USD -
3.9175
EUR -
4.2572
GBP -
4.9798
DKK -
0.5706
Szkodniki magazynowe są nierozłącznie związane z bytowaniem człowieka. Aby je spotkać, niekoniecznie trzeba udawać się do miejsc składowania ziarna. Często wystarczy otworzyć kuchenną szafkę, aby spotkać w niej mole, czy wołki zbożowe. Ludziom towarzyszą nie tylko owady, często w domach i magazynach pojawiają się myszy i szczury. Biorąc pod uwagę zwalczanie szkodników w miejscach składowania ziarna, należy najpierw dobrze rozpoznać poszczególne ich gatunki, aby móc potem zastosować „trafiony” preparat. Przeglądając miejsce przechowywania zbóż, najlepiej zaopatrzyć się w lupę, aby móc znaleźć ślady żerowania, odchody, larwy, wylinki, bądź dorosłe postaci owadów (imago). Najlepiej do woreczków foliowych, czystą łopatką pobrać próby ziarna z kilku miejsc, a następnie rozsypywać je po kolei na białym papierze i przeglądać pod lupą przy dobrym świetle. Należy szczególnie zwrócić uwagę na pobranie prób z góry i środka składowanych nasion oraz z dna ich miejsca przechowywania.
Gatunki zwierząt powodujące straty w przechowywanych zbożach są przeważnie roztoczami, owadami lub gryzoniami. Ubytki wyrządzane przez szkodniki magazynowe są nie tylko wynikiem żerowania, ale także zanieczyszczenia ich przez odchody, wylinki, jaja i szczątki osobników obumarłych. Wskutek poruszania się i oddychania szkodników, magazynowane ziarna wilgotnieją i ulegają zagrzewaniu, a to często powoduje większe szkody niż samo żerowanie owadów. Szkodniki mogą też przenosić na swoich ciałach bakterie i grzyby, które są przyczyną dalszego psucia się produktów. Niektóre gatunki bytują głównie na zarodkach ziarna zbóż, dlatego w przypadku materiału siewnego szkody są o wiele większe niż wynikałoby to tylko z ubytku masy.
Powszechnie stosowaną metodą ochrony produktów magazynowanych przed szkodnikami magazynowymi zbóż jest stosowanie na powierzchnię pomieszczenia i ziarna odpowiednich insektycydów.
Należy pamiętać o czynnościach ograniczających rozwój szkodników w magazynie. Są nimi:
- podsuszanie ziarna,
- utrzymywanie niskiej wilgotności w magazynie,
- wietrzenie magazynów,
- czyszczenie powierzchni magazynowych,
- stała kontrola magazynów pod kątem pojawienia się szkodników,
- kontrolowanie nowych partii materiału wprowadzanego do magazynu i opakowań,
- uszczelnienie wszelkich szpar i dziur, szuflowanie ziarna - zapobiegające zagrzewaniu.
NAJPOPULARNIEJSZE SZKODNIKI MAGAZYNOWE ZBÓŻ ORAZ SPOSOBY ICH ZWALCZANIA:
Mklik mączny (Anagasta kuehniella)
Zdjęcie: Simon Hinkley & Ken Walker, Museum Victoria, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=15346880
Cechy rozpoznawcze:
Mklik mączny jest średnich rozmiarów motylem o rozpiętości skrzydeł około 25 mm. Skrzydła przednie ma wąskie, silnie wydłużone, szare, z delikatnym czarnym rysunkiem. Skrzydła tylne tego szkodnika są barwy szaro-białej. Gąsienice mklika mącznego osiągają długość do 15 mm. Posiadją barwę brunatno-białą do żółtoszarej.
Biologia:
Poczwarki mklika mącznego zimują w kokonach na ścianach magazynów, opakowaniach i podporach. Osobniki dorosłe pojawiają się na wiosnę. Samice składają jaja bezpośrednio na przechowywane produkty lub na ich opakowania. Gąsienice żerują na produktach pochodzenia roślinnego. W ciągu roku mogą rozwinąć się dwa lub trzy pokolenia mklika.
