wygląd, a także wartość odżywcza, właściwości funkcjonalne i bezpieczeństwo zdrowotne. Jednym z trendów, który wpływa na zachowania konsumentów i uwidocznił się na przestrzeni ostatnich lat jest LOHAS (Lifestyles of Health and Sustainability), polega na odejściu od tzw. „zachłannej konsumpcji”, i promuje zdrowy styl odżywiania (ekokonsumpcja). Oprócz Lohasów (osób utożsamiających się z powyższym trendem) jest też grupa osób, która zwraca uwagę na etykiety i skład produktów ze względów zdrowotnych. Alergicy poszukują informacji o alergenach, z kolei osoba która walczy z nadwagą zwraca uwagę na jego wartość odżywczą.
W czasach, w których żywność jest wysoko przetworzona ważne jest aby konsument czytał i potrafił interpretować etykiety i zawarte w niej informację m.in. na temat wartości odżywczej produktu. Zakupy produktów mięsnych wydają się być prostą czynnością, jednak jeśli zależy nam na jakości produktu to oprócz aspektów organoleptycznych i dotyczących bezpieczeństwa (więcej na ten temat pisaliśmy tutaj - kliknij), przyda się umiejętność czytania etykiet.
Na co zwracać uwagę, a czego powinniśmy unikać?
Jakie informację muszą się koniecznie znaleźć na etykiecie ? Przede wszystkim nazwa produktu, skład produktu, termin przydatności do spożycia, producent, zawartość netto, warunki przechowywania, numer partii produkcyjnej i dodatkowe informacje (m.in. mieszanka gazu użyta do pakowania).
Graficzny motyw na opakowaniu produktu może nas zmylić, bardzo często konkurencyjne firmy mają zbliżone logo i grafikę. Nazwa produktu natomiast jest nie powtarzalna i bardzo często posiada informację o sposobie przetworzenia produktu – surowe, świeże, mrożone lub wędzone. W nazwie może zawierać się także informacja która całkowicie zmienia jakość, smak i rodzaj produktu - masło lub miks tłuszczowy lub ser i wyrób seropodobny (rys 1.)
Osoby z nadwrażliwością pokarmową muszą być szczególnie czujne, o ile alergeny są wyszczególnione na etykiecie, tak produkty wpływające na np. perystaltykę jelit już nie. Każdy producent ma obowiązek informowania konsumentów o zawartości poszczególnych alergenów w produkcie (Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011). Możemy zauważyć, że na etykiecie pojawia się informacja np. „ produkt może zawierać śladowe ilości .. „ jest to informacja dla konsumenta, że pomimo starań i zachowania ostrożności, producent nie może wykluczyć zanieczyszczeń produktu alergenami wymienionymi w powyższym rozporządzeniu.
Na każdym opakowaniu natomiast, powinien znaleźć się pełny wykaz składników produktów wykorzystanych do jego produkcji. Zgodnie z prawem wymienione są w porządku malejącym według wagi. Jedną z najważniejszych informacji, na którą powinniśmy zwracać największą uwagę podczas zakupu przetworzonych produktów mięsnych jest ilość potrzebna do wyprodukowania 100 gramów produktu. Dla przykładu, dobra wędlina powinna zawierać minimum 70% mięsa. Ponadto informacja ta powinna zostać uzupełniona o alergeny i informację dotyczące dodatkowych składników m.in. barwników, emulgatorów czy wzmacniaczach smaku.
