Po raz pierwszy w historii przeszczepiono człowiekowi nerkę świni - która została wyhodowana z użyciem modyfikacji genetycznej. Pacjent jak dotąd czuje się dobrze. Być może już wkrótce pojawią się "farmy" narządów, co mogłoby uratować setki tysięcy ludzi.
Przełom w medycynie
Świńską nerkę przeszczepiono 62-letniemu pacjentowi w końcowym stadium niewydolności nerek, Richardowi Slaymanowi, w szpitalu w Stanach Zjednocznych. Narząd pochodził od miniaturowej odmiany świni, która została wyhodowana z użyciem modyfikacji genetycznych. Dokonano u niej aż 69 zmian w genomie. Pod względem anatomicznej budowy i funkcji nerka świni jest bardzo podobna do ludzkiej. Modyfikacje genetyczne są jednak konieczne, aby nerka nie została rozpoznana przez organizm człowieka jako „coś obcego” i zniszczona.
Reakcje odpornościowe skierowane wobec przeszczepionych narządów prowadzą do ich odrzucenia. To obecnie jeden z największych problemów, jeśli chodzi o transplantologię. Odrzucanie narządów może się zdarzyć nawet w przypadku przeszczepu między spokrewnionymi osobami – a tutaj mamy przypadek radykalny, bo narząd pochodzi od innego gatunku.
Duża część modyfikacji została przeprowadzona również w celu eliminacji wirusów występujących u świń, które potencjalnie mogą aktywować się w organizmie ludzi. Wygląda na to, że cel został osiągnięty i dzięki modyfikacjom genetycznym nerka świni została przyjęta przez organizm pacjenta. Zabieg wykonano 16 marca i jak dotąd Richard czuje się dobrze i wraca do zdrowia. Oczekuje, że wkrótce zostanie wypisany ze szpitala.
Zdaniem lekarzy jego nowa nerka powinna wytrzymać lata. Przyznali jednak również, że nadal jest wiele niewiadomych w kwestii przeszczepów zwierzęcych narządów. Tak czy siak mamy do czynienia z przełomem w medycynie. Naukowcy i lekarze mają nadzieję, że możliwe będą dalsze badania kliniczne z wykorzystaniem narządów pobranych od świń.
Ostatni ratunek dla 62 latka
Pacjent, który otrzymał narząd, przez wiele lat cierpiał na cukrzycę i nadciśnienie, co doprowadziło u niego do niewydolności nerek. Był objęty szpitalnym programem przeszczepów już od 11 lat. Wcześniej, w 2018 roku, otrzymał nerkę od ludzkiego dawcy, jednak już pięć lat później zaczęła wykazywać oznaki niewydolności. W 2023 roku znów konieczne były dializy. Jego stan bardzo się pogorszył.
Lekarz współpracujący z naukowcami zaproponował mu wtedy przeszczep świńskiej nerki. „Widziałem w tym nie tylko sposób na pomoc samemu sobie, ale także sposób na danie nadziei tysiącom ludzi, którzy potrzebują przeszczepu, aby przeżyć” – stwierdził pacjent, decydując się na eksperymentalny zabieg.
Doktor Tatsuo Kawai, chirurg, który przeprowadził operację i dyrektor Centrum Klinicznej Tolerancji Przeszczepów w Legorreta, powiedział, że nerka świni miała dokładnie taki sam rozmiar jak ludzka. „To była naprawdę najpiękniejsza nerka, jaką kiedykolwiek widziałam” – przyznał Kawai w czwartek podczas konferencji prasowej. Lekarz zrelacjonował że po połączeniu naczyń krwionośnych nerki z naczyniami pacjenta organ natychmiast „zaróżowił się” i zaczął wytwarzać mocz. 15-osoby zespół obecny na sali operacyjnej wybuchnął wtedy brawami.
Farmy narządów przyszłości
Obecnie zapotrzebowanie na narządy znacznie przewyższa ich dostępną liczbę. W samych Stanach Zjednoczonych każdego dnia umiera 17 osób w oczekiwaniu na narząd do przeszczepu, a nerki są organem, którego szczególnie brakuje. Według działającej w USA Sieci Pobierania i Transplantacji Narządów (Organ Procurement and Transplantation Network) w 2023 r. przeszczepiono około 27 000 nerek, podczas gdy liście oczekujących na ten narząd znajdowało się prawie 89 000 osób.
Ksenotransplantacje, a więc przeszczepy narządów zwierzęcych ludziom mogą rozwiązać ten problem. Być może w przyszłości narządy będzie można „hodować” w niemal nieograniczonej ilości, z wykorzystaniem trzody chlewnej. Docelowo mają być na tyle zgodne z organizmem człowieka, że zbędne okaże się przyjmowanie leków immunosupresyjnych, od których obecnie uzależnione są wszystkie osoby po przeszczepach.
Udana transplantacja świńskiej nerki żywemu pacjentowi to zdecydowanie przełom. Kilka prób przeszczepu nerek prowadzono wcześniej przy wykorzystaniu osób uznanych za zmarłe z powodu braku funkcji mózgu. Podobny eksperyment na zmarłym pacjencie wykonano niedawno również z użyciem wątroby pobranej od zmodyfikowanej świni – organ utrzymano przy życiu przez 10 dni.
Warto wspomnieć, że przeprowadzono również 2 przeszczepy serca świń ze zmodyfikowanymi genami żywym pacjentom. Osobom tym skończyły się inne możliwości leczenia. Narządy przeszczepiono zgodnie z zasadami, które pozwalają na stosowanie eksperymentalnych terapii dla osób w szczególnie tragicznej sytuacji. Niestety, obaj pacjenci zmarli kilka tygodni po otrzymaniu narządów. Modyfikacje przeprowadzone wtedy u świni okazały się niedostateczne.
Relacja z telewizji CBC News, ze zdjęciami z zabiegu przeszczepu świńskiej nerki:
Organizacje pro-zwierzęce już protestują
Międzynarodowa organizacja PETA (angl. People for the Ethical Treatment of Animals, Ludzie na rzecz Etycznego Traktowania Zwierząt) w niedawno opublikowanym oświadczeniu sprzeciwia się idei pozyskiwania narządów dla ludzi od zwierząt, podkreślając, że „świnie to nie farmy narządów dla ludzi”. PETA w swoim tekście odwołuje się do dawnych, nieudanych eksperymentów medycznych, a nie do obecnego stanu wiedzy:
„Zanim damy się ponieść temu medialnemu szumowi, warto przypomnieć sobie dziesięciolecia niepowodzeń, poczynając od skazanego na porażkę przeszczepu serca małego pawiana ludzkiemu niemowlęciu Baby Fae, i pamiętać, że żyjemy w epoce, w której postęp nie zależy od wykorzystania innych gatunków jako części zamiennych. Porządkowanie branży pozyskiwania narządów, w wyniku której rocznie marnuje się aż 28 000 narządów, oraz wprowadzenie przepisów dotyczących domniemanej zgody uratowałoby życie ludzi i zwierząt oraz ochroniłoby społeczeństwo przed niebezpiecznymi patogenami, które z łatwością mogą przeskakiwać z jednego gatunku na drugi.”
Źródła dostępne u autorki