Szkodliwość:
Gąsienice mklika mącznego zjadają nie tylko ziarno zbóż, ale i pasze, mąkę, susze roślinne itp. Miejsca swojego przebywania zanieczyszczają odchodami, wylinkami oraz sprzędzają jedwabną nicią w większe agregaty. Podwyższenie wilgotności w miejscu żerowania larw sprzyja rozwojowi grzybów pleśniowych.
Zwalczanie:
Najskuteczniejszą metodą jest utrzymywanie w silosach i magazynach niskiej wilgotności i temperatury powietrza. Przed składowaniem ziarna pomieszczenia powinny być wyczyszczone i zdezynfekowane wapnem gaszonym lub środkami chemicznymi. Przechowywane ziarno powinno być intensywnie przegarniane, a w razie potrzeby dosuszone podgrzanym powietrzem. Zaatakowane produkty niszczy się lub poddaje gazowaniu.
Mól ziarniak (Nemapogon granella)
Zdjęcie: CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1498210
Cechy rozpoznawcze:
Mól ziarniak jest motylem o długości 6-8 mm i skrzydłach srebrzystoszarych. Na skrzydłach przednich znajdują się 3 czarne plamki. Gąsienice mają długość do 10 mm, barwę brudno-szaro-żółtą i są pokryte krótkimi włoskami.
Biologia:
Motyle latają w nocy w magazynach lub przechowalniach i składają jaja na ziarnach zbóż, głównie żyta. Wylęgłe gąsienice wygryzają w ziarnie nieregularne otwory, a ponadto sprzędzają ziarno w bryłki dochodzące do 10 cm. Mole żerują także na nasionach roślin strączkowych, pieprzu, suszonych grzybach i owocach. W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie.
Szkodliwość:
Dziurawienie ziarna, zanieczyszczanie odchodami i sprzęganie w większe agregaty.
Zwalczanie:
W magazynach i przechowalniach należy stosować przede wszystkim ogólnie przyjęte metody profilaktyki.
Omacnica spichrzanka (Plodia interpunctella)
Zdjęcie: By Pudding4brains - Praca własna, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1634952
Cechy rozpoznawcze:
Omacnica spichrzanka to motyl, posiada skrzydła o rozpiętości 7-9 mm. Przednie skrzydła w 1/3 od podstawy są szare, a w pozostałych 2/3 rdzawe z szaroniebieskimi poprzecznymi paskami. Tylne skrzydła omacnicy spichrzanki mają barwę jasnoszarą. Gąsienice tego szkodnika mają długość około 12 mm, są białe, żółtawe lub zielonkawe, zależnie od pokarmu.
Szkodliwość:
Produkty otaczane są gęstym oprzędem, zanieczyszczone i zawilgocone. W pomieszczeniach nieogrzewanych rozwijają się dwa pokolenia w roku.
Zwalczanie:
Jak mklika mącznego.
W temperaturze poniżej 11 °C gąsienice przestają się rozwijać.
Wołek zbożowy (Sitophilus granarius, Sitophila granaria, Calandra granaria)
Zdjęcie: Sarefo - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2900877
Cechy rozpoznawcze:
Wołek zbożowy to chrząszcz o długości 2-5 mm, wysmukły, prawie czarny, z głową wydłużoną w kształcie ryjka, z mocnym gryzącym aparatem gębowym. Na twardych pokrywach widoczne są drobne zagłębienia układające się w podłużne rowki. Larwa wołka zbożowego jest beznoga, biała, miękka, długości 2-3 mm.
Biologia i szkodliwość:
Samica za pomocą ryjka składa po jednym jaju do otworka wydrążonego w ziarnie zbóż (jęczmień nagi, pszenica, żyto, owies nagi i owies niełuskany). Jedna samica składa około 150 jaj. Larwa żeruje wewnątrz ziarna, wygryzając w nim kulistą komorę. Zaatakowane ziarno nie różni się od zdrowego. Larwa przepoczwarcza się w ziarnie, a chrząszcz wydostaje się przez otworek. Otworki w ziarnie wskazują na obecność wołka. W ogrzewanych magazynach szkodnik rozwija się przez cały rok.
