USD -
3.9363
EUR -
4.2685
GBP -
4.9790
DKK -
0.5721
Od tego roku wszelkiego rodzaju poplony, międzyplony i wsiewki będą przeżywały swój renesans, za sprawą nowego systemu przyznawania dopłat bezpośrednich. Nasiona i mieszanki najlepiej przygotować już teraz, aby od razu po żniwach przystąpić do siewu i nie tracić cennych dni na obowiązkowy okres ich utrzymania. W zależności od płodozmianu, przydatne będą różne gatunki roślin poplonowych.
Wysiewanie roślin poplonowych po zbiorze uprawy głównej zawsze przynosiło korzyści dla środowiska i gleb uprawnych. Ich utrzymanie, chociaż korzystne, to bywało niekiedy problematyczne dla części rolników. Największymi kłopotami z którymi się mierzono to niedobór czasu, który jest potrzebny do wytworzenia biomasy przez poplon. Przez wąskie płodozmianu trudno było wysiać kolejną roślinę główną w terminie, ponieważ nie minął jeszcze obowiązkowy okres, przez który dany międzyplon musiał rosnąć. Kolejnym powodem, dla którego plantatorzy niechętnie zasiewali międzyplony to przesuszanie gleby. Przy nasilających się niedoborach wody liczy się każda ilość wilgoci w glebie, niezbędnej do skiełkowania i wzrostu roślin uprawnych. Międzyplony rosnące w płodozmianie pomiędzy zbiorem jednej rośliny a zasiewem drugiej wyczerpywały drogocenną wilgoć, z której mogłaby korzystać uprawa następcza.
Aktualna forma przyznawania dopłat bezpośrednich wywiera presję na rolnikach, aby utrzymywali większą ilość międzyplonów, dla bioróżnorodności środowiska i zwiększania ilości materii organicznej w glebach. Część praktyk jest premiowana w ramach ekoschemtu rolnictwo węglowe „międzyplony ozime i wsiewki śródplonowe” a część pozwala obniżyć o jeden procent odsetek gruntów przeznaczonych na elementy nieprodukcyjne i ugory.
Fot.1. Utrzymywanie międzyplonów pomoże zmniejszyć wymaganą powierzchnię przeznaczanych na ugorowanie
Jakie gatunki do międzyplonów w ramach ekoschematu
Ekoschemat dotyczący zobowiązania utrzymania międzyplonu ozimego oprócz terminów ma bardzo elastyczne wymogi, które rolnik może swobodnie dopasować do własnego gospodarstwa. Najwcześniej pierwszego lipca a najpóźniej pierwszego października należy wysiać mieszankę składającą się z przynajmniej dwóch gatunków roślin i pozostawić na polu do 15 lutego. Dopuszcza się jednak jej zmulczowanie po 15 listopada. Dowolność gatunków użytej do skomponowania międzyplonu jest ogromna, może zawierać mieszankę zbóż, oleistych, pastewnych, bobowatych drobno i grubonasiennych oraz miododajnych. Ważne, aby mieszanka nie składała się wyłącznie z gatunków zbóż. Sprawa jest na tyle ułatwiona, że komponentem mieszanki mogą być samosiewy poprzedniej uprawy, po zbiorze której dosiejemy dodatkowy gatunek. Gatunki tworzące międzyplon ozimy nie muszą być ozime, a jedynie pozostawać w okresie zimowym jako okrywa zielona lub zmulczowana. Tak łagodne wytyczne sprawiają, że aby spełnić wymagania ekoschematu wystarczy np. po zbiorze pszenicy ozimej wysiać za pomocą rozsiewacza gorczycę, płytko uprawić i pozostawić do 15 lutego. Jest to najprostsza metoda na wywiązanie się z zadeklarowanej praktyki, ale można zrobić o wiele więcej dla swojej gleby i rośliny następczej, komponując bogatszą mieszankę. Odpowiedni dobór komponentów może dostarczyć do gleby dodatkowego azotu, odblokować uwsteczniony fosfor czy zredukować liczbę patogennych drobnoustrojów. Nie wszystkie gatunki będą jednak odpowiednie pod każdą roślinę uprawną za sprawą wspólnych chorób lub uciążliwego odchwaszczania.
Międzyplon ozimy pod buraki
Buraki cukrowe posiadają głęboki system korzeniowy, a jego budowanie może usprawnić głęboko zdrenowana gleba przez korzenie roślin poplonowych. Z tego powodu doskonałym komponentem mieszanki będzie rzodkiew płużna zwana także głęboko korzeniącą się. Będzie to lepszy wybór niż gorczyca, która ma dość słaby system korzeniowy. Niektóre odmian rzodkwi płużnej również są mątwikobójcze, co pozwoli ograniczyć liczebność tych groźnych dla buraka nicieni. Jako składnik międzyplonu pod buraki nie powinna się też znaleźć gryka. Jest to roślina szybko dojrzewająca i wydająca płodne nasiona, których samosiewy mogą być trudne do zwalczenia w uprawie buraka. Dobrymi parterami do mieszanki będą facelia i bobowate grubonasienne takie jak groch, bobik czy łubiny. Mogą one zgromadzić do 30 kilogramów azotu, z którego będą mogły korzystać burak podczas swojego rozwoju.
