USD -
3.8438
EUR -
4.2753
GBP -
5.0694
DKK -
0.5729
Regularna ocena kondycji ciała (BCS) krów może pomóc zoptymalizować programy żywieniowe, zwiększyć produkcję mleka i zapobiec kosztownym problemom zdrowotnym. Przedstawiamy, na czym polega i na co należy zwrócić uwagę przy jej wykonywaniu.
Znaczenie oceny BCS
Kondycja ciała ma bezpośredni wpływ na zdrowie, produkcyjność, płodność oraz dobrostan zwierząt. Z tego względu ocena kondycji ciała (w skrócie BCS, od angl. Body Condition Score) u bydła stanowi kluczowy element w zarządzaniu stadem. BCS polega na ocenie ilości tkanki tłuszczowej zgromadzonej w różnych częściach ciała krowy, co pozwala na określenie jej ogólnego stanu zdrowia oraz gotowości do rozrodu.
Ilość tkanki tłuszczowej w organizmie bezpośrednio przekłada się na funkcjonowanie różnych układów ciała. Podobnie jak u ludzi, niekorzystna jest sytuacja, gdy zwierzę jest wychudzone lub nadmiernie otłuszczone. Zwierzęta wychudzone, a więc o zbyt niskiej kondycji ciała, mogą mieć problemy z rozrodem, a także z produkcją mleka.
Otłuszczenie, a więc zbyt wysoka kondycja może natomiast prowadzić do tzw. syndromu tłustej krowy. Jest to zaburzenie, które często występuje u wysokowydajnych krów po porodzie. Zazwyczaj dotyczy krów, które w czasie ciąży miały nadmierną masę ciała – ocenianą powyżej 3,5 w skali BCS.
Przyczyną otyłości u krów jest zazwyczaj nadmierna ilość energii dostarczanej w paszy podczas późnej laktacji, a także nieodpowiednie żywienie w okresie zasuszenia oraz wczesnej laktacji. Po porodzie u krów drastycznie spada apetyt, co powoduje, że jedzą mniej i zaczynają zużywać swoje rezerwy tłuszczu. Niestety jest to swego rodzaju szok dla organizmu i skutkuje zaburzeniami metabolicznymi – ketozą. Może prowadzić również do stłuszczenia wątroby.
Więcej na ten temat można znaleźć tutaj: Otyłość u krów ma wiele negatywnych następstw – podobnie jak u ludzi
Stopnie BCS i jak je ocenić
Metoda BCS opiera się na wizualnej i palpacyjnej (omacywanie) ocenie określonych obszarów ciała krowy, w szczególności w okolicy kręgosłupa, miednicy i nasady ogona. W skali BCS każdy poziom jest przypisany do konkretnego stanu kondycji, od bardzo niskiej (BCS 1) do bardzo wysokiej (BCS 5).
Kluczowe punkty ciała bydła, które służą do oceny kondycji ciała (BCS). Od lewej do prawej: biodra (hips), nasada ogona (tailhead), wyrostki kręgów lędźwiowych (backbone), guzy kulszowe (pins), udo (thigh), kręgosłup (backbone), guzy biodrowe (hips), kość krzyżowa (rump), żebra (ribs).
Źródło: Huang, Xiaoping, et al. "An improved single shot multibox detector method applied in body condition score for dairy cows." Animals 9.7 (2019): 470.
BCS 1 - Bardzo niska kondycja:
W przypadku krów o kondycji ocenianej na BCS 1, można zaobserwować wyraźne wypukłości kości kręgosłupa oraz kości biodrowych i kulszowych. Wyrostki poprzeczne kręgosłupa są ostre i wyraźnie widoczne, co nadaje okolicy lędźwiowej charakterystyczny wygląd przypominający "półkę". Kręgi w okolicy krzyża, lędźwi oraz zadu są łatwo wyczuwalne i oddzielone od siebie. Guzy biodrowe oraz kulszowe są ostre, kanciaste, a obszar nad miednicą tworzy głębokie zagłębienie w kształcie litery „V” bez okrywy tłuszczowej. Obszar wokół nasady ogona jest zapadnięty, z widocznymi fałdami skóry, a więzadła łączące wyrostki pionowe z kręgosłupem są ostre i wyraźnie wyczuwalne. Taki stan kondycji świadczy o niedożywieniu i wymaga pilnych działań mających na celu poprawę stanu zdrowia zwierzęcia.