Zwalczanie:
Zalecane jest przestrzeganie zasad wymienionych na początku artykułu.
Można wykorzystać preparaty oparte o fosforek glinu. Tę substancję zawierają preparaty: Greenphos Tablets, Phostoxin 56 GE, Quickphos Pellets 56 GE i Quickphos.
W temperaturze 0 °C chrząszcze giną po mniej więcej 67 dniach, larwy po 30, a jaj po 19.
Trojszyk ulec (Tribolium confusum)
Zdjęcie: Sarefo - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2900892
Cechy rozpoznawcze:
Trojszyki to chrząszcze o długości 3-4 mm, ciele wydłużonym, owalnym, lekko spłaszczonym. Owady te są ubarwione na rdzawo lub rdzawo-brunatno. Larwy trojszyków są wydłużone, żółtawe.
Biologia:
Samice składają jaja niemal przez całe życie, po kilkanaście sztuk dziennie. Wylęgłe larwy żerują w górnej warstwie produktów, unikając światła. Są one wrażliwe na niskie temperatury (przestają żerować poniżej 18 °C, znosząc jednocześnie wilgotność powietrza nieco ponad 1%. Przepoczwarczenie następuje w kolebkach poczwarkowych, które powstają ze zlepionego substratu.
Dorosłe osobniki żyją 9-40 miesięcy.
Szkodliwość:
Chrząszcze i ich larwy zgryzają przechowywane ziarno. Zabrudzają je wylinkami, kałem oraz przegryzają opakowania. Porażone ziarna mają zmieniony kolor i niemiły zapach.
Zwalczanie:
Podobnie jak w przypadku pozostałych szkodników magazynowych należy zachować wymienione wyżej środki prewencji.
Można wykorzystać preparaty oparte o fosforek glinu. Tę substancję zawierają preparaty: Greenphos Tablets, Phostoxin 56 GE, Quickphos Pellets 56 GE i Quickphos.
W okresie zimowym często wystarczy dokładnie wywietrzyć magazyn, gdyż w temperaturze 0 °C
chrząszcze giną w ciągu 2-3 dni.
Pustosz kradnik (Ptinus fur)
Zdjęcie: Siga - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7622878
Cechy rozpoznawcze:
Pustosz kradnik to chrząszcz o długości do 3 mm. Pokrywy skrzydeł owłosione białymi włoskami ułożonymi w paski (poprzeczne do osi ciała). U pustosza występuje dymorfizm płciowy: samiec ma kształt cylindryczny (podłużny), a samica owalny. Odnóża i czułki długie. Przy dotknięciu pustosz udaje martwego. Larwa żółto owłosiona, około 5 mm, kremowożółta, cylindryczna i silnie pomarszczona. Głowa brązowa, pozbawiona oczu.
Biologia i szkodliwość:
Larwy żerują na ziarnie. Chrząszcze prowadzą nocny tryb życia i nie powodują większych szkód. W ogrzewanych magazynach mogą wystąpić 2-3 pokolenia w ciągu roku.
Zwalczanie:
Stosuje się różnego rodzaju przynęty, jak na przykład płatki owsiane z dodatkiem kilku kropel amylacetatu lub rozłożone mokre kawałki płótna. Jeśli pojawiają się nowe chrząszcze, należy wykryć ognisko. Produkty można zdezynfekować poprzez poddanie działaniu temperatury. Pomieszczenie należy gazować oraz przestrzegać ogólnych zasad prewencji.
Mącznik młynarek (Tenebrio molitor)
Zdjęcie: Didier Descouens - Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=15954199
Cechy rozpoznawcze:
Mączniki to chrząszcze średniej wielkości (12-15 mm), o ciele wydłużonym, brązowym lub czarnym. Larwy pomarańczowe, cienkie, twarde, z trzema parami nóg na tułowiu.
