USD -
3.8489
EUR -
4.2790
GBP -
5.0678
DKK -
0.5734
W literaturze przedmiotu można spotkać zróżnicowane opinie na temat oceny poziomu świadomości ekologicznej Polaków. Jedni autorzy podają, że świadomość ekologiczna rośnie (maleje grupa osób reprezentujących postawę tzw. ekologicznej obojętności oraz wzrasta liczba osób ekologicznie zaangażowanych), inni uważają, że poziom świadomości ekologicznej jest niski, przy czym dotyczy to nie tylko zwykłych ludzi czy przedsiębiorców, lecz także – co bardzo ważne – decydentów, stąd np. wysoka energochłonność gospodarki, która w dużej mierze jest oparta na paliwach kopalnych.
Celem badań przeprowadzonych przez zespół złożony z badaczy Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu i Uniwersytetu Pomorskiego w Słupsku było poznanie postaw i poglądów społeczeństwa polskiego na ochronę środowiska przyrodniczego oraz zdefiniowanie problemów z tym związanych, zwłaszcza na poziomie mikro, czyli takim, w którym ludzie żyją i działają na co dzień (ich środowisko lokalne). Badanie przeprowadzono przy użyciu opracowanego kwestionariusza ankiety, a zbieranie danych odbyło się w panelu konsumenckim za pośrednictwem platformy SurvGo udostępnionej przez firmę BioStat Sp. z o.o. Uczestnikami badania było 500 mieszkańców Polski. Badanie miało charakter anonimowy oraz dobrowolny.
Respondentów poproszono o opinię na temat aktualnego stanu środowiska naturalnego w miejscu ich zamieszkania (rys.1). Z tej swoistej diagnozy stanu wynika, że niemal połowa badanych Polaków dostrzega liczne problemy, które należałoby jak najszybciej rozwiązać (41% wskazań), a przy tym uważa, że dotychczas podejmowane działania związane z poprawą stanu środowiska naturalnego, a zwłaszcza ich skutki są zbyt wolne, a przez to niewystarczające (40% wskazań). Badani zauważają ponadto, że stan środowiska naturalnego wymaga natychmiastowych działań, zwłaszcza oddolnych, ale też takich, które zintegrowane będą z działaniami władz lokalnych, regionalnych, a nawet centralnych (31,8%). Jednocześnie niemal 30% badanych uważa, że stan środowiska naturalnego w ich miejscu zamieszkania jest dobry i nie wymaga interwencji lub problem ten ich w ogóle nie interesuje.
Rys. 1. Ocena aktualnego stanu lokalnego środowiska naturalnego
Analizowano także reakcję badanych na nielegalne działania dotyczące dewastacji środowiska, takie jak np. nielegalnie wysypiska śmieci w lesie i na łąkach, odprowadzanie ścieków do wód gruntownych poza siecią kanalizacyjną i oczyszczalniami, spalanie śmieci, składowanie niebezpiecznych odpadów itp. (rys.2). Kwestie te, mino lat podejmowania działań środowiskowych, akcji typu sprzątanie świata czy wprowadzenia obowiązku selektywnej zbiórki odpadów wciąż stanowią ogromny problem, zwłaszcza na poziomie lokalnym. W dalszej części badania zadano pytanie o znane i niezbędne z punktu widzenia potrzeb lokalnych działania z zakresu ochrony środowiska w miejscu zamieszkania (rys. 3).
Rys. 2. Reakcja na nielegalne działania związane z przyrodą
Rys. 3. Działania niezbędne z zakresu ochrony środowiska przyrodniczego w miejscu zamieszkania
Wśród najbardziej znanych i pilnych w realizacji znalazły się zwiększenie dbałości o tereny zielone (ponad 55% wskazań) oraz promowanie odnawialnych źródeł energii (41,8%). Na dalszych miejscach wymieniano takie działania jak ograniczanie odpadów (37,4% odpowiedzi), zwiększanie stopnia upcyklingu i recyklingu (30,8%), czy zwiększenie liczby działań edukacyjnych z zakresu ochrony środowiska (23,4%). Wśród wymienianych działań znalazły się także modyfikowanie i egzekwowanie przepisów związanych z ochroną środowiska oraz rosnąca potrzeba ochrony i gromadzenia wody.