BCS 2 - Niska kondycja:
W przypadku BCS 2 wyrostki poprzeczne kręgosłupa są wyczuwalne, choć nie tak wyraźne jak w przypadku BCS 1. Krawędzie wyrostków są łatwo wyczuwalne, ale mają niewielką ilość tkanki tłuszczowej, co nadaje im bardziej zaokrąglony wygląd. Kręgi w okolicy krzyżowej, lędźwi oraz zadu są mniej wyraźne wizualnie, choć łatwo je wyczuć palpacyjnie. Guzy biodrowe i kulszowe są nadal wydatne i kanciaste, ale nie tak ostre jak przy BCS 1. Okolica nad miednicą tworzy wyraźne zagłębienie w kształcie „V”, ale z niewielką ilością tkanki tłuszczowej. Obszar wokół nasady ogona jest zapadnięty, choć nie tak głęboko jak przy BCS 1. BCS 2 nadal świadczy o niskiej kondycji, choć jest to stan lepszy niż w przypadku BCS 1.
BCS 3 - Średnia kondycja:
BCS 3 oznacza optymalną kondycję ciała bydła, w której zwierzę nie jest ani zbyt chude, ani zbyt otłuszczone. Wyrostki poprzeczne kręgosłupa dają się wyczuć przy umiarkowanym nacisku, ale razem tworzą gładką powierzchnię bez wyraźnych zagłębień. Kręgi w okolicy krzyżowej, lędźwi oraz zadu są zaokrąglone, ale poszczególne kręgi nie są wyraźnie widoczne. Guzy biodrowe i kulszowe mogą być dobrze widoczne, ale są gładkie i mają bardziej zaokrąglony wygląd. Okolica nad miednicą tworzy bardziej „U” niż „V”, a zagłębienie jest mniej wyraźne. Obszar wokół nasady ogona jest nieco wklęsły, ale fałdy skóry nie są widoczne. BCS 3 jest kondycją pożądaną u większości zwierząt, ponieważ świadczy o dobrym zdrowiu i gotowości do produkcji.
BCS 4 - Wysoka kondycja:
W przypadku BCS 4 wyrostki poprzeczne kręgosłupa nie są wyraźnie oddzielone od siebie, a efekt "wiszącej półki" jest niewielki i słabo widoczny. Kręgi w okolicy krzyżowej oraz lędźwi są zaokrąglone i gładkie, a okolica nad zadem wygląda na płaską. Kości biodrowe i kulszowe są zaokrąglone z widoczną warstwą tłuszczu. Okolica nad miednicą jest prawie płaska, a kość miednicy można wyczuć tylko przy mocnym nacisku. Obszar wokół nasady ogona jest gładki i nie ma widocznych fałdów skórnych, a złogi tłuszczu są wyraźnie wyczuwalne. BCS 4 świadczy o nadmiernym otłuszczeniu, co może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak ketoza.
BCS 5 - Bardzo wysoka kondycja:
BCS 5 to stan, w którym zwierzę jest znacznie otłuszczone. Wyrostki poprzeczne kręgosłupa nie są widoczne ani wyczuwalne, a kręgosłup jest zakryty warstwą tłuszczu. Kręgi w odcinku krzyżowym oraz lędźwie są niewidoczne i trudne do wyczucia. Kości biodrowe i kulszowe są bardzo okrągłe, obłożone tkanką tłuszczową i prawie niewidoczne. Okolica nad miednicą, między kulszami i biodrami, jest wypełniona tłuszczem i wygląda na płaską. Zagłębienie wokół nasady ogona jest wypełnione, a obszar po obu stronach nasady ogona obłożony tłuszczem. Taki stan kondycji świadczy o otyłości, która może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.
Kondycję warto oceniać regularnie
Ocena kondycji BCS jest prostym, ale skutecznym narzędziem w zarządzaniu stadem bydła, pozwalającym na lepszą kontrolę programów żywieniowych, zapobieganie problemom zdrowotnym oraz optymalizację produkcji mleka i mięsa. Regularna ocena kondycji, szczególnie w kluczowych okresach, takich jak ciąża, laktacja czy zasuszenie, umożliwia hodowcom utrzymanie zwierząt w odpowiedniej kondycji przez cały rok.
Warto wiedzieć, że poza tradycyjną, istnieje również metoda oceny kondycji krów przy pomocy ultrasonografii (USG). USG umożliwia dokładne określenie grubości tkanki tłuszczowej oraz mięśniowej w kluczowych partiach ciała bydła. Dzięki tej technologii hodowcy mogą uzyskać szczegółowy obraz rezerw energetycznych swoich zwierząt. Jest to metoda bardziej obiektywna i precyzyjnie od tradycyjnie stosowanej, jednak wciąż nie jest popularna.
Źródła:
Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka
Błaszkiewicz, Oliwia, et al. "Współczesne metody oceny kondycji i temperamentu u bydła." Życie Weterynaryjne 99 (2024).
