USD -
3.8300
EUR -
4.2668
GBP -
5.1237
DKK -
0.5722
W ostatnich latach w sektorze mleczarskim na dobre zapanował trend na dążenie do maksymalnego zwiększania wydajności mlecznej krów. Jednak wydajne zwierzęta potrzebują większych nakładów: intensywne systemy chowu znacznie podniosły koszty produkcji mleka. Bilans strat i zysków może okazać się ujemny, gdy dodamy do tego krótkie wykorzystanie produkcyjne zwierząt w intensywnych gospodarstwach oraz wyższe koszty opieki weterynaryjnej dla wysokowydajnych krów.
Dążenie do maksimum: jakim kosztem?
W ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci hodowla krów mlecznych w Europie i Ameryce Północnej skupiała się głównie na maksymalizacji wydajności mlecznej. Skutkiem tego jest borykanie się u krów z wieloma problemami zdrowotnymi oraz bardzo krótkie ich wykorzystanie produkcyjne.
Okazuje się, że intensyfikacja produkcji oznaczająca krótsze życie zwierząt i słabszą ich zdrowotność jest wątpliwa nie tylko ze względu na kwestie dobrostanu czy zrównoważonego rozwoju, ale również z ekonomicznego punktu widzenia.
W niedawno opublikowanej analizie ekonomicznej naukowcy stwierdzili, że zbyt wczesne brakowanie krów mlecznych, zdarzające się w gospodarstwach mlecznych o intensywnej produkcji, w ostatecznym rozrachunku może przynosić więcej finansowej szkody niż pożytku.
Chociaż należy podejść z pewnym dystansem do tych wniosków – ostateczny bilans strat i zysków jest z pewnością inny dla każdego gospodarstwa – warto się im przyjrzeć, ponieważ przedstawiają ciekawe spojrzenie na obecne trendy w produkcji mleka.
Intensywna produkcja: czy taka korzystna?
Zdaniem badaczy intensywne systemy wcale nie są najlepszym rozwiązaniem w branży mleczarskiej i sprawiają, że traci ona przez nie swoje największe atuty: niskie koszty produkcji i potencjał do bycia bardzo zrównoważonym sektorem rolnictwa.
Bardziej tradycyjne systemy utrzymania krów mlecznych, zwłaszcza w których stosuje się przynajmniej przez część roku wypas, połączone z wydłużeniem okresu produkcyjnego zwierząt, zapewniają niższe koszty produkcji mleka niż systemy intesywne. Bonusem pastwiskowego utrzymania krów jest wysoki dobrostan zwierząt.
Wyższa wydajność mleczna krów niekonieczne oznacza wyższe zyski gospodarstwa mlecznego. W praktyce może się okazać, że im większa jest wydajność mleczna zwierząt, tym wyższe są nakłady finansowe na produkcję mleka.
Może to wynikać zwłaszcza z potrzeby inwestowania w wysokiej jakości paszę treściwą dla zwierząt i wzrost jej dziennego spożycia na zwierzę wraz ze wzrostem jego wydajności.
Intensyfikacja produkcji mleka ekonomicznie opłaca się tylko do pewnego stopnia. Po jego przekroczeniu dalszy wzrost wydajności mlecznej krów wiąże się już ze zbyt dużymi kosztami. Badacze za optymalną wartość wydajności mlecznej krów uważają 4 do 4,5 tys kg mleka/krowę rocznie.
Zyski zwiększone przez redukcję kosztów
Naukowcy sugerują, że niektórzy producenci mleka mogą wpadać w pułapkę dążenia do większych zysków poprzez inwestowanie w stronę maksymalizacji wydajności mlecznej zwierząt w stadzie.
Na niektórych gospodarstwach okres produkcyjny krów mlecznych trwa zaledwie 2 lub 3 laktacje. Wiąże się to z koniecznością ciągłego brakowania zwierząt i zastępowania ich zakupionymi nowymi sztukami, co pochłania znaczne nakłady finansowe.