Substancje dodatkowe oznaczone symbolem „E” są dodawane do żywności ze względów technologicznych, np. w celu poprawy smaku oraz aby wydłużyć trwałość produktu. Jednak co ważne symbol „E” potwierdza, że dany produkt spełnia kryteria bezpieczeństwa i nie zagraża zdrowiu konsumenta. Poza tymi „groźnymi” jak glutaminian sodu (E621), symbolami E oznaczane są znane substancje jak sól, karmel czy kwasek cytrynowy. Poza polepszaczami, w produktach mięsnych znajdują się także azotyny, które przekształcają się w rakotwórcze substancje, z kolei fosforany pogarszają wchłanianie wapnia (co jest szczególnie niebezpieczne dla dzieci). Czytanie etykiet powinno stać się naszym nawykiem, ponieważ soczysta szynka o złocistej skórce zawdzięcza swój wygląd ulepszaczom – przeciwutleniaczom (mięso nie szarzeje), stosuje się także dodatek gum roślinnych, które poprawiają trwałość produktów mięsnych. Warto zwrócić także uwagę na zawartość soli, białka i tłuszczu. Referencyjna Wartość Spożywcza (RWS) oznacza wartości spożycia poszczególnych składników w diecie, które według naukowców powinny być spożywane przez człowieka w ciągu doby (bez uwzględnienia masy, wieku, poziomu aktywności fizycznej). RWS podaje się w odniesieniu do jednej porcji produktu – aby uniknąć (zwłaszcza w przypadku produktów mięsnych) składników takich jak sód, sól czy cukier w nadmiarze. Na etykiecie pod nazwą „węglowodany” ukryte są wszystkie węglowodany w produkcie, natomiast pod nazwą „cukry” producent zawiera tylko cukry proste tj.: monosacharydy (glukozy, fruktozy, galaktozy) oraz disacharydy (laktozy, sacharozy, maltozy).
Nie powinno się także spożywać produktów po przekroczeniu ich terminu przydatności do spożycia, z przyczyn zdrowotnych. Termin „należy spożyć do..” oznacza maksymalny okres, w którym producent zapewnia, że produkt nie zaszkodzi konsumentowi.
Na etykietach producent często zawiera także informację o dodatkowych zaletach – niska zawartość sodu lub soli. Jednak niestety trzeba uważać na nieuczciwe praktyki producentów dotyczące informacji np. „produkt nie zawiera cholesterolu”- każdy produkt mięsny czy masło lub olej zawiera cholesterol.
Na etykiecie produktu mogą zawierać się dodatkowe informację, wyróżniające ten produkt od innych – certyfikaty jakości. Producent ma prawo do ubiegania się o taki znak, który potwierdza najwyższą jakość produktu. Certyfikowany znak rolnictwa ekologicznego potwierdza to, że jest to mięso pochodzące od zwierząt z ferm ekologicznych, na których nie stosuje się syntetycznych nawozów, pestycydów i regulatorów wzrostu (rys. 2).
Rys.2
Jest też grupa produktów, która pochodzi z określonego regionu lub kraju. Jakość tego produktu jest uwarunkowana klimatem, ludźmi i czynnikami naturalnymi, jak np. szynka Serrano lub wołowina Kobe.
Do wspomnianych oznaczeń jakości należą także: „Gwarantowana Tradycyjna Specjalność” (nadawany jest grupie produktów, które posiadają specyficzny charakter, ale muszą się wyróżniać na tle innych produktów), warto też zwrócić uwagę na certyfikat „Zrównoważonego Rybołówstwa” (ten znak jakości otrzymują produkty, których połowy prowadzone są w sposób zrównoważony – minimalizują wpływ działania na ekosystem morski) (rys 3.).
Rys.3
Ważnym dla konsumentów jest też certyfikat ASC (Aquaculture Stewardship Council) jest to znak jakości dotyczący ryb i owoców morza pochodzących z hodowli, która ogranicza negatywny wpływ na środowisko.
Rys. 4
Rys.5
W Polsce przyznawane są takie znaki jakości jak m.in: „Jakość Tradycja” (rys 5.), certyfikat zgodności mięsa z kryteriami Systemu Jakości Wieprzowiny (PQS, Pork Quality System), certyfikat Programu Jakości Mięsa (QMP, Quality Meat Program).
Rys. 6
Są też certyfikaty nadawane producentom, którzy zwracają uwagę na odpowiedni dobrostan zwierząt (co wpływa na jakość mięsa) oraz pozyskują produkty z ferm, które zwracają uwagę na ochronę środowiska naturalnego – te produkty oznaczone są symbolem QAFP są bezpieczne i charakteryzują się wysoką jakością. Do najbardziej popularnych i rozpoznawalnych znaków jakości należy „Produkt Polski” (rys.6) i jest on sygnałem dla konsumentów, że produkt wyprodukowany został z surowców wytworzonych na terenie Polski. Kolejnym znanym certyfikatem jest symbol „Poznaj Dobrą Żywność” jest to znak, że jakość produktu jest wysoka i stabilna.
Na etykietach powinniśmy znaleźć wszystkie interesujące nas szczegóły dotyczące kupowanego przez nas produktów. Jest to kilka wskazówek, ale dzięki nim łatwiej dokonamy lepszych dla nas wyborów.