Obszar suszy rolniczej zmniejszył się do 10% gmin. Najnowszy raport IUNG

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, zgodnie z wymogami Obwieszczenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2478 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: zbóż ozimych i jarych, kukurydzy na ziarno i na kiszonkę, rzepaku i rzepiku, ziemniaka, buraka cukrowego, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, krzewów i drzew owocowych, truskawek oraz roślin strączkowych.

W trzecim okresie raportowania tj. od 21 kwietnia do 20 czerwca 2016 roku, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na obszarze Polski. Wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie których dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, są na większości obszarów Polski ujemne.

Susza rolnicza w obecnym okresie sześciodekadowym jest mniejsza, występuje na mniejszym obszarze niż 10 dni temu. W okresie sześciodekadowym od 21 kwietnia do 20 czerwca 2016 r. wartości klimatycznego bilansu wodnego za pomocą których wyznaczana jest susza są zbliżone do wartości poprzedniego okresu. W okresie od 11 kwietnia do 10 czerwca br. suszę notowano dla czterech upraw, podobnie jest i w tym okresie, chociaż zmieniły się uprawy zagrożone suszą. Susza nie występuje w uprawach truskawek, natomiast notowana jest w uprawach roślin strączkowych.

Zagrożenie suszą występuje w 248 gminach (10,01% gmin Polski), na powierzchni 2,09% gruntów ornych skupionych w 8 województwach:

• kujawsko-pomorskim • wielkopolskim • zachodniopomorskim • lubuskim

• łódzkim • mazowieckim • dolnośląskim • pomorskim

W obecnym okresie sześciodekadowym susza rolnicza w Polsce notowana jest wśród czterech upraw:

• zbóż ozimych,
• zbóż jarych
• krzewów owocowych
• roślin strączkowych

Susza występuje na glebach I kategorii (gleby bardzo lekkie), grupa granulometryczna:
-piasek luźny,
-piasek luźny pylasty,
-piasek słabo gliniasty,
-piasek słabo gliniasty pylasty,

oraz na glebach II kategorii (gleby lekkie), grupa granulometryczna:
-piasek gliniasty lekki,
-piasek gliniasty lekki pylasty,
-piasek gliniasty mocny,
-piasek gliniasty mocny pylasty.

Tak jak w poprzednich okresach sześciodekadowych największa susza występuje wśród upraw zbóż jarych, odnotowano ją w ośmiu województwach Polski w 248 gminach. Względem poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpiło zmniejszenie zagrożenia suszą o 224 gmin. Susza występuje w 10,01% gmin kraju (zmniejszenie względem poprzedniego okresu o 9,04 punktów procentowych), na powierzchni 2,09% gruntów ornych.

Tabela 1 zawiera szczegółowe dane dotyczące liczby gmin oraz % gmin i powierzchni gruntów ornych dla województw, w których susza występuje wśród zbóż jarych.

Susza występuje, podobnie jak w poprzednim okresie sześciodekadowym, również wśród upraw zbóż ozimych, odnotowano ją w pięciu województwach Polski w 104 gminach (o 175 gmin mniej niż poprzednim okresie sześciodekadowym), w 4,20% gmin kraju (o 7,06 punktów procentowych mniej niż w poprzednim okresie), na powierzchni 0,85% gruntów ornych.

Tabela 2 zawiera szczegółowe dane dotyczące liczby gmin oraz % gmin i powierzchni gruntów ornych dla województw, w których susza występuje wśród zbóż ozimych.

Susza tak jak w poprzednim okresie sześciodekadowym nadal występuje w uprawach krzewów owocowych, odnotowano ją w trzech województwach w 20 gminach kraju (zmniejszenie zagrożenia suszą o 227 gmin względem poprzedniego okresu sześciodekadowego). Susza wśród tych upraw występuje w 0,81% gmin Polski (zmniejszenie zagrożenia suszą o 9,16 punktów procentowych względem poprzedniego okresu sześciodekadowego), na powierzchni 0,05% gruntów ornych. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach, w których odnotowano to zagrożenie przedstawia tabela 3.

Susza występuje w uprawach roślin strączkowych, odnotowano ją w czterech województwach w 64 gminach Polski w 2,58% gmin kraju, na powierzchni 0,31% gruntów ornych. Szczegółowe dane dotyczące suszy dla tej uprawy zamieszczono w tabeli 4.

Tak jak w poprzednim okresie sześciodekadowych również w obecnym okresie najniższe wartości KBW występowały we wschodniej części Pojezierza Wielkopolskiego, na Kujawach, w zachodniej części Niziny Mazowieckiej, na Kaszubach, na Żuławach Wiślanych, na Ziemi Lubuskiej oraz na Równinie Wałeckiej wynosiły od -150 do -169 mm. W dalszym ciągu niskie wartości KBW występowały na Mazowszu od -120 do -149 mm. Najwyższe wartości KBW (zbliżone do zera), tak jak w poprzednich okresach sześciodekadowych, odnotowano na znacznych terenach Polski południowej.

Średnia wartość KBW obecnego sześciodekadowego okresu w porównaniu do poprzedniego okresu nie uległa zmianie, ale należy zaznaczyć, że wartości te w południowo-wschodniej Polsce uległy znacznemu zmniejszeniu nawet o 40 mm, gdy w północnych rejonach kraju odnotowano ich wzrost o 40 mm.