Badacze przekonują, że o wiele lepszym pomysłem może być prowadzenie prac w kierunku wydłużenia okresu wykorzystania poszczególnych krów i pozyskiwanie zwierząt remontowych od wyselekcjonowanych osobników z własnego gospodarstwa.
Naukowcy przywołują praktyczne przykłady z całego świata. Na izraelskich fermach mlecznych krowy dożywają nawet 20 lat, przez cały ten okres produkując mleko.
W Nowej Zelandii średnia liczba laktacji krów wynosi od 4 do 11, przy zachowaniu w tym okresie średniej wydajności mlecznej na poziomie 4 tys litrów rocznie. Maksymą rolników z Nowej Zelandii jest podobno powiedzenie „Nie udało się jeszcze zwiększyć zysków poprzez komplikowanie zabawy, jedyny sposób polega na obniżeniu kosztów”.
Wśród producentów mleka z wymienionych państw panuje powszechna opinia, że wydłużenie okresu produkcyjnego krów jest najważniejszym czynnikiem pozwalającym na poprawę efektywności i konkurencyjności sektora mleczarskiego.
Bardziej wydajne, bardziej wymagające
Być może zmiana myślenia potrzebna jest w całym sektorze mleczarskim, również jeśli chodzi o prace hodowlane nad współczesnymi rasami bydła. Liczne prace naukowe i lata praktyki hodowców pokazują, że wzrost wydajności mlecznej krów ma poważne koszty zdrowotne.
Wyższą wydajność mleczną krów powiązano przykładowo z częstszym występowaniem problemów w rozrodzie, niższym wskaźnikiem zapłodnień krów i większymi odstępami między wycieleniami. U wysokowydajnych krów częściej obserwuje się również dysfunkcje jajników i inne zaburzenia związane z parametrami płodności.
Normą u wysokowydajnych zwierząt stały się również uciążliwe zaburzenia metaboliczne, takie jak ketoza, które nawet w podklicznym wydaniu potrafią skutecznie zmniejszać zyski osiągane w stadzie. Konieczność ciągłej kontroli parametrów zdrowotnych i korygowania ich u wysokowydajnych krów w prosty sposób wiąże się z wysokimi kosztami opieki weterynaryjnej.
Biorąc to wszystko pod uwagę strategia wysokiej wydajności przestaje być atrakcyjną wizją.
Długie życie szczęśliwych krów: korzystne zwłaszcza w chowie organicznym
Długi okres produkcyjny krów może być szczególnie korzystny w gospodarstwach mlecznych o chowie ekstensywnym, określanym jako organiczny lub ekologiczny.
Badania przeprowadzone na dużych, organicznych fermach bydła mlecznego w Australii pokazały, że ich rentowność zależy w dużym stopniu nie tylko od wydajności mlecznej krów, ale od długowieczności wykorzystywanych produkcyjnie zwierząt.
Wykazano, że obniżenie z czasem wydajności mlecznej poszczególnych zwierząt na fermie niekoniecznie prowadzi do obniżenia zysków z produkcji, jeśli jest związane z dłużym wykorzystaniem krów.
W ekstensywnych systemach najbardziej korzystne może być zachowywanie umiarkowanie wysokiej wydajności mlecznej zwierząt. Niższa wydajność oznacza bowiem mniejsze wydatki na paszę treściwą dla krów i możliwość polegania w dużym stopniu na pastwiskach i produkowanych w gospodarstwie paszach. Zapewnia to dużą samowystarczalność gospodarstw.
Dłuższe i mniej intensywne wykorzystywanie krów mlecznych może być przyszłością zrównoważonego rozwoju sektora mleczarskiego.
Na podstawie:
Askarov, A. A., & Askarova, A. A. (2021). Prolonging the productive use period cows guarantee a reduction in the cost of milk. In E3S Web of Conferences (Vol. 254, p. 08019). EDP Sciences.
Horn M. A., Knaus W. I., Kirner L. E., Steinwidder A. N. (2012). Economic evaluation of longevity in organic dairy cows. Organic Agriculture. Jun 1;2(2):127-43.
