USD -
4.0245
EUR -
4.3225
GBP -
5.0414
DKK -
0.5796
Pasożyty występują powszechnie u dorosłego bydła mięsnego i mlecznego – również w systemach bez dostępu do pastwisk. W podstępny sposób powodują straty ekonomicznie. Bez wyraźnych objawów pogarszają przyrosty masy ciała i obniżają wydajność mleczną.
Pasożyt zawsze pogarsza wyniki produkcyjne
Pasożyty żołądkowo-jelitowe, takie jak nicienie, tasiemce i przywry, to problem często lekceważony w komercyjnej hodowli bydła – zwłaszcza, jeśli zwierzęta są utrzymywane bez dostępu do pastwisk. W praktyce zwalczaniem robaków najbardziej zainteresowani są hodowcy bydła mięsnego w chowie ekstensywnym. Okazuje się jednak, że pasożyty są obecne również w systemach, w których bydło całorocznie utrzymywane jest w budynkach.
Robaki żołądkowo-jelitowe pozostają „ukrytym” i „podstępnym” problemem, również dlatego, że w większości przypadków u dorosłego bydła nie zobaczymy wyraźnych objawów choroby, takich jak biegunka. Symptomy zarażenia pasożytami występują zazwyczaj u osobników bardzo młodych lub z osłabioną odpornością. Wynika to z faktu, że pasożyt stara się żyć w kompromisie ze swoim żywicielem – i nie chce go zabić. Gospodarz – zarażone zwierzę– dostarcza pasożytowi pokarm oraz miejsce do życia i rozrodu.
Aby przetrwać, na drodze ewolucji zwierzęta uodporniły się w dużym stopniu na pasożyty. Niestety, nigdy nie są one zupełnie obojętne dla organizmu – i mogą powodować znaczące szkody ekonomiczne. Zarażone robakami bydło może sprawiać wrażenie zupełnie zdrowego, ale nie jest w stanie ujawnić swojego pełnego potencjału genetycznego i wykorzystać oferowanych mu warunków i żywienia. Pasożyt „podkrada” bowiem substancje odżywcze od gospodarza – żywiąc się jego krwią, lub pobierając substancje z układu pokarmowego. W efekcie zwierzę ma gorsze przyrosty masy ciała i niższą wydajność mleczną. Mówiąc krótko – gdyby nie robaki, przynosiłoby wyższe dochody.
Problem nie tylko na pastwiskach
Badania naukowe pokazują, że na tych samych obszarach geograficznych częstość występowania pasożytów u zwierząt w gospodarstwach ekologicznych może być podobna lub nawet niższa niż w gospodarstwach konwencjonalnych, bez dostępu do pastwisk.
Dochodzenie w tym temacie przeprowadzono m.in. we Włoszech. Naukowcy zbadali stopień obciążenia pasożytami u krów mlecznych na 5 certyfikowanych gospodarstwach ekologicznych i 5 gospodarstwach konwencjonalnych, bez dostępu do pastwisk. Z każdego stada wybrali po 30 krów w okresie laktacji do przeprowadzenia oceny. U krów z chowu konwencjonalnego i ekologicznego odnotowano bardzo podobny stopień obciążenia pasożytami: kokcydiami oraz nicieniami. Przynajmniej jednego pasożyta wykryto u 10,7% krów z ferm ekologicznych i 8% krów z ferm konwencjonalnych. Więcej na ten temat: Pasożyty bydła: czy częstszym problemem w chowie ekologicznym?
W innych badaniach, przeprowadzonych w Hiszpanii, sprawdzono jak często dochodzi do zarażenia pasożytami u bydła mlecznego w gospodarstwach ekologicznych. W tym celu pobrano próbki mleka i kału od 443 krów mlecznych wypasanych na łąkach w północnej Hiszpanii. Wyniki te porównano z informacjami o występowaniu pasożytów u bydła chowanego konwencjonalnie, bez dostępu do pastwisk. Okazało się, u bydła z gospodarstw ekologicznych regularnie wykrywa się motylicę wątrobową – na podobnym poziomie (13% zwierząt w stadzie), co w gospodarstwach konwencjonalnych (16% zwierząt w stadzie) z tego samego regionu.
Również w Niemczech stwierdzono, że przywry wątrobowe, a także przywry żwaczowe, występują z podobną częstością u bydła z gospodarstw ekologicznych oraz z gospodarstw bez dostępu do pastwisk. Więcej na ten temat tutaj: Przywry żwaczowe i wątrobowe: jak częste u bydła w Niemczech?
Pozostaje pytanie, skąd pasożyty biorą się w budynkach inwentarskich? Okazuje się, że źródłem robaków dla zwierząt mogą być m.in.:
- świeża trawa
- świeże siano z trawy z zanieczyszczonych pól
- niewłaściwie przygotowane sianokiszonki
- nowe, zarażone zwierzęta wprowadzane do gospodarstwa
Należy zwrócić uwagę na to, że oocysty, larwy i formy przetrwalnikowe wielu pasożytów mogą utrzymywać się tygodniami, miesiącami, a nawet latami w środowisku obory, prowadząc do kolejnych zarażeń.