Wskazania te pozostały w pewnym związku z zadeklarowanymi przez respondentów działaniami podejmowanymi przez nich indywidualnie na rzecz ochrony środowiska. Wśród nich dominującą aktywnością było segregowanie śmieci (ponad 80% wskazań), oszczędzanie energii (niemal 70%) czy stopniowe wdrażanie się w postawy typu Zero Waste (36,2%). Wśród mniej popularnych aktywności znalazły się m.in. zbieranie wody deszczowej i działania na rzecz tzw. małej retencji (13,8%), a także zwiększenie korzystania ze zbiorowych usług transportowych, czy rezygnacja z opakowań trudno degradowalnych.
Kolejną kwestią poruszoną w badaniu było poznanie poziomu zaangażowania w proces ochrony środowiska naturalnego. W tym celu poproszono badanych o określenie przyszłego poziomu własnego zaangażowania na rzecz ochrony środowiska w miejscu zamieszkania. Na tak postawione pytanie zdecydowana większość respondentów odpowiedziała tak (74.0%), tj. wyraziła przekonanie, iż w przyszłości nadal będzie kontynuować takie działania, lub podejmie nowe. Natomiast 23.4% respondentów nie wie jeszcze, czy podejmie takie działania, co uzależnia przyszłą, nieznaną jeszcze sytuacją.
Ostatnią kwestią poruszaną w omawianych badaniach było poznanie pobudek dla których respondenci podejmują działania prośrodowiskowe. Wyniki badań jednoznacznie wskazują, że wiodącą przesłanką jest myśl o zachowaniu środowiska dla swoich dzieciach i kolejnych pokoleniach (64.2%), chociaż 27.6% respondentów działając robi to z myślą o sobie i współmieszkańcach. Natomiast jeden osoba na trzynaście (8.2%) nie podejmuje w ogóle takich działań. Konstatując warto podkreślić, że otrzymane wyniki wskazują na zrozumienie wśród badanych idei i zasad zrównoważonego rozwoju, a przynajmniej nierozerwalności koegzystencji człowieka i środowiska przyrodniczego.
Wyniki badań dostarczają pewnych implikacji teoretycznych i praktycznych:
1. Polacy są świadomi problemów związanych z ochroną środowiska w swoim miejscu zamieszkania o czym świadczy m.in. podejmowanie inicjatyw oddolnych, które, należy jednak wspierać i integrować z działaniami władz lokalnych, regionalnych, a nawet władze centralne.
2. W opinii respondentów współpraca w zakresie ochrony środowiska najlepiej przebiega na poziomie lokalnym, czyli przy zaangażowaniu współobywateli i władz lokalnych.
3. Respondenci podkreślają ponadto, że istotne jest ograniczanie wytwarzania odpadów, w szczególności podejmowanie inicjatyw na rzecz segregacji odpadów, oszczędzania energii, zwiększania dbałości o środowisko terenów zielonych, promowania odnawialnych źródeł energii i praktycznego wdrażania zasady Zero Waste.
4. Głównym motywem podejmowania działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego jest chęć respondentów i przekonanie o konieczności ochrony środowiska dla przyszłych pokoleń. Co ciekawe, wyniki badań pokazują, że problemy te są bardziej istotne w przypadku mężczyzn niż kobiet.
Szerzej w: Kozera-Kowalska, M.; Jęczmyk, A.; Piekutowska, M.; Uglis, J.; Niedbała, G. Challenges and Problems of Nature Conservation: A Case Study from Poland. Sustainability 2024, 16, 5572. https://doi.org/10.3390/su16135572