Biologia:
Samice składają kilkaset jaj, przyklejając je zwykle bezpośrednio do nasion. Rozwój larw przebiega w zakresie temperatur 14-32 °C i trwa 250-600 dni. Larwy są bardzo wytrzymałe na suszę, niskie temperatury i brak pokarmu. Mogą głodować do 9 miesięcy. Zapoczwarcznie następuje w kolebce poczwarkowej, tworzonej zwykle w miejscu żerowania.
Szkodliwość:
Ziarna niszczone są przez owady dorosłe, ale przede wszystkim larwy. Dodatkowo produkty są zabrudzone odchodami i wylinkami. Owady uszkadzają niekiedy również konstrukcje magazynów i opakowania.
Zwalczanie:
Zwalczanie i profilaktyka przebiegają jak innych szkodników magazynowych.
Żywiak chlebowiec (Stegobium paniceum)
Cechy rozpoznawcze:
Żywiak chlebowiec to chrząszcz o ciele kulistym, rdzawym, krótko owłosionym. Jego ciało ma długość 2-3 mm, z głową podgiętą pod spód. Pokrywy krótkie, z podłużnymi, punktowanymi liniami. Larwy podłużne, białawe, z trzema parami nóg i pęczkami włosków na końcu ciała.
Biologia:
Samice składają około 100 jaj, umieszczają je grupami na produktach żywnościowych albo opakowaniach. Rozwój larw trwa 70-200 dni i przebiega w temperaturze 12-35 °C. Zapoczwarczenie następuje w kulistych kolebkach sklejonych z resztek rozdrobnionego substratu pokarmowego. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej młody chrząszcz wychodzi z kolebki. W ogrzewanych pomieszczeniach może wystąpić 4-5 pokoleń.
Szkodliwość:
Larwy odżywiają się przede wszystkim ziarnem i produktami zbożowymi, ale również ziołami, skórą, suszami, drewnem, starymi książkami i zbiorami muzealnymi. Zlepiają one produkty sypkie i drążą kanały w twardszych produktach.
Zwalczanie:
Zwalczanie przebiega jak w przebiega jak w przypadku mklika mącznego.
Spichrzel surynamski (Oryzaephilus surinamensis)
Cechy rozpoznawcze:
Spichrzel surynamski to mały (2,5-3,5 mm), płaski, wydłużony chrząszcz, barwy od czerwonej do ciemno-brązowej, pokryty krótkimi włoskami i mający z każdego boku przedtułowia po 6 masywnych ząbków. Larwa, długości około 4 mm, jest białawo-żółtawa, z dwoma rzędami brązowych plamek na stronie grzbietowej. Dzięki dobrze rozwiniętym nogom jest bardzo ruchliwa.
Biologia:
W Polsce w ciągu roku spichrzel daje zazwyczaj 2 pokolenia. Zimują chrząszcze i larwy. Rozwój zachodzi w temperaturze 18-36 °C. Temperatura od -4 °C do – 6,5 °C zabija w ciągu kilku dni wszystkie stadia rozwojowe. Dzięki temu, że larwa może przegryzać papier i płótno, spichrzel może się łatwo rozprzestrzeniać i dostawać do opakowań.
Szkodliwość:
Spichrzel surynamski uszkadza mąkę, ziarno zbóż i nasiona różnych roślin, suszone owoce, zioła, orzechy, tytoń i wiele innych.
Zwalczanie:
Zwalczanie przebiega według ogólnych metod zwalczania szkodników magazynowych.
Skórnik słoniniec (Dermestes lardarius)
Zdjęcie:André Karwath aka Aka - Praca własna, CC BY-SA 2.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=945215
Cechy rozpoznawcze:
Skórnik słoniniec jest chrząszczem, o owalnym kształcie, barwie brązowo-czarnej, płaskim. Długość imago wynosi 7-10 mm. Przednia część pokryw jest szara, z sześcioma czarnymi plamkami, a tylna ich część jest niemal czarna. Larwa skórnika chlebowca jest koloru brązowego, z długimi włoskami na wierzchu, o jasnym spodzie ciała.