Tegoroczny maj był ciepły. Najcieplej było na Ziemi Lubuskiej oraz miejscami na obszarze Niziny Wielkopolskiej, Mazowieckiej, Szczecińskiej oraz na Kujawach, na tych terenach temperatura powietrza wynosiła ponad 15,5^oC i była wyższa o 2^oC od średniej wieloletniej. Na przeważającym obszarze kraju notowano temperaturę od 14 do 15^oC, wyższą od wieloletniej o 1-1,5^oC. Najchłodniej było w Sudetach i Karpatach oraz w północno-wschodniej części Pobrzeża Słowińskiego, od 12 do 14^oC, jednakże względem temperatury wieloletniej, na tych terenach było cieplej od 1 do 1,5^oC.

Pierwsza dekada czerwca na dużym obszarze zachodniej a zwłaszcza północno-zachodniej Polski występowała stosunkowo wysoka temperatura powietrza, od 17 do 18,5^oC. Im dalej w kierunku wschodnim tym było chłodnej. Na dużym terytorium we wschodnich terenach kraju notowano temperaturę wynoszącą ok. 15^oC. W drugiej dekadzie tego miesiąca sytuacja pod względem temperatury powietrza była zgoła odwrotna. Zdecydowanie najcieplej było w południowo-wschodniej Polsce (od 17,5 do 18,5^oC). Na bardzo dużym obszarze kraju notowano temperaturę wynoszącą od 16 do 17,5^oC, a na północnych terenach notowano od 14 do 16^oC.

W maju opady atmosferyczne były bardzo zróżnicowane. Najniższe wystąpiły zwłaszcza na Ziemi Lubuskiej i Nizinie Szczecińskiej nawet poniżej 20 mm co stanowiło ok. 30% normy wieloletniej (1971-2000). Niskie opady wystąpiły w wielu rejonach kraju: na Nizinie Wielkopolskiej, Śląskiej na Kujawach, w południowej części Niziny Mazowieckiej, na Wyżynie Małopolskiej, Śląskiej, na Polesiu, Kaszubach, na Pojezierzu Zachodnio i Południowosuwalskim oraz w Kotlinie Sandomierskiej od 20 do 40 mm tj. 40-60% normy. Na przeważającym terenie Polski opady wynosiły od 40 do 60 mm (60-80% normy). Najwyższe opady odnotowano na Przedgórzu Sudeckim i Karpackim, od 60 do powyżej 120 mm. Trzeba zaznaczyć, że tak duża zmienność wielkości opadów na terenie całego kraju wynikała z ich burzowego charakteru, obok terenów z bardzo wysokimi opadami występowały też obszary położone w bliskiej ich odległości, na których opady były bardzo małe.

Opady atmosferyczne w pierwszej dekadzie czerwca na bardzo dużym terytorium kraju były małe. Szczególnie niskie poniżej 5 mm wystąpiły na znacznych obszarach w północno-zachodnich terenach Polski oraz na Lubelszczyźnie. Na bardzo dużym obszarze notowano niskie opady wynoszące od 5 do 15 mm. Natomiast w drugiej dekadzie czerwca w północno-zachodniej Polsce notowano największe opady od 20 do 60 mm, a w niektórych rejonach nawet od 60 do 100 mm. Małe opady wynoszące od 10 do 20 mm wystąpiły na największym obszarze kraju, zaś bardzo małe odnotowano w południowo-wschodniej Polsce, wynosiły poniżej 10 mm.

    Tak jak w poprzednim okresie sześciodekadowym tak i w obecnym okresie na terenie kraju występowało bardzo duże zróżnicowanie pod względem zasobów wody dla roślin uprawnych. Zdecydowanie najbardziej poprawiła się sytuacja w niedoborze wody w woj. zachodniopomorskim, pomorskim, lubuskim, w północno-zachodniej części woj. wielkopolskiego oraz kujawsko-pomorskiego. Natomiast znacznie wzrósł deficyt wody w południowo-wschodniej części woj. wielkopolskiego oraz mazowieckiego a także w południowej części woj. łódzkiego i świętokrzyskiego. Duże niedobory wody wynoszące od -140 do – 149 mm notowane są w woj. dolnośląskim, lubelskim, lubuskim, podlaskim, opolskim oraz warmińsko-mazurskim.

Jednakże szczególnie duży deficyt wody -160 do – 169 mm występuje na Wysoczyźnie Łaskiej i Tureckiej powodując w tym rejonie kraju znaczne obniżenie plonów. Dotyczy to głównie upraw zlokalizowanych na glebach słabych i bardzo słabych.

    W dalszym ciągu tegoroczny deficyt wody szczególnie odczuwalny jest w uprawach zbóż jarych. Wczesne wystąpienie początku okresu wegetacji było bardzo sprzyjającym zjawiskiem dla tych upraw, na plantacjach o opóźnionych siewach sytuacja nadal jest znacznie gorsza w porównaniu do upraw, w których przystąpiono do szybkiego wiosennego siewu zbóż. Rośliny dotknięte niedoborem wody są nadal słabo rozkrzewione, mają słabo rozwinięty system korzeniowy, są niskie, ich dolne liście coraz bardziej zasychają, a wyższe są poskręcane. Przy obecnym znacznym niedoborze wody taka sytuacja może sprawić, że straty w plonach tych upraw będą duże.

 Należy też zwrócić uwagę, że w całym kraju na plantacjach zbóż w dalszym ciągu występuje problem z występowaniem mączniaka prawdziwego oraz septoriozy paskowej liści a także notowane jest duże nasilenie skrzypionki zbożowej.

Źródło: IUNG