Larwa nicienia Cooperia oncofhora.
Źródło: By Concophora - Own work / CC BY-SA 4.0 / Wikimedia Commons
Nicienie: kradną substancje i manipulują hormonami
Nicienie żołądkowo-jelitowe to niewielkie, obłe, smukłe robaki, które mogą zasiedlać różne części układu pokarmowego bydła. Na obszarze Unii Europejskiej najczęstszym problemem są nicienie z gatunku Ostertagia ostertagi, która zaraża żołądek bydła, oraz Cooperia oncofhora, która zasiedla jelito cienkie. Zwierzęta zarażają się nicieniami, zjadając trawę/paszę zawierającą larwy, które następnie rozwijają się w ścianie trawieńca lub jelita cienkiego. Dorosłe pasożyty żywią się krwią swojego gospodarza. Po około 3 tygodniach od zarażenia nicienie zaczynają się rozmnażać i składać jaja, które bydło wydala wraz z kałem, tym samym rozsiewając je w środowisku.
Zarażenie nicieniami jest szczególnie szkodliwe dla cieląt, u których mogą one wywołać wodnistą biegunkę, odwodnienie, spadek apetytu, pogorszenie przyrostów masy ciała i widoczną utratę kondycji. Zwłaszcza u cieląt w pierwszym sezonie wypasu, gdy pastwiska są silnie zanieczyszczone larwami, pojawić mogą się poważne objawy ze strony żołądka i jelit, spowodowane mieszaną infestacją Ostertagia i Cooperia.
Największe szkody ekonomiczne powodować mogą jednak podkliniczne, ukryte infekcje u dorosłego bydła. Larwy pasożytów uszkadzają błonę śluzową trawieńca i/lub jelit, przez co znacznie pogarszają trawienie i przyswajanie pokarmu. Poza tym pasożyty kradną substancje odżywcze od zwierzęcia, przez co obniżają ich wyniki produkcyjne. Stwierdzono, że nicienie manipulują również hormonami bydła – nicienie mogą obniżać wydzielanie gastryny, hormonu odpowiedzialnego za apetyt, przez co obniżają spożycie paszy.
Natomiast infestacje pasożytem Ostertagia powiązano ze zmniejszeniem stężenia we krwi hormonów odpowiedzialnych za produkcję mleka: prolaktyny, hormonu wzrostu (GH) typu I, insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-I). Potwierdzono, że nicienie Ostertagia mogą powodować znaczny spadek produkcji mleka w silnie porażonych stadach. W badaniach eksperymentalnych stwierdzono, że zarażone krowy produkowały nawet do 15% mniej mleka niż krowy nie zaatakowane pasożytem.
Nicienie, przez obniżanie pobrania paszy, pogarszanie jej wykorzystania i podbieranie substancji odżywczych, mają bardzo negatywny wpływ również na bydło opasowe. Z badań wynika, że bydło mięsne, które jest regularnie odrobaczane, może mieć nawet o 30-48 kg wyższą masę ciała pod koniec tuczu w porównaniu do bydła, które nie jest odrobaczane.
Motylica wątrobowa.
Źródło: Alan R Walker / CC BY-SA 3.0 / Wikimedia Commons
Motylica wątrobowa – wciąż stanowi problem
Obok nicieni, spore straty produkcyjne mogą być skutkiem zarażenia przywrą - motylicą wątrobową. To pasożyt, którego dorosła forma zasiedla drogi żółciowe w wątrobie przeżuwacza (a sporadycznie – również człowieka). Składa jaja, które przechodzą przez przewód pokarmowy i są wydalane na zewnątrz wraz z kałem. Z jaj wykluwają się larwy, które, aby przeżyć, muszą wejść do organizmu wodnych ślimaków. Dlatego pasożyt najczęściej występuje w podmokłych regionach. W ciele ślimaka pasożyt przechodzi kolejne formy rozwojowe, aż zostaje przez niego wydalony w formie, która może zarazić dorosłe bydło – przez zjedzenie zanieczyszczonej roślinności lub spożycie skażonej wody.
U bydła motylica zazwyczaj powoduje podkliniczną chorobę, bez wyraźnych objawów. W jej przebiegu obserwujemy zmniejszenie wydajności paszy, przyrostów masy ciała, a także płodności u zwierząt (opóźnienie dojrzewania i wydłużenie odstępu między wycieleniami), a także pogorszenie produkcji mlecznej. W badaniach brytyjskich stwierdzono, że bydło mięsne zarażone motylicą średnio potrzebuje 10 dodatkowych dni opasu, aby osiągnąć odpowiednią masę rynkową. W analizach przeprowadzonych w Szkocji na 160 fermach stwierdzono natomiast, że przywry wątrobowe zmniejszają rentowność hodowli bydła mięsnego o średnio 6%. Warto dodać, że motylica powoduje znaczne uszkodzenia wątroby, co skutkuje odrzucaniem tego narządu w ubojniach.
Zdjęcie we wstępie: wewnętrzna ściana trawieńca silnie zaatakowanego przez nicienie Ostertagia ostertagi. Źródło: Wellcome Collection / CC BY-SA 4.0 / Wikimedia Commons
Źródła dostępne u autorki
