USD -
4.0375
EUR -
4.3286
GBP -
5.0988
DKK -
0.5804
W ciągu ostatnich dekad środowisko naturalne przeszło głębokie przemiany, ukształtowane przez stale rosnącą populację ludzką oraz różne strategie i decyzje społeczne wdrażane w odpowiedzi na ten wzrost. Krajobrazy, które niegdyś charakteryzowały się bogactwem ekologicznym gatunków dzikiej przyrody, zostały zmienione przez działalność człowieka. Wśród tych krajobrazów szczególnie dotknięte są krajobrazy rolnicze, które ulegają przekształceniom w kierunku bardziej intensywnych praktyk rolniczych, dominacji monokultur oraz zwiększenia powierzchni uprawnych kosztem naturalnych terenów.
Niestety, intensyfikacja rolnictwa wiąże się z poważnymi kosztami środowiskowymi, w tym ze spadkiem bioróżnorodności. W szczególności ptaki polne doświadczyły dramatycznego spadku liczebności na całym świecie w ciągu ostatnich kilku lat. Dotyczy to m.in. kilku gatunków sów. Jednym z nich jest płomykówka (Tyto alba), szczególnie dotknięta zmianami w użytkowaniu ziemi. Ten nocny drapieżnik żyje w krajobrazach rolniczych, polując na małe ssaki i gniazdując w stodołach oraz budynkach. Płomykówki mają złożone wymagania siedliskowe wykorzystując tereny rolnicze do polowań, obszary zurbanizowane do gniazdowania. Zainteresowanie problemami płomykówki, poza kryteriami estetycznymi, mają także charakter praktyczny, bowiem sowy te mogą przyczyniać się do naturalnej kontroli szkodników na polach uprawnych, ograniczając populacje małych ssaków powodujące znaczne szkody w uprawach. Powstało zatem pytanie – jak wspomagać ochronę tego gatunku sowy?
Skrzynki lęgowe jako narzędzie ochrony
Jednym z kluczowych narzędzi ochrony płomykówki są skrzynki lęgowe. Bardzo ciekawych wniosków dostarcza niedawno opublikowana praca przez zespół badający płomykówkę na terenie Szwajcarii. Od lat 90. XX wieku naukowcy z Uniwersytetu w Lozannie, we współpracy ze Szwajcarskim Instytutem Ornitologicznym, zainstalowali prawie 400 skrzynek lęgowych na terenach gospodarstw rolniczych w tym pięknym górzystym kraju. Analiza danych zgromadzonych od początku tego projektu do dziś (30 lat, to naprawdę nieczęste zjawisko w badaniach ornitologicznych) pozwala na ocenę wpływu zmian użytkowania ziemi na sukces lęgowy płomykówki. Czyli powieszono skrzynki lęgowe jako podstawowe miejsca rozrodu, zapewniając sowom schronienie, a jednocześnie obserwowano co się dzieje ze środowiskiem wokół takich miejsc. Nie zaskakuje podstawowy uzyskany wynik: krajobraz rolniczy ma kluczowe znaczenie dla sukcesu lęgowego płomykówki. Większa liczba pól rolnych wokół skrzynek lęgowych sprzyjała większemu sukcesowi lęgowemu, co może być przypisane bardziej zróżnicowanym i heterogenicznym krajobrazom z większą dostępnością ofiar. Wprowadzenie praktyk rolniczych promujących zróżnicowanie krajobrazu, takich jak utrzymanie lub zwiększenie liczby mniejszych pól, może pomóc w ochronie populacji płomykówki.
Sukces lęgowy płomykówki jest również zależny od charakterystyki budki lęgowej oraz gęstości okolicznych miejsc lęgowych. Większa wysokość zawieszenia oraz orientacja na północ sprzyjały większym lęgom. Jednakże większe zagęszczenie wokół miejsc lęgowych miało negatywny wpływ na wielkość lęgu i proporcję zajmowanych miejsc lęgowych. Jest to związane z większą konkurencją o zasoby pokarmowe przez mieszkające koło siebie pary.
Czy w Polsce możemy się czegoś nauczyć z tych badań?
Badania przeprowadzone w Szwajcarii dostarczają cennych wskazówek, które mogą być zastosowane także w Polsce:
- Promowanie zróżnicowanego krajobrazu rolniczego. Różnorodność pól uprawnych sprzyja sukcesowi lęgowemu płomykówki. W Polsce, gdzie intensyfikacja rolnictwa również jest powszechna, warto promować praktyki rolnicze wspierające różnorodność krajobrazu.
- Instalacja skrzynek lęgowych. Skrzynki lęgowe mogą znacząco wspierać populacje płomykówki, szczególnie w rejonach o ograniczonej liczbie naturalnych miejsc gniazdowania. Ważne jest jednak, aby skrzynki były odpowiednio umiejscowione i zorientowane.
- Adaptacja do warunków lokalnych. Płomykówki wykazują zdolność adaptacji do różnych warunków, co sugeruje, że mogą również dobrze radzić sobie w polskich krajobrazach rolniczych i miejskich. Kluczowe jest monitorowanie lokalnych populacji i dostosowywanie działań ochronnych do specyficznych potrzeb i warunków.
- Edukacja i współpraca z rolnikami. Współpraca z lokalnymi rolnikami jest kluczowa dla sukcesu programów ochrony płomykówki. Edukacja na temat korzyści z obecności płomykówek, takich jak naturalna kontrola szkodników, może zachęcić rolników do wspierania działań ochronnych.
- Monitorowanie i badania: Kontynuowanie monitorowania populacji płomykówki oraz badania wpływu różnych czynników środowiskowych na ich sukces lęgowy są niezbędne dla długoterminowej ochrony tego gatunku.
Wg: Milliet, E., Schalcher, K., Grangier-Bijou, A., Almasi, B., Butera, F., & Roulin, A. (2024). The effects of land use changes on site occupancy and breeding success of the barn owl (Tyto alba) from 1993 to 2020. Global Ecology and Conservation, e02988.
