USD -
3.8489
EUR -
4.2790
GBP -
5.0678
DKK -
0.5734
Początek czerwca z przyczyn wiadomych (kliknij) często skłania do pytań o to, jak wygląda dzieciństwo w świecie zwierząt? Odpowiedź jednak wcale nie jest prosta i można by rzec wymijająco, że podobnie, jak w naszym ludzkim świecie, dzieciństwo jest bardzo zróżnicowane, zależy od wieku, doświadczenia i statusu rodziców, zasobności środowiska i … szczęścia. Dodatkowo w przypadku zwierząt dochodzą różnice między poszczególnymi taksonami – dużymi gromadami, jak i poszczególnymi gatunkami. Nawet sama definicja dzieciństwa nastręcza spore trudności. Najprościej możemy powiedzieć, że to okres niedojrzałości płciowej i odmiennego wyglądu.
Nam ludziom, dzieciństwo jednak nieodmiennie kojarzy się z ciepłem rodzinnego domu i opieką ze strony matki i ojca. U zwierząt bywa inaczej. W zasadzie u wielu grup po prostu brak opieki rodzicielskiej, a całe relacje na linii rodzice – dzieci to wyłącznie przekazane geny. Czyli ikra, skrzek lub jaja złożone w jakimś miejscu i skazanie potomstwa na samodzielność od pierwszych chwil życia. Tak czynią ryby, żaby, ropuchy i jaszczurki. Każdy gatunek nieco inaczej podchodzi do reprodukcji – jej miejsca w czasie i przestrzeni. Z kolei w świecie ptaków i ssaków mamy już do czynienia z opieką rodzicielską. Paradoksalnie, pod względem zachowań rodzicielskich, bardziej podobne do Homo sapiens są ptaki – tutaj częściej angażują się oboje rodzice, natomiast u ssaków – częściej potomstwem zajmuje się wyłącznie matka, karmiąc je swoim mlekiem, a ojciec wybiera los samotnego wędrowca przez życie. Przynajmniej do najbliższego epizodu rozrodczego.
Kijanki ropuchy zielonej (Fot. Mikołaj Kaczmarski)
Dzieciństwo u zwierząt to bardzo niebezpieczny okres. Niech nas nie zmyli wygląd słodko wyglądających, niemal uśmiechniętych, kacząt, gęsiąt, kurcząt, szczeniąt i kociąt. Duże ciemne oczy, stosunkowo duża głowa, pewna nieporadność budzą nasza sympatię. Ale w świecie natury to często znak słabości, z której bezlitośnie korzystają drapieżniki, konkurenci, młode też stają się obiektem ataku pasożytów i patogenów, a czasami nawet rodziców i rodzeństwa. Młode płazy i gady muszą sobie radzić same. U ptaków czasem rodzice pomagają wymyślając najróżniejsze sposoby odciągnięcia intruza od gniazda, a nawet przenosząc – jak w przypadku perkozów – na własnym grzbiecie, w inne, bezpieczniejsze miejsce. Ptaki ukrywają gniazda, zaś ssaki nory czy inne miejsca rozrodu umieszczają tak, by młodym zapewnić maksymalne bezpieczeństwo.
Pisklę perkoza rdzawoszyjego krótko po wykluciu (ok. 3 dzień życia) - już potrafi nurkować, a mimo to jest całkowicie zdane na opiekę rodziców (Fot. Janusz Kloskowski)
W Instytucie Zoologii UP w Poznaniu badamy jak młode żabki uczą się radzić sobie z głodem wybierając miejsca w pobliżu spadających owoców – to tam znajdują się stanowiące ich przysmak owady. Dowiedzieliśmy się też, że jednym ze sposobów unikania kleszczy przez młode jaszczurki zwinki jest skok do płytkiej wody. Najwięcej emocji budzą jednak badania zachowań rozrodczych ptaków. Monitorujemy corocznie kilkaset gniazd kilkunastu gatunków. W przypadku niektórych – np. bocian biały, kania ruda, orlik grubodzioby, srokosz, bielik i rybołów – to materiały unikalne na skalę europejską.
Kania czarna z pisklętami (Fot. Grzegorz Maciorowski)
Podpatrywanie dzieciństwa zwierząt to fascynujące zajęcie. Warto jednak wiedzieć, że to dla zwierząt – młodych, ale i ich rodziców - okres bardzo trudny. Nawet jeśli uda im się bezpiecznie opuścić dom rodzinny, to w przypadku wędrujących gatunków – kań rudych i czarnych, czy też bocianów białych - śmiertelność podczas pierwszej wędrówki na zimowiska jest ogromna. W dużej mierze zależna od struktur, przede wszystkim linii energetycznych, zbudowanych przez człowieka.
Jeśli chcemy skutecznie chronić zwierzęta, to musimy pamiętać, że okres rozrodczy to jeden z epizodów, łączący się z innymi – wędrówkami i zimowaniem. Tak jak dzieciństwo wiąże się z późniejszym dojrzewanie, dorosłością, a nawet starością. Tak urządzona jest przyroda.
Literatura
Poniżej kilka prac poświęconych biologii rozrodu wybranych gatunków zwierząt, wykonanych w Instytucie Zoologii UP w Poznaniu. Tak badamy dzieciństwo w świecie zwierząt!
Kaczmarek, J. M., Kaczmarski, M., Mazurkiewicz, J., & Kloskowski, J. (2018). A matter of proportion? Associational effects in larval anuran communities under fish predation. Oecologia, 187, 745-753.
Kaczmarski, M., Tryjanowski, P., & Kubicka, A. M. (2019). Urban plums and toads: do fleshy fruits affect the post-metamorphic growth of amphibians? PeerJ, 7, e6337.
Kloskowski, J., & Frączek, K. (2017). A novel strategy to escape a poor habitat: red-necked grebes transfer flightless young to other ponds. Acta ethologica, 20, 191-195.
Maciorowski, G., Kosicki, J., Polakowski, M., Urbańska, M., Zduniak, P., & Tryjanowski, P. (2019). Autumn Migration of Immature Red Kites Milvus milvus from a Central European Population. Acta Ornithologica, 54, 45-50.
Maciorowski, G., Yosef, R., Väli, Ü., & Tryjanowski, P. (2018). Nutritional Condition of Hybrid Nestlings Is Similar To That of Pure-Species Offspring of Spotted Eagles (Clanga clanga× C. pomarina). Journal of Raptor Research, 52, 484-490.
Myczko, Ł., Dylewski, Ł., Sparks, T. H., Łochyński, M., & Tryjanowski, P. (2017). Co‐occurrence of birds and bats in natural nest‐holes. Ibis, 159, 235.
Tobolka, M. (2014). Importance of Juvenile Mortality in Birds' Population: Early Post-Fledging Mortality and Causes of Death in White Stork Ciconia ciconia. Polish Journal of Ecology, 62, 807-813.
Tryjanowski, P., Sparks, T. H., Bochenski, M., Dabert, M., Kasprzak, M., Kaminski, P., ... & Jerzak, L. (2011). Do males hatch first and dominate sex ratios in White Stork Ciconia ciconia chicks? Journal of Ornithology, 152, 213-218.