Biologia:
Samica składa jaja na ziarnach, w skupiskach po 5-10 jaj. Larwy żerują około miesiąca na substracie pokarmowym, po czym zapoczwarczają się w kolebkach poczwarkowych wygryzionych w twardym materiale. Chrząszcze żyją kilka miesięcy.
Szkodliwość:
Postai dorosłe, ale przede wszystkim larwy niszczą ziarna., zanieczyszcza je odchodami oraz wylinkami
Zwalczanie:
jak w przypadku mklika mącznego.
Rozkruszek mączny (Acarus siro)
Zdjęcie: Joel Mills - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1588677
Cechy rozpoznawcze:
Rozkruszek to roztocze. Jego ciało jest owalne, długości 0,4-0,7 mm, bezbarwne lub mleczno-białe, z czterema parami odnóży i wyraźną bruzdką za ich drugą parą.
Biologia:
Wkrótce po przeobrażeniu samice rozpoczynają składanie jaj na magazynowanych ziarnach i opakowaniach. Jedna samica składa od 100-1000 jaj, z których wylęgają się szklistobiałe larwy, żerujące na nasionach.
Szkodliwość:
Porażone ziarna ulegają silnemu rozdrobnieniu i zabrudzeniu odchodami oraz wylinkami larwalnymi, co często prowadzi do schorzeń przewodu pokarmowego. Rozkruszki na lepkiej wydzielinie przenoszą bakterie i strzępki grzybów chorobotwórczych.
Zwalczanie:
Takie jak w przypadku mklika mącznego.
Zalecenia Ochrony Roślin na rok 2018/2019 wydane przez Instytut Ochrony Roślin rozgraniczają zabiegi pustych i zapełnionych pomieszczeń magazynowych.
- Puste pomieszczenia magazynowe.
- W pustych pomieszczeniach wykonywać można fumigację-gazowanie.
- Stosować: Degesch Plates/Stris 56 GE: 1 płytka/21 m³
1taśma /412 m³
- Phostoxin 56 GE: 174 tabletek/100 m³
Odymianie - zwalcza tylko ruchome stadia rozwojowe owadów i roztoczy (larwy i imago).
- Actellic 20 FU: 1 świeca/400-500 m³
Opryskiwanie- zwalcza tylko ruchome stadia rozwojowe owadów i roztoczy (larwy i imago).
- Actellic 500 EC: 1 l + 9 l wody/1000 m²
- K-Obiol Max: 60ml/100 m²
- Magazynier 500 EC: 1 l + 9 l wody/1000 m²
- Rovar 500 EC: 1 l + 9 l wody/1000 m²
- Zapełnione pomieszczenia magazynowe.
Fumigacja-gazowanie.
- Degesch Plates/Strips 56 GE: 1 płytka/5 t
1 taśma/100 t
- Greenphos: 20-25 pastylek/ 1 t - dezynsekcja ziarna w pryzmie lub silosie
20-25 pastylek/ 1 m³ - ziarno w workach lub na paletach
- Greenphos Tablets: 4-5 tabletek/ 1 t -ziarno luzem lub w pryzmie
4-5 tabletek/ 1 - ziarno w workach lub na paletach
- Phostoxin 56 GE - dezynsekcja ziarna
- Quickphos Pelletes 56 GE - dezynsekcja ziarna
- Quickphos Tablets 56 GE - dezynsekcja ziarna
Opryskiwanie.
- Actellic 500 EC
- K-Obiol 25 EC
- K-Obiol Max
- Magazynier 500 EC
- Rovar 500 EC
- Taisima EC
Zwalczanie szkodników, które żerują i rozmnażają się już w magazynowanym zbożu jest trudne, dlatego warto od początku składowania ziarna pamiętać o czynnikach zapobiegających ich wystąpieniu.