Fot.2. Rośliny bobowate są doskonałymi składnikami międzyplonów, mogącymi dostarczyć dodatkową ilość azotu.
Międzyplon ozimy pod kukurydzę
Kukurydza ma najmniej nieodpowiednich roślin, po których może rosnąć, a dobór mieszanki międzyplonowej powinien zależeć od efektów jakie chcemy uzyskać. Jeżeli zależy nam na dodatkowej ilości azotu, z którego kukurydza będzie mogła skorzystać, to duży udział międzyplonu powinny stanowić gatunki bobowate takie jak groch, bobik, łubiny, koniczyny, lub esparceta. Dobrym partnerem będzie gryka, która korzysta z fosforu niedostępnego dla większości roślin, a po obumarciu i mineralizacji resztek kolejne rośliny korzystają już z łatwiej dostępnych form tego składnika. W mieszance przed kukurydzą bardzo dobrze sprawdzi się też gorczyca lub facelia, które tworzą sporą ilość biomasy – tak ważnej w późniejszej retencji wody w glebie. Do budowania międzyplonów będą przydatne także inne gatunki takie jak ramtil, krokosz, len czy aksamitki, zwiększając tym samym różnorodność i niosące korzyści.
Zazielenienie nieobowiązkowe, ale może pomóc
Międzyplony ozime wykorzystuje się do wzbogacania gleby przed rośliną jarą, a międzyplony ścierniskowe pozwalają na zwiększenie bioróżnorodności przed zasiewami ozimymi. Zwykle przyorywane je także jesienią, pod rośliny jare, ale obecnie przez obowiązek utrzymywania okrywy gleby przez zimę, ten zabieg będzie mniej powszechny. Rośliny rosnące w międzyplonach ścierniskowych muszą odznaczać się szybkim wzrostem i gromadzeniem biomasy. Dodatkowo, przeznaczenie 4% posiadanych gruntów ornych pod międzyplony ścierniskowe lub uprawy wiążące azot bez ŚOR, pozwala zmniejszyć powierzchnię gruntów ugorowanych o 1% powierzchni. Tym samym zniknęło pojęcia EFA i zazielenienia, które towarzyszyły nam w poprzednich programach dopłat. Teraz wysiew poplonów może spełnić nam wymóg stosowania okrywy gleby na zimę lub obniżyć odsetek gruntów ugorowanych. To także przede wszystkim możliwość wzbogacenia gleby w substancję organiczną – tak ważną w gospodarstwach bez produkcji zwierzęcej. Jedynymi wymogami co do utrzymywania międzyplonów ścierniskowych to minimum dwugatunkowy skład i wysiew od pierwszego lipca do 20 sierpnia i utrzymywanie przez 8 tygodni od momentu wysiewu. Dobór gatunków należy do rolnika i to od niego samego zależy czy chce jedynie spełnić obowiązek, czy przy okazji poprawić warunki rozwoju roślin. 8 tygodni, to niewiele czasu i korzyści płynące z tego rodzaju międzyplonu nie będą tak spektakularne jak w przypadku międzyplonów ozimych. Ten czas może być zbyt krótki, aby wysiane rośliny bobowate zdążyły zasymilować azot, ale z pewnością zgromadzą sporą ilość biomasy, stanowiącej rezerwuar łatwo dostępnych składników. Mieszanka poplonowa pod późno siane zboża ozime, nie powinna zawierać innych gatunków zbóż z powodów możliwych problemów z odchwaszczaniem i rozwojem chorób. Dobrze się sprawdzą komponenty w postaci gorczycy, gryki, rzodkwi, bobowatych a także facelii. Udział komponentów międzyplonu powinien stanowić procentową część czystej normy wysiewu, w zależności od ilości gatunków w mieszaninie. Dlatego przy dwugatunkowej mieszance będzie to po 50% normy wysiewu każdej z roślin, w przy trzy gatunkowym poplonie po ok 33% udziału na każdą roślinę.
Fot.3 Odpowiedni dobór gatunków do poplonu polepszy warunki rozwoju rośliny następczej.
Poplony potrzebują wody
Niezależnie od tego, ile dobrego dla gleby i środowiska robią międzyplony, to ich największą wadą jest zużywanie zapasów wody w glebie. Ma to szczególne znaczenie w przypadku międzyplonów ścierniskowych, gdzie w krótkim czasie rośnie po sobie wiele upraw. Niedługo po zniszczeniu poplonu ścierniskowego zasiewana jest roślina ozima, która w niesprzyjających warunkach meteorologicznych może mieć problem z równymi wschodami z powodu niedoboru wilgoci w glebie. Należy pamiętać, że im większa budowana biomasa przez poplony, tym więcej wody zużywają do jej wyprodukowania.
Międzyplony przerwą monokulturę
Zastosowanie międzyplonów pozwoli wybrnąć producentom mleka z trudnej sytuacji, którą może dla nich stanowić zmianowanie upraw. W takich gospodarstwach często się zdarza, że kukurydza z przeznaczeniem na kiszonkę przypada wiele lat z rzędu na tym samym stanowisku. W obecnym systemie dopłat bezpośrednich dana uprawa nie może występować na danej działce dłużej niż trzy lata z rzędu. Na szczęście, to odliczanie przerywa zasiew międzyplonu ozimego, po którym znów można zasiać kukurydzę, bez konsekwencji zmniejszenia płatności bezpośrednich.
