USD -
4.0245
EUR -
4.3225
GBP -
5.0414
DKK -
0.5796
Pasożyt wywołujący kryptosporydiozę jest obecny właściwie we wszystkich stadach bydła. Jest przyczyną uciążliwych biegunek u cieląt, a być może również gorszej wydajności dorosłych zwierząt. Czy można się go pozbyć?
Mikroskopijny pasożyt odporny na dezynfekcję
Kryptosporydioza to choroba bydła wywoływana przez mikroskopijnego pasożyta Cryptosporidium. Najczęściej jest kojarzona z biegunkami u młodych cieląt. Wyróżnia się różne gatunki Cryptosporidium, które mogą wywoływać nieco innego objawy. U bydła w Polsce występują głównie:
- C. parvum – a więc najlepiej poznany gatunek, który jest przyczyną biegunek u cieląt w wieku 2-4 tygodni, zarazić może się nim również człowiek
- C. bovis – gatunek podobny do C. parvum, najczęściej wywołujący łagodne biegunki u nieco starszych cieląt, w wieku od 2 do 7 miesięcy
- C. andersoni – wciąż słabo poznany gatunek, który występuje wyłącznie u dorosłego bydła – zasiedla żołądek (trawieniec) i może mieć duże znaczenie ekonomiczne
Do zarażenia zwierząt pasożytem dochodzi drogą doustną – przez przypadkowe zjedzenie jego zakaźnych oocyst (jaj). Po zjedzeniu z oocyst wykluwają się pasożyty, które zasiedlają układ pokarmowy. Rozmnażają się i produkują kolejne oocysty, które są wydalane do środowiska wraz z kałem. Są od razu zakaźne – cielęta nierzadko zarażają się przez autoinfekcję (od samych siebie).
Cielaki mogą wydalać nawet 107 oocyst pasożyta w 1 g kału – a do zarażenia wystarcza już zaledwie 30 oocyst. Oocysty są niezwykle odporne na warunki środowiska i ciężko się ich pozbyć: w chłodnych i wilgotnych warunkach mogą one pozostawać zakaźne przez wiele miesięcy. Nie działa na nie również większość środków dezynfekcyjnych.
Powszechna przyczyna biegunek u cieląt
Zdecydowanie największym problemem pozostaje C. parvum wywołujący biegunki u młodych cieląt. Pasożyt przez to, że namnaża się w jelitach zwierzęcia, uszkadza ich nabłonek, w wyniku czego powoduje ucieczkę wody i otwiera drogę dla innych patogenów. Infekcje wywołane wyłącznie przez C. parvum mogą przebiegać bezobjawowo – jednak przez to, że narażają cielaki na bakterie, wirusy i inne pasożyty, bywają groźne.
Na nasilenie objawów kryptosporydiozy mają wpływ również takie czynniki, jak dawka oocyst spożyta przez cielaka, ogólna odporność stada, żywienie i warunki utrzymania (higiena otoczenia, zagęszczenie obsady). W większości dobrze zarządzanych stad kryptosporydioza wywoływana przez C. parvum jest łagodną chorobą. Niemniej, u zarażonych cieląt mogą pojawić się takie objawy, jak:
- Biegunka, często bladożółta ze śluzem, w ciężkich przypadkach z krwią
- Osłabienie, wychudzenie
- Otępienie, letarg
- Odwodnienie
Ciężka kryptosporydioza może powodować skrajne odwodnienie, kwasicę metaboliczną i śmierć.
Badania pokazują, że C. parvum występuje właściwie we wszystkich stadach bydła mlecznego. Częstość zarażenia tym pasożytem u cieląt mlecznych wynosi blisko 100% i jest prawdopodobne, że wszystkie cielęta mleczne zostają zakażone C. parvum w ciągu pierwszych kilku tygodni życia. Po zarażeniu, i ewentualnym przechorowaniu, zwierzęta nabierają odporność na pasożyta.
Pasożyta znacznie rzadziej wykrywa się w stadach bydła mięsnego. Wystąpienie kryptosporydiozy u cieląt mięsnych ma zazwyczaj znacznie poważniejsze skutki niż u cieląt mlecznych. Śmiertelność może sięgać nawet 30%. Większa wrażliwość cieląt mięsnych na pasożyta prawdopodobnie wynika z rzadszego z nim kontaktu stad, a przez to słabszej odporności zwierząt. Ciężki przebieg choroby może mieć również związek z niskim poziomem selenu w niektórych stadach bydła mięsnego.
Cykl życiowy C. parvum. Z połkniętych przez cielaka oocyst uwalniają się sporozoity – pierwsze stadium pasożyta, który następnie przechodzi skomplikowany rozwój w komórkach nabłonkowych letia. Źródło: Thomson, Sarah, et al. "Bovine cryptosporidiosis: impact, host-parasite interaction and control strategies." Veterinary research 48 (2017): 1-16.
Ile kosztuje kryptosporydioza cieląt i jak jej zapobiec
Nie stwierdzono, aby kryptosporydioza cieląt miała długotrwały, negatywny wpływ na ich przyrosty czy wydajność produkcyjną. Stąd skutki ekonomiczne infekcji C. parvum ograniczają się do strat spowodowanych upadkami zwierząt i kosztami leczenia weterynaryjnego. Niemniej jednak w niektórych stadach koszty te mogą być znaczne. Co ciekawe, badania sugerują, że infekcje wywołane przez Cryptosporidium w pierwszych tygodniach życia mogą mieć późniejszy negatywny wpływ na wydajność rozrodczą jałówek. Skala tego problemu nie jest jednak znana.
Całkowite pozbycie się oocyst C. parvum ze środowiska w zarażonych stadach jest niemożliwe. Strategie postępowania mające na celu zwalczanie kryptosporydiozy u cieląt są podobne do tych stosowanych w celu zwalczania kokcydiozy, innej choroby pasożytniczej, o której można przeczytać tutaj: Kokcydioza cieląt: jak jej zapobiegać?
Do głównych działań należą:
- odpowiednie odpajanie cieląt siarą, w celu zapewnienia odporności
- izolowanie zwierząt z biegunką
- dobra higiena otoczenia
- szybkie usuwanie odchodów
- czyszczenie i dezynfekcja kojców przed wprowadzeniem cieląt
Kryptosporydioza trawieńca – wciąż tajemnicza choroba
Kryptosporydioza trawieńca, wywoływana przez C. andersoni zasiedlającego żołądek dorosłego bydła, pozornie nie wywołuje żadnych widocznych objawów klinicznych. Niemniej pasożyt atakuje gruczoły trawienne i odźwiernikowe żołądka, przez co prowadzi do m.in. przerostu błony śluzowej trawieńca i podnosi jego pH. Pod wieloma względami kryptosporydioza trawieńca może przypominać infestację nicieniami Ostertagia.
Istnieje podejrzenie, że kryptosporydioza trawieńca może mieć ważne skutki ekonomiczne. Warto zauważyć, że ten gatunek pasożyta po raz pierwszy wykryto podczas badania bydła opasowego, które wykazywało mniejsze niż oczekiwane dzienne przyrosty masy ciała. Obserwacje sugerują, że C. andersoni zmniejsza wydajność paszy u bydła opasowego i pogarsza wydajność mleczną. Konieczne są jednak dalsze badania, aby stwierdzić, jak dużym problemem w rzeczywistości jest ten pasożyt.
Więcej w temacie chorób pasożytniczych: Pasożyty u dorosłego bydła: kosztują więcej, niż myślisz
Źródła dostępne u autorki
