USD -
3.8438
EUR -
4.2753
GBP -
5.0694
DKK -
0.5729
Jakość wyprodukowanego ziarna pszenicy zależy nie tylko od genetyki odmian, ale także od warunków środowiskowych i odżywienia roślin. Poszczególne grupy jakościowe pszenic charakteryzują się wymaganiami w zakresie kilku cech, a niespełnienie chociaż jednej z nich, skutkuje obniżeniem przypisanej klasy.
Utrzymanie konsumpcyjnej jakości pszenicy w tym roku było wyjątkowo trudne. Wysokie opady i obniżona aktywność promieni słonecznych po kwitnieniu pszenicy zwykle nie sprzyjają uzyskaniu parametrów jakościowych. Podobnie, wysokie parametry konsumpcyjne ciężko utrzymać pryz wysokich plonach, bo kluczowe cechy zostają „rozcieńczone” w dużej masie plonu.
Białko to nie wszystko
Wyprodukowanie pszenicy spełniającej wymagania jakościowe nie kończy się na wysokiej zawartości białka. Jest to jeden z wymaganych elementów, ale tak samo ważny jak pozostałe cechy jakościowe: gęstość w stanie zsypnym, liczba opadania, zawartość glutenu, wskaźnik sedymentacji, wydajność i wodochłonność mąki, energia i rozmiękczenie ciasta oraz objętość chleba. Nie wszystkie te parametry są badane przy skupie ziarna, ale wszystkie są oceniane przy klasyfikacji jakościowej odmian. O ile na zawartość białka mamy bezpośredni wpływ przez wysokość nawożenia azotowego, tak np. liczba opadania zależy od przebiegu warunków pogodowych do czasu zbioru. Parametr ten określa aktywność enzymów w ziarnie pszenicy. Wymagania jakościowe dla pszenicy konsumpcyjnej mówią o wymaganej liczbie opadania powyżej 220-250 sek. Oznacza to średnią aktywność enzymów. Nie jest pożądana także zbyt wysoka liczba opadania powyżej 350 sekund, ponieważ wówczas aktywność enzymów jest bardzo niska, a mąka słabo wyrasta. Obniżenie tego parametru powodują opady w momencie, gdy zboże jest już dojrzałe. Zachodzące wówczas procesy życiowe uaktywniają enzymy, a przydatność wypiekowa mąki spada. Gęstość ziarna jest wypadkową celności ziarna i jego ciężaru. Im wyższa gęstość, tym wyższy MTZ i lepsza przydatność do przerobu. Dla ziarna konsumpcyjnego minimalna gęstość w stanie zsypnym to 76 kg/hl.
Fot.1. Zawartość białka w nasionach zależy od wysokości nawożenia azotowego i jego przyswojenia przez rośliny.
Pszenica B-klasowa to nie pasza
Przez stosowane do niedawna nazewnictwo klas pszenic, utarło się przeświadczenie, że tylko dwie pierwsze są pszenicami jakościowymi. Obecnie zarówno pszenica elitarna chlebowa (E), jak i jakościowa chlebowa (A) mają w sobie przymiotnik charakteryzujący ich przeznaczenie, podobnie jak pszenica klasy B – chlebowa. Aby odmiana została sklasyfikowana do danej grupy, musi spełnić minimalne wartości cech wymienionych wcześniej określonych dla danej klasy. Może się zdarzyć, że dana odmiana będzie spełniała wymagania np. dla zawartości białka, liczby opadania i gęstości dla klasy E, ale zawartość glutenu lub inny parametr będzie niższy niż w granicach przewidzianych dla klasy A i automatycznie taka odmiana spadnie z oceną do klasy B. Zazwyczaj łatwiej jest wyprodukować ziarno pszenicy konsumpcyjnej z odmian zaliczanych do klas E i A, ponieważ jest wyższy margines wymaganych od nich walorów jakościowych i nieznaczne pogorszenie któregoś z nich nie poskutkuje od razu niespełnieniem wymagań jakościowych. W odmianach z grupy B ten zapas ten jest niższy, i w mniej sprzyjających warunkach środowiskowych może okazać się, że któraś z cech jakościowych nie spełnia minimalnych wymagań w skupie. Z tego powodu wybierając do siewu pszenicę B klasową, warto dobrze zapoznać się z jej specyfikacją, z jakiego powodu została zaliczona do tej klasy, czy to z powodu podstawowych cech ziarna, czy wartości wypiekowej mąki, która nie jest testowana w skupach. Jeśli podstawowe parametry jakościowe odpowiadają wyższej grupie, hodowca bardzo chętnie dzieli się tymi informacjami i umieszcza w opisie odmiany.
Fot.2. Z odmiany pszenicy klasy B można otrzymać ziarno konsumpcyjne, jest to jednak trudniejsze, szczególnie w mniej sprzyjających warunkach pogodowych.
Plon nie idzie w parze z jakością
Kolejną przyczyną trudniejszego do uzyskania jakościowych parametrów z odmian pszenic zaliczanych do klasy B jest wyższe ich plonowanie od pozostałych grup. Dlatego bardzo ważne, dla uzyskania z nich ziarna konsumpcyjnego jest wyższe nawożenie. Zawartość białka w nasionach jest bezpośrednio modyfikowana nawożeniem azotowym oraz środowiskowymi możliwościami jego wykorzystania. Należy sobie uświadomić, że w nasionach pszenicy z 13% zawartością białka i plonie 8 t/ha, zgromadzone jest 166,4 kg czystego azotu! Każdy kolejny dodatkowy procent białka przy tym plonie to 12,8 kg N/ha Do tego należy doliczyć azot zgromadzony w pozostałych częściach rośliny, wynoszący średnio 30 kg N/ha. Pamiętać trzeba także, że stosowane nawozy nie są w pełni wykorzystywane przez rośliny, ponieważ część składnika ulega stratom w postaci wymywania i ulatniania. W drugą stronę, w glebie zawsze znajdują się pewne ilości azotu uwalniane na skutek mineralizacji resztek roślinnych, z którego korzystają uprawy w czasie wegetacji. Wykorzystanie azotu, a więc pośrednio zawartość białka zależy także od innych składników, jak np. siarka, która odpowiada za wiązania w niektórych kompleksach białkowych, oraz magnez i cynk, które odpowiadają za przemiany azotu i tworzenie białka przez rośliny. Uproszczony bilans wskazuje, że na wyprodukowanie 8 ton pszenicy konsumpcyjnej wymagane jest minimum 200 kilogramów azotu pochodzącego ze wszystkich źródeł – nie tylko nawożenia, ale także zasobności gleby i mineralizacji resztek. Dlatego łatwiej jest uzyskać nasiona jakości konsumpcyjnej z mniej plennych odmian, ponieważ przy takiej samej ilości azotu możemy wyprodukować np. 6 ton ziarna o zawartości 14% białka, lub 7,7 tony ziarna o zawartości 11% białka. W tym momencie należy także przeliczyć, czy różnica w cenie między pszenicą konsumpcyjną a paszową jest warta dodatkowych nakładów.
