USD -
3.8300
EUR -
4.2668
GBP -
5.1237
DKK -
0.5722
Transfuzja krwi to skuteczny i niedrogi sposób na szybką pomoc zwierzęciu, które doświadczyło poważnego krwotoku, lub ma ciężką anemię. W jakich sytuacjach warto przeprowadzić je u bydła? Czy krowy mają grupy krwi i trzeba je sprawdzać przed transfuzją?
Kiedy potrzebna jest transfuzja?
Transfuzja, a więc przetoczenie krwi, to zabieg ratujący życie w przypadku urazów i stanów chorobowych prowadzących do znacznego ubytku krwi. Nagła utrata dużych ilości krwi poważnie wpływa na funkcjonowanie wszystkich narządów ciała: ulegają one niedotlenieniu prowadzącym do ich uszkodzenia lub całkowitej niewydolności. Ponadto utrata objętości krwi krążącej w organizmie szybko obniża ciśnienie i utrudnia pracę serca, co może skończyć się zapaścią (tzw. szokiem hipowolemicznym).
Jeśli utrata krwi jest znacząca, nie zostanie odpowiednio szybko zatrzymana i zrekompensowana, kończy się śmiercią zwierzęcia. Transfuzja pozwala przywrócić prawidłowy poziom krążącej krwi i uzupełnić ją w czerwone krwinki i hemoglobinę transportujące tlen.
W praktyce wskazaniami do transfuzji krwi u bydła są najczęściej:
- komplikacje w czasie porodu skutkujące krwotokiem
- urazy skutkujące uszkodzeniem dużych naczyń żylnych, takich jak żyła mleczna
- krwawienie w wyniku owrzodzenia trawieńca
- problemy z zatrzymaniem krwawienia po zabiegu kastracji lub usunięcia rogów u dorosłego bydła
Transfuzja jest często stosowana również u słabych cieląt z niedoborem odporności, które nie otrzymały odpowiedniej ilości przeciwciał (immunoglobulin) od matki wraz z siarą. Przetoczenie krwi u bydła może być przydatne również w przypadkach ciężkiej anemii wywołanej przez niektóre choroby pasożytnicze, takie jak babeszjoza, anaplazmoza, czy theilerioza.
Czy krowy mają grupy krwi?
Największym wyzwaniem związanym z transfuzją jest odpowiedni dobór dawcy krwi. Jak wiemy, u ludzi wyróżniamy grupy krwi w systemie ABO (A, B, AB i 0) oraz Rh (Rh+ lub Rh-). Te skróty literowe mówią o tym, czy na krwinkach czerwonych znajdują się określone białka (antygeny) – przykładowo ludzie o grupie krwi A mają na powierzchni krwinek antygeny typu A.
Przetoczenie krwi od dawcy z inną grupą krwi niż nasza może skończyć się poważnymi komplikacjami, a nawet zagrozić życiu. Organizm rozpoznaje krwinki z obcymi antygenami jako wroga i niszczy je, co prowadzi do hemolizy (rozpadu czerwonych krwinek). Może to spowodować uszkodzenie narządów, a ciężkie reakcje prowadzą nawet do zatrzymania krążenia krwi.
Bydło ma najbardziej złożony układ grup krwi spośród wszystkich zwierząt domowych – wyróżniamy u niego ich aż 11: A, B, C, F, J, L, M, R, S, T i Z. Ale właściwie tylko dwa układy grup – B i J – mają znaczenie kliniczne. W grupie B znaleźć można ponad 60 różnych antygenów, a w grupie J jeden antygen (grupa J+ lub J-).
Znalezienie idealnego dawcy krwi u bydła jest więc niezwykle trudne – ale na szczęście zazwyczaj nie jest konieczne. Jeśli u danego zwierzęcia transfuzja odbywa się po raz pierwszy w życiu, to jego organizm nie będzie reagował negatywnie na przetoczenie „niepasującej” krwi. Dopiero jeśli mamy do czynienia z kolejnymi transfuzjami, lekarz weterynarii powinien przeprowadzić testy aglutynacji polegające na mieszaniu ze sobą krwi i osocza dawcy oraz biorcy – i obserwacji, co dzieje się po tym z krwinkami. Na podstawie testów możliwe będzie dopasowanie najbardziej zgodnego dawcy.
Nawet w przypadku zgodnej grupy krwi, krwinki czerwone dawcy żyją w organizmie biorcy tylko 2-4 dni (normalnie długość życia krwinki u bydła wynosi 160 dni). Ten czas jest jednak zazwyczaj wystarczający do tego, aby organizm sam zaczął kompensować niedobory krwi.
Przy wykonywaniu drugiej i kolejnych transfuzji u zwierzęcia może pojawić się reakcja układu odpornościowego na przetaczaną, niezgodną krew. Źródło: Chand, N., P. S. Dhaliwal, and S. K. Uppal. "Therapeutic management of blood transfusion reaction in a crossbred cow." Indian Journal of Animal Research 51.2 (2017): 398-400. [przetłumaczone]
Wybór dawcy i pobranie krwi
Na dawcę krwi należy wybrać zwierzę, które jest przede wszystkim dorosłe, zdrowe i możliwe do bezpiecznej obsługi. Słabym wyborem będą krowy w zaawansowanej ciąży lub świeżo ocielone, a także zwierzęta, które niedawno chorowały.
Cechy, na które trzeba zwrócić uwagę przy wyborze dawcy krwi:
- ogólny stan zdrowia: zwierzę powinno być zdrowe, aby uniknąć zakażeń u biorcy
- okres produkcyjny: krowy w drugim i trzecim trymestrze ciąży nie mogą być dawcami
- budowa i kondycja ciała: dawca powinien w dobrej kondycji (BCS powyżej 3,5), jednak u zbyt otłuszczonych lub umięśnionych zwierząt dostęp do żył będzie utrudniony
- masa ciała: objętość krwi jest związana z masą ciała zwierzęcia – dorosłe bydło jest w stanie dostarczyć wystarczającą ilość krwi do przeprowadzenia transfuzji
- temperament: dawca powinien być łatwy w obsłudze, aby pobranie krwi przebiegło sprawnie i bezpiecznie
W przypadku wykonywania transfuzji u słabych cieląt z niedoborem przeciwciał, na dawcę należy wybrać krowę, która ocieliła się przynajmniej 1-2 tygodnie temu.
Całkowita objętość krwi u bydła stanowi 7-8% ich masy ciała. Za jednym razem od dawcy można pobrać do 25% krwi. W praktyce zwykle pobiera się 10-15% jej objętości, a więc 5-6 litrów krwi, co wystarcza do uzupełnienia niedoboru u biorcy w większości przypadków. Dawca przed pobraniem krwi musi zostać unieruchomiony, w idealnej sytuacji za pomocą poskromu, oraz znieczulony.
Krew pobiera się z dużego naczynia krwionośnego – żyły szyjnej. Do pobrania 5-6 litrów krwi wystarcza zazwyczaj 3-5 minut. Aby zapobiec krzepnięciu krwi, krew powinna zostać zmieszana z antykoagulantem, takim jak cytrynian sodowy.
Transfuzja krwi do biorcy
Podczas podawania krwi do zwierzęcia-biorcy niezwykle ważne jest ciągłe monitorowanie jego stanu. Transfuzja nie powinna przebiegać zbyt szybko, ponieważ zawsze istnieje ryzyko wystąpienia negatywnej reakcji, objawiającej się zaburzeniami oddychania, przyspieszeniem akcji serca, obrzękami, czy poceniem się. Przepuszczenie 5-6 litrów krwi powinno zająć ok. 20 min. W przypadku wystąpienia negatywnej reakcji na transfuzję należy natychmiast ją przerwać, podać zwierzęciu leki odwracające skutki reakcji i poszukać innego dawcy krwi.
Zabieg przeprowadzenia transfuzji krwi może być wykonany wyłącznie przez lekarza weterynarii, który decyduje również o takiej konieczności. Artykuł ma charakter tylko informacyjny.
Źródło:
Bell, G. (2006). Blood transfusions in cattle. UK Vet Livestock, 11(3), 39-43.
